Είναι δύσκολος ο κόσμος των αληθινών ανθρώπων. Γιατί είναι ο κάτω κόσμος της περιγραφής, ο κόσμος που ζει και υπάρχει κάτω από το πάπλωμα ταξικού ενδιαφέροντος που τον σκεπάζει, όπως το χιόνι τους παράτολμους ορειβάτες που επιχειρούν να ξεπεράσουν τις δυνάμεις και τις δυνατότητές τους. Ένας δύσκολος ο κόσμος, καμωμένος από χώμα και θάλασσα, από δάκρυ και δάσος, από χαρά και γράμμα ξενιτειάς. Κι άλλα πολλά. Τόσο πολλά που όσο τα διηγείσαι, όσο τα αριθμείς, τόσο μεγαλώνει το άπειρο, χωρίς να φτάνεις ποτέ στο τέλος. Μήτε της αριθμήσεως, μήτε του απείρου.
Με τέτοιους όρους λέω πως είναι δύσκολος κόσμος των αληθινών ανθρώπων. Αυτός ο κόσμος που δεν χρειάζεται προστασία σαν να είναι είδος προς εξαφάνιση, αλλά χρειάζεται το αυθεντικό ενδιαφέρον για τον θησαυρό που κρύβεται σ’ αυτό που λέμε κάτω μέρος της πραγματικότητας.
Όταν ένας άνθρωπος κουρασμένος ανεβαίνει στο πρώτο σκαλί του λεωφορείου, τότε κάτι αλλάζει στον κόσμο. Γιατί αυτός ο άνθρωπος είναι ο στίχος ενός παρατημένου ποιήματος, ενός παρατημένου πολιτικού συμπεράσματος και ενός πιθανού μαθηματικού τύπου που θα έκανε τη Σίβυλλα να χαμογελάσει και τη Σκύλλα να κλάψει στον ώμο της Χάρυβδης.
Είναι δύσκολος ο κόσμος των αληθινών ανθρώπων. Σου γράφει φιλοσοφία εκεί που νομίζεις ότι οι μπόμπες έχουν καταστρέψει τα πάντα. Σου ξεκινάει τα μαθηματικά από την αρχή εκεί που νομίζεις ότι η Γη έχασε για πάντα τη γεωμέτρηση της ελπίδας, μαζί με τον χορευτικό ρυθμό των θεωρημάτων κίνησης προς το άγνωστο. Κι όμως, τίποτα δεν σταματάει. Γιατί ο κόσμος είναι ο δύσκολος κόσμος των αληθινών ανθρώπων. Αυτών που πραγματοποιούν το θαύμα. Το υγρό και σκοτεινό θαύμα της πραγματικότητας, σαν ένα ουράνιο τόξο τεράστιο μετά από βροχή του Σεπτεμβρίου. Σκεπάζει τον ουρανό, αλλά δεν έχει στόχο. Γιατί το ουράνιο τόξο δεν έχει βέλος. Άρα υπάρχει μονάχα για να επιθυμεί.
Αυτή η καμπύλη των αισθήσεων και των αισθημάτων καθώς γέρνει από τη μια μέχρι την άλλη άκρη της ζωής σου. Της αλήθειας σου. Και του επιλύχνιου ζωτικού ψεύδους σου πάνω απ' όλα, καθώς τα φώτα της ζωής σου δεν έχουν κάτι να φωτίσουν παρά μονάχα να γίνουν υγρασία αυτού του ψεύδους του αμνημόνευτου που μας έφερε μέχρι εδώ. Ξανά και ξανά. Και ποτέ για πάντα, αφού το «για πάντα» όλο ανανεώνεται. Κι όλο πάει πιο μακριά μέσα στον δύσκολο κόσμο των αληθινών ανθρώπων.
Σε αυτόν τον κόσμο μια αγκαλιά λουλούδια κοστίζει χιλιάδες χειρονομίες που δεν έγιναν. Σ’ αυτόν τον κόσμο μια αγκαλιά θάνατος κοστίζει ολόκληρη την ποίηση που ντρέπεται και φεύγει και κάθεται αμήχανη στα σκαλάκια της εξουσίας.
Είναι σκληρός ο κόσμος των αληθινών ανθρώπων, με το βαρύ περιδέραιο της απελπισίας του και το ακόμα βαρύτερο της ελπίδας του, βαρύ βαμβάκι καμωμένο από μόλυβδο και υδράργυρο των χρηματιστηρίων, που τον βυθίζει στον βρώμικο βυθό μιας άγνοιας που δεν εκπλήσσεται ποτέ. Ούτε ανησυχεί. Ούτε ταράζεται. Μονάχα εκπλήσσεται από την προθυμία των αληθινών ανθρώπων να χαθούν μέσα στην κάτω αλήθεια της ζωής τους. Να χαθούν σε διαπραγματεύσεις ιστορικής αήθειας. Δηλαδή σε διαπραγματεύσεις όπου το παρελθόν δεν υφίσταται, το μέλλον είναι ακατάσχετο και το παρόν είναι κάτι που μοιάζει με παρόν. Και αναλόγως αξιολογείται. Δηλαδή υπάρχει το επιτυχημένο παρόν, υπάρχει και το αποτυχημένο παρόν.
Κάπως έτσι δεν γίνεται να ζήσουν ισοτίμως με την πραγματικότητα οι αληθινοί άνθρωποι μέσα στον αληθινό κόσμο, στον δύσκολο κόσμο των αληθινών ανθρώπων. Ανθρώπων αποτυχημένου παρελθόντος, αφού το μέλλον τους είναι το ίδιο αποτυχημένο με το παρόν τους. Αυτό που αλλιώς λέγεται και αγριότητα: το στόμα με τα λευκά δόντια που δεν αντιλάμπουν δάκρυ παρά μονάχα ακατάσχετη πρόθεση δίψας. Και πείνας. Για το σώμα των αληθινών ανθρώπων.
Έγινε πολλές φορές. Για την ακρίβεια γίνεται διαρκώς: το σώμα των αληθινών ανθρώπων, το σώμα της πραγματικής ζωής κατασπαράσσεται. Με όχημα την ταξική συνθήκη μιας ανθρωπότητας που ολοένα γίνεται βαρύτερη ως προς τη συνθήκη, ολοένα αγριότερη, ολοένα πιο αιχμηρή προς κάθε αντιρρητική διατύπωση και κάθε ανταρσιακή συμπεριφορά.
Γίνεται ένα μεγάλο παιχνίδι τα βράδια που ησυχάζουν οι συνειδήσεις και σε αποπέμπουν με τα λευκά γάντια της αναντίρρητης ισχύος. Μακριά από τον κόσμο των αληθινών ανθρώπων. Αυτή τη δύσκολη ταξική διεπιφάνεια μεταξύ της υγρασίας της ισχύος και της υγρασίας της ταξικής ελπίδας. Που είναι παραζαλισμένη. Και παραπαίει ανάμεσα σε ζήτω και σε ζήτω.
Αλλά εντάξει. Το παρόν προχωράει. Το παρόν δεν είναι πια εδώ. Βρίσκεται κιόλας πιο κάτω. Στην κάτω πραγματικότητα των αληθινών ανθρώπων. Αυτή η πραγματικότητα, για να είμαστε ειλικρινείς, ουδέποτε έχει αναληφθεί στον ουρανό των συμπερασμάτων. Ουδέποτε. Αυτή η πραγματικότητα δεν πέρασε ποτέ από τα χέρια του Μαρξ. Γιατί είναι μια πραγματικότητα καμωμένη από εργόχειρα. Της ξενιτειάς. Της εξορίας. Της υπομονής.
Ξέρεις κάτι; Η εξορία ήταν εργόχειρο. Το ίδιο και η ξενιτειά. Κι έφυγαν οι άνθρωποι χρόνια ολόκληρα. Χιόνιζε τότε. Χιονίζει και τώρα. Κανείς δεν επιστρέφει.
Πού πήγαν όλοι; Που πήγε ο δύσκολος κόσμος των αληθινών ανθρώπων; Αυτό το ερώτημα το καμωμένο από βότσαλα. Αυτό το πράγμα· ένα γυμνό φεγγάρι που κρυώνει. Πού πήγαν όλα; θέλω να πω, πού πήγαν το ψωμί και η επανάσταση; Πού πήγε το ψαράκι και η αιδώς του χρόνου; Όλα πήγαν κι όλα έρχονται. Αρκεί να βλέπεις. Αρκεί όλα να γίνονται ο δύσκολος κόσμος των αληθινών ανθρώπων.
