Στη μνήμη της Ακρίβως Σαλή - Κρίκη
Ήταν πρωτοχρονιά του 1948. Σαράντα πέντε Χαλκιδικιώτισσες ήταν έτοιμες για το μεγάλο ταξίδι προς έναν άγνωστο γι’ αυτές προορισμό. Απ’ την ταράτσα του παλιού καπνομάγαζου στην οδό Ολύμπου 2 της Θεσσαλονίκης, όπου τις είχαν φυλακίσει, έβλεπαν την Άνω Πόλη.
Δεν ήξεραν αν και πότε θα ξαναγυρίσουν, αν έπρεπε να πάρουν μαζί τους ή να αφήσουν τ’ ανήλικα παιδιά τους... Κείνο που ήξεραν, ήταν αυτό που τους «σφύριξε» ο καλός Κρητικός φρουρός τους. Θα τις μετέφεραν από εκεί και θα τις πήγαιναν για... «αναμόρφωση». Ούτε που ήξεραν τη λέξη...
Τις επιβίβασαν σε ένα πλοίο, στο «Ελένη», που ξεκίνησε από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης προς άγνωστη κατεύθυνση. Τις έκλεισαν στα αμπάρια του κι από 'κεί δεν έβλεπαν τίποτα. Στην πορεία τους στο άγνωστο άκουγαν μόνο το χτύπημα από τα κύματα της φουρτουνιασμένης θάλασσας...
Σταμάτησαν ύστερα από ώρες σ’ ένα άγνωστο λιμάνι κι εκεί, ξεπερνώντας τον φόβο τους ότι θα τις φουντάρουν, αντιλήφθηκαν ότι ανέβαζαν κι άλλους στο καράβι. Παρακάλεσαν έναν από τους φύλακές τους, ένα φιλότιμο όπως αποδείχτηκε παλικάρι, να ειδοποιήσει τον καπετάνιο να τις ανεβάσει, έστω για λίγο, να πάρουν καμιά ανάσα. Παρά τις αντιδράσεις τού επικεφαλής στρατιωτικού που συνόδευε την αποστολή, ο καπετάνιος ανταποκρίθηκε στο αίτημά τους.
Καθώς περίμεναν να επιβιβαστούν και οι τελευταίοι που προορίζονταν για την εξορία, άρχισε να ξημερώνει. Διέκριναν πάνω από την πόλη το Πήλιο, το βουνό των Κενταύρων. Είδαν να ανεβαίνουν στο «Ελένη» και συμπατριώτισσές τους, που νωρίτερα είχαν εκτοπιστεί στο Τρίκερι, το στρατόπεδο των γυναικών που τότε είχαν καταργήσει. Κατάλαβαν ότι το λιμάνι, στο οποίο αγκυροβόλησε το πλοίο, ήταν του Βόλου. Εκεί άκουσαν για πρώτη φορά ότι θα τις πήγαιναν στη Μακρόνησο, στον τόπο της εξορίας τους.
Έφτασαν ύστερα από ώρες στο Λαύριο κι από εκεί με βάρκες στο ακατοίκητο για πολλά χρόνια νησί... Όλες τις Χαλκιδικιώτισσες τις έβαλαν σε αντίσκηνα, στο 1ο Τάγμα γυναικών. Μόνο για μία, τη θεια - Συργιάνω Τάσιου, γιαγιά του σκηνοθέτη Παύλου Τάσιου, κατάφεραν να βρουν ένα κρεβάτι εκστρατείας. Οι άλλες πάνω σε φθαρμένες από τη χρήση στρατιωτικές κουβέρτες. Κι ήταν καταχείμωνο... Διοικητής ήταν ο σκληρός Βασιλόπουλος. Στο νησί βρίσκονταν και ο μετέπειτα δικτάτορας Ιωαννίδης...
Στη φωτογραφία, που επισυνάπτω, δεν τις αναγνωρίζω όλες για να τις αναφέρω ονομαστικά. Τις κρατώ όμως στη μνήμη μου ως γυναίκες αρχαίων τραγωδιών. Αν ήταν πρωταγωνίστριες, ηρωίδες ή γυναίκες του χορού, δεν έχει σημασία, βίωναν κι αυτές μια σύγχρονη τραγωδία...
(Στη φωτογραφία, που τραβήχτηκε λίγο πριν επιβιβαστούν στο πλοίο «Ελένη» διακρίνονται: Καθισμένη, πρώτη από αριστερά, η Κωνσταντινιά Τσιπέλη από την Ορμύλια, τέταρτο ένα μικρό παιδί επίσης από την Ορμύλια και παραδίπλα ένα άλλο, δίπλα στον χωροφύλακα, ο αδελφός μου Νίκος Αικατερινάρης από τον Πολύγυρο. Και τα δυο παιδιά δεν είχαν συμπληρώσει τα πέντε... Δέκατη η Δώρα Παραθυρά από τον Πολύγυρο, ενδέκατη η Καίτη Μπούιντα, από την Ορμύλια κόρη καθηγητή Γυμνασίου, δωδέκατη η Καίτη Κάλφα από τον Πολύγυρο, δέκατος πέμπτος ο καλός χωροφύλακας - φρουρός από την Κρήτη και δίπλα του η δασκάλα Ευτέρπη Αγαπητού από την Ορμύλια.
Στην πίσω σειρά όρθια, έκτη από αριστερά, η Σοφία Τσίκουλα, υπάλληλος στη Νομομηχανική Υπηρεσία Χαλκιδικής, και δωδέκατη η Χάιδω Δ. Βογιατζή και οι δυο από τον Πολύγυρο, δέκατη τρίτη η Ακρίβω Σαλή (μετέπειτα Κρίκη) από την Ορμύλια, που έφυγε πριν από λίγες μέρες για το μεγάλο της «ταξίδι», εικοστή η μάνα μου Ουρανία Αικατερινάρη, εικοστή πρώτη η Συργιάνω Τάσιου, γιαγιά του σκηνοθέτη Παύλου Τάσιου, εικοστή τέταρτη (σκυμμένη) η Τασούλα Παραθυρά και τελευταία η Ελένη Μπαζάκου, μάνα της φιλολόγου -κι εξόριστης εκείνο το διάστημα- Στέλλας Μαραγκουδάκη, αργότερα διευθύντριας της «Σχολής Μωραΐτη». Οι τέσσερις τελευταίες ήταν από τον Πολύγυρο).
*Ο Γ.Κ. Αικατερινάρης είναι αρχιτέκτων, π. πρόεδρος του ΤΕΕ / ΚΜ
