Η έννοια “Αριστερά” είναι από μόνη της μια σύνθετη έννοια που μπορεί να λάβει κατά το δοκούν διαφορετικές ερμηνείες και ορισμούς. Ερμηνείες που μπορεί να αναιρούνται. Ερμηνείες που μπορεί να αλληλοαποκλείονται. Όταν μάλιστα στην έννοια “Αριστερά” προστίθεται και ο όρος “εξουσία”, εκεί το ζήτημα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο. Η σχέση Αριστεράς και εξουσίας είναι μια σχέση που αποτελεί διαχρονικά αντικείμενο μελέτης και ανάλυσης. Η συζήτηση για το εν λόγω θέμα βέβαια αναβαθμίστηκε έντονα με την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση. Οι διάφορες απόψεις και προσεγγίσεις που τίθενται είναι αντιπαραθετικές και κάποιες φορές αλληλοαποκλείονται. Πέρα από τις εκατέρωθεν εντάσεις και αφορισμούς, στο τέλος της ημέρας συνήθως προκαλούνται γόνιμοι προβληματισμοί, αμφιβολίες, προκύπτουν σχέδια, ανοίγονται νέοι δρόμοι και παράγεται ζύμωση. Στοιχεία απαραίτητα και χρήσιμα ειδικά στις μέρες που ζούμε.
Στην τρέχουσα συζήτηση, ωστόσο, δυστυχώς έχουν ηγεμονεύσει αντιλήψεις οι οποίες κατά τη γνώμη μας μόνο βοηθητικές δεν μπορούν να είναι για την οικοδόμηση ενός αριστερού σχεδίου και ενός αντιπαραδείγματος που καλείται να τα βάλει με την αστική τάξη, τους κυρίαρχους, που συνεχίζουν να προελαύνουν κάθε μέρα και πιο δυνατοί. Μια πρώτη τέτοια προσέγγιση, που δήθεν πηγάζει από τη μαρξιστική θεωρία αλλά μοιάζει πιο πολύ πλατωνική, είναι αυτή που λέει ότι η Αριστερά οφείλει να αναμένει την ωρίμανση των συνθηκών για να δράσει. Μια τουλάχιστον ανιστόρητη αντίληψη που λησμονεί και συνάμα περιφρονεί (συνειδητά ή ασυνείδητα) πράγματα που διαμορφώνουν τη συνείδηση και το ήθος ενός υποκειμένου που αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερός. Λησμονεί και περιφρονεί επίσης τους αγώνες, τα βασανιστήρια, τις δολοφονίες και τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων στη μάχη που έδωσαν για ένα καλύτερο μέλλον.
Αντίστοιχη αντίληψη με σαφή απολίτικα χαρακτηριστικά είναι αυτή που μας λέει πως η Αριστερά καλό είναι να αποφεύγει να εμπλέκεται σε ζητήματα εξουσίας γιατί, όταν φτάνει στο σημείο να την καταλάβει, αλλοιώνεται και συμβιβάζεται. Η φαινομενικά σωστή για ορισμένους αντίληψη είναι πέρα για πέρα εσφαλμένη, ακριβώς γιατί είναι φαινομενική και η ανάλυση που γίνεται στέκεται ανώριμα στην επιφάνεια. Αντιμετωπίζει την εξουσία ως διαχρονικό προνόμιο του αντιπάλου. Τέλος, μόνιμη θέση στην πολιτική ατζέντα ενός αριστερού που σέβεται τον εαυτό του κατέχει η αντίληψη της ηττοπάθειας που σχεδόν πιστεύει πως η πραγματικότητα είναι στατική. Ο εχθρός, υποστηρίζει, είναι ισχυρός, άρα και ανίκητος. Τελεολογική αντίληψη, ασυνάρτητη με την ιστορία της Αριστεράς και τους αγώνες της.
Αν συνομολογήσουμε πως στόχος της Αριστεράς παραμένει -πρώτα και πάνω απ' όλα- η κοινωνική χρησιμότητα, τότε οφείλουμε να παραδεχθούμε και ταυτόχρονα να μην παραβλέπουμε τους εξής παράγοντες: 1) Την υφιστάμενη συγκυρία. Πώς αυτή ορίζεται και πώς εμείς πρέπει να παρέμβουμε αλλάζοντας την ατζέντα, δίνοντας έμφαση στη Δημοκρατία και στις αξίες της Αριστεράς. 2) Τους συσχετισμούς δύναμης (εσωτερικούς και διεθνείς) και πώς αυτοί μπορούν να ανατραπούν προς όφελος της κοινωνικής πλειοψηφίας που εκπροσωπούμε. 3) Την ήττα. Την ήττα που την έχουμε κληρονομήσει σαν ευχή και κατάρα. Την ήττα που είναι αναπόσπαστο κομμάτι των μαχών που δίνονται σε κάθε γωνιά αυτού του ρημαδιασμένου κόσμου από τους υποτελείς. Ξεκαθαρίζω όμως, η ήττα που είναι ιστορικά συνυφασμένη με τη διαδρομή της Αριστεράς από την οποία διδάσκεσαι, ανασυντάσσεσαι και πεισμώνεις και η ενσωμάτωση της ηττοπάθειας έχουν διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και καταλήγουν σε διαφορετική πολιτική στάση και συμπεριφορά.
Αν κάτι διδαχτήκαμε το προηγούμενο διάστημα είναι ότι η πάλη για κοινωνική χειραφέτηση διαχρονικά δεν είναι κάτι που θα λήξει σύντομα και αναίμακτα. Δεν είναι κάτι που θα λήξει με μια νίκη. Δεν μπορεί αλλά και δεν πρέπει να γίνει έτσι. Οι υποχωρήσεις, οι λοξοδρομήσεις και οι συμβιβασμοί είναι απαραίτητοι, χωρίς όμως να λησμονείται ο σκοπός. Κι αυτή τη στιγμή ο σκοπός είναι η ανακούφιση της κοινωνίας από την κρίση, η υπεράσπιση των αδυνάτων, ο τερματισμός της λιτότητας, η παύση της εκμετάλλευσης, ο μετασχηματισμός της κοινωνίας με προοδευτικό πρόσημο. Τα σφυριά πρέπει να βαράνε μαζικά προς αυτή την κατεύθυνση. Άλλα λάθη δεν επιτρέπονται. Το φάντασμα της μισαλλοδοξίας και του φασισμού έχει πάρει σάρκα και οστά και απειλεί το σύνολο των λαών της Ευρώπης. Δεν μπορούμε να είμαστε για ακόμη μια φορά αναντίστοιχοι. Ο αντίπαλος δεν περιμένει, αντιθέτως χτυπά εκμεταλλευόμενος στον μέγιστο βαθμό τα πεδία στα οποία εμείς αφήνουμε πολιτικό κενό. Ο αντίπαλος έχει αντιληφθεί καιρό τώρα πως η μάχη είναι διαρκής. Εμείς;
* Ο Κώστας Καββαδίας είναι μέλος Κ.Σ. Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ
Αν κάτι διδαχτήκαμε το προηγούμενο διάστημα είναι ότι η πάλη για κοινωνική χειραφέτηση διαχρονικά δεν είναι κάτι που θα λήξει σύντομα και αναίμακτα. Δεν είναι κάτι που θα λήξει με μια νίκη. Δεν μπορεί αλλά και δεν πρέπει να γίνει έτσι. Οι υποχωρήσεις, οι λοξοδρομήσεις και οι συμβιβασμοί είναι απαραίτητοι, χωρίς όμως να λησμονείται ο σκοπός. Κι αυτή τη στιγμή ο σκοπός είναι η ανακούφιση της κοινωνίας από την κρίση, η υπεράσπιση των αδυνάτων, ο τερματισμός της λιτότητας, η παύση της εκμετάλλευσης, ο μετασχηματισμός της κοινωνίας με προοδευτικό πρόσημο
