Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Ας Αρχίσουν οι Αγώνες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ας Αρχίσουν οι Αγώνες

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2016 θα ξεκινήσουν στο Ρίο τον επόμενο μήνα και το θέμα έχει ήδη αρχίσει να λαμβάνει αποτρόπαιες διαστάσεις. Πριν από δύο εβδομάδες ακρωτηριασμένα μέλη ξεβράστηκαν στην παραλία της Copacabana, μόλις μερικά μέτρα μακριά από το Ολυμπιακό γήπεδο του μπιτς βόλεϊ. Πριν απ’ αυτό, Βραζιλιάνος στρατιωτικός σκότωσε ένα τζάγκουαρ, το οποίο κρατούσαν αιχμάλωτο ως ατραξιόν που θα πυροδοτούσε ενθουσιασμό για τους αγώνες – κατά τη διάρκεια της μεταφοράς της Ολυμπιακής Φλόγας.

Οι παραπάνω αποκρουστικές ιδιαιτερότητες φαίνεται να καθιστούν αυτούς τους αγώνες ξεχωριστούς. Όμως στο Ρίο του 2016 απλώς επεκτείνονται πρακτικές που αποτελούν κοινό τόπο στις Ολυμπιάδες του εικοστού πρώτου αιώνα.

Στην πραγματικότητα, η δολοφονία του τζάγκουαρ μπορεί να λειτουργήσει ως εύστοχη –αν και ιδιαζόντως ζοφερή– μεταφορά για τους ανθρώπους που ζουν και εργάζονται παγιδευμένοι στις σύγχρονες Ολυμπιακές μεγαλουπόλεις: ευπαθή πλάσματα υπό περιορισμόν, στην υπηρεσία ενός στρατιωτικοποιημένου θεάματος που σκηνοθετείται προς όφελος των πλουσίων. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι μια «μπονάντσα» για την άρχουσα τάξη – και το Ρίο μάς το δείχνει αυτό στην ακραία μορφή του.

Από το 1980 ακόμη οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν τεράστια επιχείρηση. Το τηλεοπτικό δίκτυο NBC ξόδεψε πάνω από 4,4 δισεκατομμύρια δολάρια για τη μετάδοση των Ολυμπιακών και πρόσφατα πλήρωσε άλλα 7,65 δισεκατομμύρια για την επέκταση του σχετικού συμβολαίου του ώς το έτος 2032. Ήδη το δίκτυο έχει πετύχει ρεκόρ συγκεντρώνοντας έσοδα της τάξεως του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων από τις διαφημίσεις και μόνο για τους αγώνες αυτού του καλοκαιριού.

Αλλά και οι καλά δικτυωμένοι ντόπιοι εργολάβοι έχουν επιδοθεί με ζέση σε εξίσου ληστρικές δραστηριότητες. Οι Ολυμπιακοί σχετίζονται πρώτα απ’ όλα με ακίνητα – όχι με θέσεις εργασίας, τουρίστες ή τη δελεαστική έννοια της «κληρονομιάς» που χρησιμοποιούν οι υπεύθυνοι μάρκετινγκ για να προωθήσουν τους αγώνες. Ο κόσμος πληρώνει υπερκοστολογημένες κατασκευαστικές απάτες που γεμίζουν ιδιωτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Οι υποτονικοί Ολυμπιακοί ύμνοι, οι σούπερ σταρ αθλητές των μεταλλίων, τα στάδια και οι υποσχέσεις περί κληρονομιάς είναι απλώς αντιπερισπασμοί για την αληθινή πολιτική που ασκείται σε επίπεδο αναδιάταξης και ανακατασκευής του αστικού τοπίου.

Οι Ολυμπιακοί δημιουργούν μια κατάσταση εξαίρεσης, όπου η ελίτ κάνει κουμάντο στην πόλη με ασυνήθιστη ταχύτητα και ευκολία. Όπως το έθεσε, μεταξύ σοβαρού και αστείου, ο δήμαρχος του Ρίο το 2012, Eduardo Paes, «το άλλοθι των Ολυμπιακών Αγώνων είναι τέλειο˙ πρέπει να το καθιερώσω ως δικαιολογία για τα πάντα. Κάποια πράγματα θα μπορούσαν να σχετίζονται με τους αγώνες, άλλα πάλι δεν έχουν καμιά σχέση μ’ αυτούς».

Η διαδρομή προς το Ολυμπιακό γήπεδο του γκολφ, για παράδειγμα, μια αναίσχυντη μεταφορά δημόσιου χρήματος στις τσέπες ιδιωτών. Ο δήμαρχος Paes συνέβαλε στο να πραγματοποιηθεί το σχέδιο στο εύπορο δυτικό προάστιο Barra da Tijuca, όπου ο δισεκατομμυριούχος εργολάβος Pasquale Mauro μπορούσε να έχει το μέγιστο δυνατό κέρδος. Τα Χριστούγεννα του 2012 ο Paes συγκάλεσε έκτακτη συνεδρίαση για να ψηφιστεί νόμος που επέτρεπε στον Mauro να κατασκευάσει τη διαδρομή μέσα από το πάρκο Marapendi –χώρο προστασίας πολλών ειδών υπό εξαφάνιση– και να την πλαισιώσει με 140 πολυτελή διαμερίσματα. Απ’ τη στιγμή που ο Mauro πλήρωνε γύρω στα 20 ή 30 εκατομμύρια δολάρια για τη διαδρομή του γκολφ, μπορούσε να πουλήσει κάθε διαμέρισμα για 2 εκατομμύρια δολάρια ή και περισσότερο.

Δεν χρειάζεται κανείς αριθμομηχανή για να υπολογίσει τα τερατώδη κέρδη. Και χάρη στον Paes οι αναφορές για τον αντίκτυπο στο περιβάλλον και οι δημόσιες ακροάσεις δεν λειτούργησαν ανασταλτικά για το σχέδιο. Όλα πήγαν κατ’ ευχήν για τον δήμαρχο και τους καλούς του φίλους.

Καλώς ήλθατε στην Κόλαση

Η ανακατανομή της αγοράς ακινήτων εκτοπίζει βίαια τη φτωχή εργατική τάξη. Εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων στην Beijing περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τις κατοικίες τους. Απ’ τη στιγμή που το Ρίο κέρδισε τους Ολυμπιακούς το 2009, περισσότεροι από εβδομήντα επτά χιλιάδες άνθρωποι μετακινήθηκαν για να δημιουργήσουν χώρο για τους αγώνες. Μεταξύ Αυγούστου και Δεκεμβρίου του 2015, επισκεπτόμουν συχνά μια φαβέλα που είχε την ατυχία να βρίσκεται ακριβώς πάνω στην τοποθεσία του προγραμματισμένου Ολυμπιακού Πάρκου. Η κοινότητα επρόκειτο να κατεδαφιστεί.

Αντι-ολυμπιακά γκράφιτι κάλυπταν κάθε επιφάνεια. Κατά μήκους του λευκού τοίχου που χώριζε τη φαβέλα από την οικοδομή κάποιος είχε γράψει με ορνιθοσκαλίσματα τη λέξη OLIM(PIADA) – σ’ ένα λογοπαίγνιο με δεύτερο συνθετικό τη λέξη piada, που στα πορτογαλικά σημαίνει «αστείο».

Παρά τη σθεναρή αντίσταση, η φαβέλα τελικά εκκαθαρίστηκε. Από τις εξακόσιες οικογένειες που ζούσαν εκεί, μόνο γύρω στις είκοσι θα επιτραπεί να μείνουν σε ανακατασκευασμένες οικίες.

Το διαχωριστικό τείχος έχει εξαφανιστεί, αλλά το γκράφιτι παραμένει: Απαρτχάιντ – γραμμένο με σπρέι δίπλα σε αυτοκόλλητα με αντι-ολυμπιακά συνθήματα που χαρακτηρίζουν τους αγώνες στο Ρίο του 2016 «Αγώνες Αποκλεισμού».

Ακόμα και οι γειτονιές που θα επιβιώσουν της αναπτυξιακής φρενίτιδας θα αντιμετωπίσουν παρενέργειες: την εντατικοποίηση της στρατιωτικοποίησης στη δημόσια σφαίρα. Οι πόλεις εντείνουν τις προσπάθειές τους για να προστατεύσουν το Ολυμπιακό θέαμα.

Με το άλλοθι της τρομοκρατικής απειλής, μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένοπλη βία για να καταστείλουν οποιασδήποτε μορφής εναντίωση. Όπως το έθεσε ένας ντόπιος ακτιβιστής, ο Gord Hill, σε σχέση με τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του 2010 στο Βανκούβερ, πρόκειται για «εκβιασμό της αστυνομίας από την άρχουσα τάξη».

Ογδόντα πέντε χιλιάδες αξιωματικοί ασφαλείας –διπλασιάστε τον αριθμό στους Θερινούς Ολυμπιακούς του Λονδίνου– θα πλημμυρίσουν τους δρόμους και τις φαβέλες στο Ρίο. Και στη Βραζιλία κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό. Από τη στιγμή που η χώρα ανέλαβε επίσημα να φιλοξενήσει τους αγώνες, η αστυνομία του Ρίο έχει σκοτώσει πάνω από 2.500 ανθρώπους. Η Διεθνής Αμνηστία ανακάλυψε πρόσφατα ότι οι Βραζιλιάνοι αξιωματικοί ασφαλείας είναι υπεύθυνοι για μία στις πέντε ανθρωποκτονίες. Τα περισσότερα από τα θύματα –σχεδόν το 80%– είναι έγχρωμοι. Η αστυνομία του Ρίο επιδίδεται στη σκιαγράφηση προφίλ με ρατσιστικά κριτήρια επιδεικνύοντας τον ζήλο και την αφοσίωση Ολυμπιακών αθλητών. Και –χάρη στις γενναίες περικοπές προϋπολογισμού– οι αξιωματικοί έχουν πολύ κακή διάθεση. Την προηγούμενη εβδομάδα, ομάδα δυσαρεστημένων αστυνομικών υποδέχτηκε τις αφίξεις στο αεροδρόμιο με μια πινακίδα που έγραφε: «Καλώς ήλθατε στην Κόλαση: Οι Αστυνομικοί και οι Πυροσβέστες Μένουν Απλήρωτοι, Όποιος Έρχεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο Δεν Θα Είναι Ασφαλής».

Ένα τελευταίο Ολυμπιακό μοτίβο που παρατηρείται στην υπερβολή του στο Ρίο είναι η τάση των πόλεων που φιλοξενούν τους αγώνες να δίνουν υποσχέσεις για τη βελτίωση του περιβάλλοντος, υποσχέσεις που παραμένουν στη σφαίρα της φαντασίας.

Στο Ρίο υπήρξε δέσμευση για τον καθαρισμό των καναλιών. Ο Κόλπος Γκουαναμπάρα –όπου θα φιλοξενηθούν οι αγώνες ιστιοπλοΐας– είναι μολυσμένος. Και οι πέντε χώροι όπου θα φιλοξενηθούν σχετικά αθλήματα περιέχουν υψηλό ποσοστό ακατέργαστων λυμάτων, σε επίπεδο που κρίνεται επικίνδυνο.

Οι διοργανωτές των Ολυμπιακών του Ρίο απέτυχαν να τηρήσουν έστω και μία σημαντική δέσμευση με ισχύ κληροδοτήματος σε σχέση με το περιβάλλον εν όψει των αγώνων – ούτε καθαρά κανάλια, ούτε ιδιαίτερα βελτιωμένη δημόσια συγκοινωνία και σίγουρα καμία βελτίωση του βιοτικού επιπέδου στις φαβέλες.

Οι αθλητές στο Ρίο το 2016 –στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες στη Νότια Αμερική– είναι σίγουρο ότι θα εντυπωσιάσουν. Όμως δεν θα έπρεπε να πέσουμε στην παγίδα της εμμονικής προσήλωσης στην αθλητική διάσταση του γεγονότος. Πίσω από το λαμπερό Ολυμπιακό παραπέτασμα ελλοχεύει ταξική και οικονομική σύγκρουση που σπάει κόκκαλα. Ας αρχίσουν, λοιπόν, οι αγώνες.

Jules Boykoff

Μετάφραση: Ευαγγελία Κουλιζάκη

Ο Jules Boykoff είναι ο συγγραφέας τού Αγώνες ισχύος: Μια πολιτική ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Διδάσκει στο Pacific University του Όρεγκον. Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιδικό Jacobin.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL