Στον χώρο της επιστημονικής έρευνας ενδημεί πλέον το φαινόμενο της «πειρατείας». Το περιγράφω σύντομα. Μικρή και άσημη ερευνητική ομάδα στην περιφέρεια της Ευρώπης κάνει μια σημαντική παρατήρηση και επιχειρεί να δημοσιεύσει τα αποτελέσματά της σ' ένα επιστημονικό περιοδικό. Το περιοδικό στέλνει την εργασία προς κρίση σε τρεις - τέσσερις διακεκριμένους επιστήμονες που δουλεύουν στο ίδιο πεδίο. Επειδή όμως η δουλειά έχει ατέλειες, οι κριτές συνιστούν να γίνουν επιπλέον πειράματα και να επαναδιατυπωθούν προσεκτικότερα τα συμπεράσματα. Ενώ οι συγγραφείς ασχολούνται με τις αλλαγές που τους ζητήθηκαν, ένας από τους κριτές αποφασίζει να τους «κλέψει» τα αποτελέσματα. Βάζει, λοιπόν, το δικό του εργαστήριο, που δεν είναι μικρό και άσημο αλλά μεγάλο και καλά χρηματοδοτημένο, να κάνει στα γρήγορα τα απαραίτητα πειράματα. Στο τέλος, ο «κλέφτης» πιστώνεται την ανακάλυψη, δημοσιεύοντας πρώτος τα ευρήματα των άλλων και μάλιστα σε πιο «περιποιημένη» μορφή.
Αν νομίζετε ότι το θέμα της «πειρατείας» αφορά μόνο την επιστημονική έρευνα, κάνετε λάθος. Αφορά κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής. Συζητώντας γι’ αυτό το φαινόμενο με έναν φίλο άκουσα μια απίστευτη ιστορία:
“Βγαίνοντας απ’ τ’ αμάξι σε μια γωνιά του υπαίθριου πάρκινγκ -μου είπε- βλέπω μια γριά τσιγγάνα. 'Έχεις ένα τσιγάρο;' με ρωτάει. Βγάζω το τελευταίο μου και της το δίνω. 'Α, δεν το παίρνω, είναι το τελευταίο σου' μου λέει. 'Πάρ' το', τελικά το παίρνει. Κάνω να φύγω, αλλά ακούω τη φωνή της πίσω μου. 'Πρέπει να είσαι καλός άνθρωπος, έλα δω να σου πω τη μοίρα σου'. Χαμογελάω και συνεχίζω, αλλά μετά κάτι με σταματάει: 'Έλα, τι, ντρέπεσαι να μη σε δουν να μιλάς στην τσιγγάνα;'. Σαν κορόιδο, γυρίζω πίσω.
'Για δώσε μου τώρα ένα δεκάρικο'. 'Δεν έχω' της λέω, 'έχεις' μου λέει. Για λόγους που θα σου εξηγήσω μετά, βγάζω ένα δεκάευρω και της το δίνω. Κόβει ένα χαρτομάντιλο στα δύο και τυλίγει το χαρτονόμισμα στο ένα μισό. Λέει διάφορα ακατάληπτα και στο τέλος μού θέτει το... καίριο ερώτημα: 'Τα λεφτά ή την υγειά σου;'. 'Πες την υγειά μου'. 'Την υγειά μου' λέω κι εγώ.
Μου δίνει πίσω το δεκάρικο τυλιγμένο στο μισό χαρτομάντιλο. 'Βάλ' το στον κόρφο σου'. Το βάζω. 'Τα λεφτά θα χαθούν' λέει κοιτώντας ψηλά. Βγάζω το χαρτομάντιλο απ’ τον κόρφο μου και -πράγματι- πάει το δεκάευρω! Αποτραβιέται φοβισμένη. 'Θύμωσες;' μου λέει. 'Μήπως νομίζεις ότι σε έκλεψα;'. 'Όχι, δεν θύμωσα' απαντώ χαμογελώντας. 'Άντε, καλοφάγωτα, πιες μια μπύρα στην υγειά μου'. Έπρεπε να δεις την απορία της! Σου λέει τι έγινε τώρα μ’ αυτό το κορόιδο; Πού να φανταστεί ότι πριν με κλέψει, είχα συνειδητά αποφασίσει να κλέψω τον εαυτό μου μπαίνοντας στο παιχνίδι της. Α, και το πιο ωραίο: Πάω δυο βήματα παρακάτω και τι βρίσκω στην άσφαλτο; Ένα κολλαριστό εικοσάευρω!”.
Ακούγοντας την ιστορία, αναρωτήθηκα αν ο φίλος μου κυριολεκτούσε, ή εάν επρόκειτο για μια «παραβολή» που αναφερόταν στο θέμα που συζητούσαμε: Την απροκάλυπτη ιδιοτέλεια και την αρπακτική συμπεριφορά που χαρακτηρίζει κάποιους γνωστούς μας. Βέβαια, σιγά - σιγά άρχισα να μπαίνω στο νόημα. Στον αντίποδα της «πειρατείας» δεν βρίσκεται η απλή εντιμότητα αλλά η ελεημοσύνη. Κι όχι η απλή ελεημοσύνη -που ρίχνει ακόμα πιο κάτω την αυτοεκτίμηση του ελεηθέντος- αλλά το να δίνεις στον κλέφτη κλείνοντάς του το μάτι, σαν να λες «έλα να παίξουμε».
Αξίζει, άραγε, να είμαστε τόσο γενναιόδωροι; Μήπως οι επιτήδειοι κι οι «τσιγγάνοι» μας κατακλέβουν ποντάροντας στη χαζομάρα της καλοσύνης μας; Ας μην το κάνουμε θέμα. Κανείς δεν είναι «υπεράνω». Υλικοί άνθρωποι είμαστε και το αρπακτικό το έχουμε μέσα μας. Γι’ αυτό κιόλας, όταν δίνουμε απ’ το υστέρημά μας, αισθανόμαστε ταυτόχρονα μια μοναξιά -τη μοναξιά του χαζού. Η καλοσύνη μέχρι χαζομάρας είναι όμως ωραίο πράμα. Χαϊδεύεις με το χέρι το μετάξι της, περνάει ένα ρεύμα από μέσα σου και φεύγεις άλλος άνθρωπος.
Γι’ αυτό σου λέω, ου κλέψεις. Δώσε κάτι.
