Πού βαδίζει, τελικά, η Ευρώπη; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έχει γίνει, πλέον, εξαιρετικά σημαντική, ιδιαίτερα μετά το δημοψήφισμα στη Βρετανία, που αφαίρεσε με ηχηρό τρόπο ένα από τα αστέρια στη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Γηραιά Ήπειρος βρίσκεται μπροστά σε ιστορικό σταυροδρόμι και καλείται να επιλέξει πορεία σε μια εποχή παγκόσμιας ρευστότητας.
Τα υφιστάμενα και δυνητικά μέτωπα είναι πολλαπλά, απειλώντας τη συνοχή και την ύπαρξη όχι μόνο της Ευρωζώνης αλλά και της Ε.Ε. Οι ιταλικές τράπεζες είναι στο «κόκκινο», ανάλογοι φόβοι εκφράζονται και για τις πορτογαλικές· Μαδρίτη και Λισσαβώνα απειλούνται με κυρώσεις εξαιτίας των ελλειμμάτων τους, η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα, η Deutsche Bank, θυμίζει Lehman Brothers πριν από την κατάρρευση, ενώ δημοψηφίσματα και σε άλλες χώρες (Ουγγαρία, Ιταλία) απειλούν να δημιουργήσουν νέες πολιτικές αναταράξεις. Την ίδια ώρα, η Ευρώπη δείχνει ιδιαίτερα ευάλωτη απέναντι σε κρίσεις, όπως η προσφυγική, που αναδεικνύουν το έλλειμμα κοινών πολιτικών προτεραιοτήτων των κρατών-μελών, όπως βέβαια και ενός ευρύτερου πολιτικού σχεδίου.
Αυτό το σπιράλ τρόμου που απειλεί την Ευρώπη αποτελεί προϊόν αλλά και απόδειξη των δομικών κενών του ευρωπαϊκού οικοδομήματος που φροντίζουν να κρύβουν επιμελώς οι Βρυξέλλες και (κυρίως) το Βερολίνο. Οι συνέπειες του νεοφιλελεύθερου δόγματος, που μέσω της λιτότητας και του οικονομικού αυταρχισμού έχει δημιουργήσει μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων και ένα χάσμα Βορρά - Νότου, «στραγγαλίζοντας» την αξιοπιστία της ιδρυτικής ιδέας του κοινού εγχειρήματος, είναι πλέον ξεκάθαρα ορατό. Ως εκ τούτου, παράγονται συνεχώς μικροκρίσεις, που, εάν συνεχιστούν, εκ των πραγμάτων θα οδηγήσουν σε μια κατάσταση εκτός ελέγχου.
Οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο βρίσκονται σε στρατηγικό αδιέξοδο: Η ελαστικότερη στάση τους απέναντι στα κράτη-μέλη θα ανοίξει τον «ασκό του Αιόλου» για περισσότερα αιτήματα χαλάρωσης, ενώ ταυτόχρονα η σκλήρυνση της θέσης τους απέναντι στους επίδοξους ευρωσκεπτικιστές και η επιμονή για τήρηση των κανόνων θα πολλαπλασιάσει τις σκέψεις αψήφησης των ευρωκανόνων.
Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι η Ευρώπη είναι υποχρεωμένη να αλλάξει και αυτό πρέπει να γίνει στην πράξη και όχι στη θεωρία. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε πρόσφατα ότι «Αν δεν τηρούνται οι κανόνες, δεν φταίνε οι κανόνες, αλλά το γεγονός ότι δεν τηρούνται», επιμένοντας στο σκεπτικό που έδωσε τροφή σε λαϊκιστικές εθνικιστικές και ακροδεξιές φωνές. Κανόνες, οι οποίοι, όπως φάνηκε στην περίπτωση της Ελλάδας, διά στόματος ακόμη και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, σε πολλές περιπτώσεις κινούνται σε λάθος κατεύθυνση.
Το κάλεσμα που είχε απευθύνει ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015 για «αλλαγή μέσα στην Ευρώπη» επανέρχεται στην επικαιρότητα, ιδιαίτερα μετά το Brexit. Tα ευχολόγια δεν αποτελούν λύση, παρά μόνο η κοινή ευρωπαϊκή πορεία, με πυξίδα την αλληλεγγύη και το κοινό καλό των λαών.
Η Ευρώπη των λαών δεν μπορεί να χτιστεί με τιμωρητικούς κανόνες και στείρα τεχνοκρατική λογική. Η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη πληρώνουν την ατελή και αντιφατική διαδικασία ενοποίησης που προωθήθηκε τα προηγούμενα χρόνια. Κοινό νόμισμα και κοινοί δημοσιονομικοί κανόνες, χωρίς την ύπαρξη τραπεζικής ένωσης, ευρωομόλογου, κοινής διαχείρισης και εγγύησης των χρεών των κρατών-μελών, δηλαδή χωρίς κοινή ανάληψη ρίσκου, θα οδηγούν σε μεγαλύτερες αβεβαιότητες.
Όσο οι Βρυξέλλες θα λειτουργούν ως διευθυντήριο που θα ευθυγραμμίζεται με το δόγμα Σόιμπλε, οι κρίσεις θα γίνονται ολοένα και βαθύτερες. Μόνη λύση η περισσότερη Ευρώπη, με πυλώνες τη Δημοκρατία και την αλληλεγγύη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με ηγέτες εκκολαπτόμενους υπαλλήλους της Goldman Sachs, δεν μπορεί να μακροημερεύσει και να επιβεβαιώσει τις προσδοκίες. Η Ευρώπη καλείται να βαδίσει στον σωστό δρόμο.
Βαγγέλης Βιτζηλαίος, δημοσιογράφος
