Της Δέσποινας Ράπτη*
Με αφορμή την ανοιχτή συζήτηση για την Παιδεία και την πολλά υποσχόμενη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που πραγματοποιήθηκε στις 30 Μαΐου 2016 στη Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας, αξίζει να σταθούμε μεταξύ άλλων στα εξής:
Καταρχάς, ο υπουργός Παιδείας κ. Ν. Φίλης, εγκαινιάζοντας έναν κύκλο συζητήσεων στις γειτονιές της Αθήνας, είχε την ευγενή καλοσύνη να απαντήσει σε όλες ανεξαιρέτως τις ερωτήσεις που του θέσαμε εμείς οι εκπαιδευτικοί που βρεθήκαμε εκεί, πράγμα πρωτόγνωρο αν αναλογιστούμε τους προκατόχους του στο ίδιο υπουργείο. Επίσης, μας ενημέρωσε αναλυτικά για τις προθέσεις του υπουργείου σχετικά με μια αναβαθμισμένη δημοκρατική δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σε γενικές γραμμές αντιληφθήκαμε ότι η νέα μεταρρύθμιση έχει πιθανότητες να κινηθεί στη σωστή κατεύθυνση, αν βέβαια αποφευχθούν λάθη και ακρότητες.
Ένα από αυτά θα είναι η κατάργηση και πάλι της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο στο γυμνάσιο. Όλοι θα έχουμε προσέξει ότι ο υπουργός χειρίζεται την ελληνική υποδειγματικά, θα θέλαμε όμως να του υπενθυμίσουμε πως είχε την τύχη να διδαχθεί τα Αρχαία και ο ίδιος από το πρωτότυπο, όταν ήταν γυμνασιόπαιδο στα σκοτεινά χρόνια της χούντας. Γι' αυτό ας μη συνδέουμε τη διδασκαλία των Αρχαίων με την «αρχαιολαγνεία», τις εκκλησιαστικές κορώνες ή με τα αυταρχικά πολιτεύματα που χρησιμοποίησαν την αρχαιοελληνική γλωσσική παράδοση κατά τρόπο γκροτέσκο και στείρο. Γνωρίζουμε πως τέτοια καθεστώτα, επιλεκτικά και όπως τα συνέφερε, επέτρεπαν τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Για παράδειγμα, ο Μεταξάς είχε απαγορεύσει με έγγραφο, στις 26/2/1937, προς τους διευθυντές της ΙΒ΄ Εκπαιδευτικής Περιφέρειας τη διδασκαλία του Επιτάφιου του Θουκυδίδη στα σχολεία για να μην επηρεαστεί η νεολαία της εποχής του από τα δημοκρατικά ιδεώδη του κειμένου...
Δεν υπάρχει, λοιπόν, τίποτα πιο φυσιολογικό και απολαυστικό από τη μετακένωση υψηλών αξιών όπως η Δημοκρατία, η ισότητα, η ελευθερία και η Δικαιοσύνη στην πρωτότυπη γλώσσα που γεννήθηκαν ως έννοιες, στην αττική διάλεκτο, διότι και η καθομιλουμένη νεοελληνική αποτελεί εξέλιξη της αρχαίας, παρά τις όποιες μορφοσυντακτικές μεταβολές εμφανίζει σήμερα.
Η επιστήμη της Γλωσσολογίας θεωρεί τις γλώσσες ζωντανούς οργανισμούς σε εξέλιξη, γι' αυτό δεν πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη νεότερη αποκομμένη και ανεξάρτητη από τις ρίζες της. Στη γλώσσα μας οι εξελικτικές αλλαγές που σημειώθηκαν δεν δημιούργησαν ασυνέχεια όπως στις λατινογενείς γλώσσες με τη μητρική τους. Για τον σύγχρονο Έλληνα η αρχαία δεν αποτελεί άγνωστη και ακαταλαβίστικη γλώσσα, όπως τα αγγλοσαξωνικά για τον σύγχρονο Άγγλο. Πάρα πολλοί ρηματικοί τύποι, λεξιλόγιο και εκφράσεις έχουν περάσει σχεδόν αυτούσια στη νεοελληνική, ενώ βασικά μορφοσυντακτικά και φωνολογικά χαρακτηριστικά της ανάγονται στην Αλεξανδρινή Κοινή, δηλαδή οι απαρχές της νεοελληνικής δεν βρίσκονται στους δύο μόνο τελευταίους αιώνες από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους.
Απευθύνουμε, λοιπόν, έκκληση προς τον κύριο υπουργό να μην επιτρέψει την αποξένωση των παιδιών μας από τη γλωσσική μας παράδοση σαράντα αιώνων. Οι εκάστοτε εξουσίες στο παρελθόν αναμφίβολα έπαιξαν με το λεγόμενο γλωσσικό μας ζήτημα για αυτονόητους λόγους, το γλωσσικό όμως έχει λυθεί πια και οι συνθήκες δεν είναι ίδιες με τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις του 1964, που η δημοτική δεν ήταν η επίσημη γλώσσα του κράτους και του 1976, που δεν ήταν εμπεδωμένη από τον λαό, αλλά επικρατούσε γλωσσική σύγχυση και δεν είχε επεκταθεί στη Δημόσια Διοίκηση.
Ασφαλώς είναι κοινή διαπίστωση πως οι μαθητές στις μέρες μας παρουσιάζουν γλωσσική πενία, η αιτία όμως αυτού του λυπηρού φαινομένου δεν είναι σωστό να αναζητηθεί στη διδασκαλία των Αρχαίων στο γυμνάσιο από το πρωτότυπο. Αντίθετα, γι' αυτήν ευθύνεται η παντοδυναμία της οθόνης στις ζωές μας, η αναγνωστική απαξίωση των βιβλίων και η κυριαρχία μιας και μοναδικής παγκόσμιας γλώσσας και κουλτούρας που υποβαθμίζει τις εθνικές.
Συνεπώς, το ζητούμενο είναι να διδάσκουμε με θελκτικό τρόπο τα Αρχαία Ελληνικά, ώστε να κατανοήσουν τα παιδιά ετυμολογικά και να χειριστούν καλύτερα τη δημοτική που μιλούν, γιατί, όπως λέει και ο δημοτικιστής Γ. Ψυχάρης, κάθε φορά που δεν είχε η δημοτική την κατάλληλη λέξη, την έπαιρνε από την αρχαία και την ταίριαζε με τη γραμματική του λαού!
* Η Δέσποινα Ράπτη είναι εκπαιδευτικός
