Πολλές από τις εκτιμήσεις του Σ. Βαλντέν (ΣΒ), στο άρθρο του με τίτλο «Αν η ΔΗΜ.ΑΡ. δεν υπήρχε, έπρεπε να εφευρεθεί», με βρίσκουν σύμφωνο. Είναι άλλωστε θέσεις που, μαζί με άλλους, υποστηρίζω σταθερά τον τελευταίο χρόνο.
Θα μπορούσα να συμφωνήσω και με τον τίτλο. Όντως, αν η ΔΗΜ.ΑΡ. δεν υπήρχε, έπρεπε να εφευρεθεί. Το πρόβλημα όμως είναι ότι έχει ήδη εφευρεθεί και έχει ήδη δώσει δείγματα γραφής, στον σύντομο χρόνο της πολιτικής της παρουσίας. Δείγματα γραφής, ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο, με την επιλογή για τη συμμετοχή της στην κυβέρνηση Σαμαρά, που έχουν διαμορφώσει στην κοινωνία ένα τελείως διαφορετικό προφίλ από αυτό που επιδίωξε με την ίδρυσή της.
Η ΔΗΜ.ΑΡ. ενσάρκωσε, ιδιαίτερα για όσους αυτοτοποθετούνται στον χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς, αλλά και για ένα ευρύτερο τμήμα δημοκρατικών και προοδευτικών πολιτών, την ελπίδα ότι μπορεί να συγκροτηθεί «μια αξιόπιστη αριστερή φιλοευρωπαϊκή δύναμη, που να αντιπαλεύει τις πολιτικές των Μνημονίων και να επιδιώκει πραγματικές μεταρρυθμίσεις με προοδευτικό πρόσημο» όπως, σωστά, σημειώνει ο ΣΒ.
Από την ίδρυσή της και για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, ανταποκρίθηκε σ' αυτές τις προσδοκίες. Οι επιλογές της στις δημοτικές εκλογές του 2010 και η συνεπής διατύπωση μιας πολιτικής στον αντίποδα των νεοφιλελεύθερων επιλογών πολύ γρήγορα τη σταθεροποίησε στην πολιτική ζωή. Φάνηκε ότι θα μπορούσε να διεκδικήσει ένα σημαντικό κομμάτι του εκλογικού σώματος, μεγαλύτερο από αυτό που τελικά πήρε στην κάλπη, διαμορφώνοντας ευνοϊκότερες συνθήκες για την παρέμβασή της. Ας θυμηθούμε ότι σταθερά, στις δημοσκοπήσεις όλων των εταιρειών, την περίοδο από τον Δεκέμβριο του 2011 έως και τον Φεβρουάριο του 2012, η ΔΗΜ.ΑΡ. συγκέντρωνε μεγαλύτερα ποσοστά από τον ΣΥΡΙΖΑ στην πρόθεση ψήφου. Στη συνέχεια όμως, «έκανε ό,τι μπορούσε» από την πλευρά της για να αντιστρέψει την εικόνα, ενισχύοντας αντικειμενικά τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι άκαιρες δηλώσεις ότι «Το Μνημόνιο αποτελεί δεσμευτικό πλαίσιο για τη χώρα» και οι συνεργασίες με αφερέγγυα πρόσωπα οδήγησαν στη σταδιακή υποχώρηση και δημιούργησαν τα πρώτα ρήγματα στη σχέση εμπιστοσύνης της ΔΗΜ.ΑΡ. με το τμήμα της κοινωνίας που την παρακολουθούσε.
Η επιλογή για συμμετοχή στην κυβέρνηση Σαμαρά υπήρξε καθοριστική.
Η ΔΗΜ.ΑΡ. αυτοπαγιδεύθηκε στην «υλοποίηση ενός ακραία νεοφιλελεύθερου προγράμματος», όπως σημειώνει ο ΣΒ, έμεινε αδρανής στην υιοθέτηση ενός αυταρχικού μοντέλου διακυβέρνησης από τον κ. Σαμαρά, διαφοροποιήθηκε, αισχυντηλά, σε κάποια μέτρα (π.χ. εργασιακά) για να παρατηρεί, στη συνέχεια, την εφαρμογή τους και δεν αντέδρασε στη μετατροπή της προγραμματικής συμφωνίας των τριών κομμάτων σε «κουρελόχαρτο».
Για ένα χρόνο, επί της ουσίας, η ΔΗΜ.ΑΡ. λειτούργησε ως άλλοθι στην εφαρμογή ενός προγράμματος υπαγορευμένου από την τρόικα, που διαλύει την κοινωνία, χωρίς ουσιαστική παρέμβαση στη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής.
Δεν υπάρχει καμία κρίσιμη κυβερνητική επιλογή που να έχει τη «σφραγίδα» της ΔΗΜ.ΑΡ. Είναι χαρακτηριστικό ότι, επί ένα χρόνο, δικαιολογεί τη συμμετοχή της στην κυβέρνηση επιχειρηματολογώντας «επί της αρχής». Υπερασπιζόμενη δηλαδή δύο μύθους. Τον μύθο «των αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων, που θα διέλυαν τη χώρα», και τον μύθο «της υπεύθυνης επιλογής για τη σωτηρία της χώρας».
Ο πρώτος κατέρρευσε με την αποχώρησή της, όσο για τον δεύτερο, η ίδια η ΔΗΜ.ΑΡ. οφείλει να εξηγήσει το πώς είναι δυνατόν η «ευθύνη» να έχει διαφορετικές και αντιτιθέμενες εκδοχές.
Η πιο σημαντική επίπτωση όμως είναι η διάψευση των ελπίδων που γέννησε με την ίδρυσή της και η διάρρηξη των δεσμών της με τον κόσμο της Αριστεράς που την στήριξε. Στη συνείδηση των αριστερών πολιτών, αλλά και της κοινωνίας στο σύνολό της, η ΔΗΜ.ΑΡ. έχει ταυτιστεί με την ασκούμενη πολιτική και με τη συστηματική αποκοπή κάθε διαύλου επικοινωνίας με τις υπόλοιπες δυνάμεις της Αριστεράς, στο όνομα ενός θολού κεντροαριστερού προσανατολισμού.
Σήμερα, είναι εμφανές ότι η ΔΗΜ.ΑΡ. έχει κενό στρατηγικής. Η επιλογή της, τον Ιούνιο του 2012, είχε ως αποτέλεσμα απώλειες εξ αριστερών, η, αντίθετη, επιλογή της τον Ιούνιο του 2013 έχει ως αποτέλεσμα απώλειες εκ δεξιών. Δεν είναι εύκολα ορατή «η επόμενη ημέρα».
Για να συνεννοηθούμε. Η ΔΗΜ.ΑΡ. έχει να διαλέξει ανάμεσα σε δύο δρόμους. Ο πρώτος, είναι ο δρόμος της συγκρότησης της Κεντροαριστεράς, σε συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ και όσες πολιτικές κινήσεις και πρόσωπα ενδιαφέρονται, και η οριστική μετατόπισή της προς το κέντρο της πολιτικής ζωής. Διαφωνώ απολύτως, αλλά είναι μια γραμμή, σοβαρή, συμβατή με τη συμμετοχή στην κυβέρνηση των τριών κομμάτων, με αρχή, μέση και τέλος. Είναι όμως μια γραμμή που τραυματίστηκε σοβαρά, ελπίζω θανάσιμα, από την αποχώρηση από την κυβέρνηση, όσο και από τα αλλοπρόσαλλα μπρος-πίσω της προηγούμενης περιόδου, με τη συμμετοχή και εν συνεχεία αποχώρηση από το φόρουμ για την Κεντροαριστερά.
Ο δεύτερος, είναι ο δρόμος που οδηγεί στις ρίζες. Η επαναφορά δηλαδή, στις ιδρυτικές, πολύ πρόσφατες εξάλλου, αρχές της. Στο ερώτημα όμως αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα επαναφοράς, αν υπάρχει η δυνατότητα αποκατάστασης της εμπιστοσύνης με τον κόσμο της Αριστεράς, η απάντηση δεν είναι εύκολη.
Η, χωρίς περιστροφές, αντιπαράθεση με την πολιτική της κυβέρνησης, η σαφής διατύπωση της προοπτικής μιας αριστερής κυβέρνησης και η ανανέωση του πολιτικού προσωπικού της ΔΗΜ.ΑΡ., είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις που απαιτούνται. Προϋποθέσεις που είναι δύσκολο να εξασφαλιστούν από την ηγεσία της και ακόμη πιο δύσκολο να γίνουν αποδεκτές από το σημερινό της ακροατήριο και το στελεχικό της δυναμικό (αισθητά διαφοροποιημένα και τα δύο σε σύγκριση με ενάμιση χρόνο πριν). Σε κάθε περίπτωση, το επόμενο διάστημα θα είναι καθοριστικό για την πορεία της.
Η κατάληξη του άρθρου του ΣΒ είναι, κατά τη γνώμη μου, προβληματική. Προσδιορίζει την «αυτόνομη παρουσία της ΔΗΜ.ΑΡ.» σαν μια δύναμη που «θα πατάει στο έδαφος της σοσιαλδημοκρατίας και θα κρατά αποστάσεις από την δυσοσμία που αποπνέουν τα δύο κόμματα που μας έφεραν ως εδώ» και θα «συμβάλει στη διαμόρφωση ενός τρίτου πόλου». Λίγο πιο κάτω αναφέρεται στη «μετάλλαξη της Κεντροαριστεράς σε Κεντροδεξιά» ως επιλογή του κ. Βενιζέλου, για να καταλήξει ότι απαιτείται «(κεντρο)αριστερή εναλλακτική λύση» και η ΔΗΜ.ΑΡ. ως καταλύτης να συμβάλει μέσα από την αντιπαράθεση αλλά και τον διάλογο με τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και άλλους στη δημιουργία των προϋποθέσεων για μια αριστερή εναλλακτική κυβερνητική λύση. Καλή γραμμή, για άλλη εποχή όμως!
Ας αφήσουμε στην άκρη τη συζήτηση για «το έδαφος της σοσιαλδημοκρατίας», την ιστορική διαδρομή της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα και για το εφικτό του αιτήματος για τη συγκρότηση ενός σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στην Ελλάδα στο πρότυπο των αντίστοιχων ευρωπαϊκών.
Η συγκρότηση του «τρίτου πόλου» και μάλιστα «χωρίς τη λογική των ίσων αποστάσεων ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά» προϋποθέτει συνομιλητές, προϋποθέτει πολιτικές δυνάμεις που θα συναινούν σε μια τέτοια προοπτική. Δύσκολα μπορώ να διακρίνω ποιες θα είναι αυτές.
Χωρίς το μεταλλαγμένο, κεντροδεξιό, από κεντροαριστερό, (κατά ΣΒ) ΠΑΣΟΚ, η συζήτηση δεν έχει νόημα. Οι υπόλοιποι, προσωποπαγείς ως επί το πλείστον, σχηματισμοί διαφοροποιούνται, πλέον, από τη ΔΗΜ.ΑΡ. λόγω της αποχώρησής της από την κυβέρνηση.
Με τη συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ στον «τρίτο πόλο», η πολιτική βάση συνεννόησης αλλάζει. Θα μιλάμε πια για τον πρώτο από τους δύο δρόμους που σκιαγραφήθηκαν πιο πάνω, με παραπομπή στις ελληνικές καλένδες του «αυτόνομου ρόλου της ΔΗΜ.ΑΡ.», του «διαλόγου με ΠΑΣΟΚ - ΣΥΡΙΖΑ» (εάν και εφόσον θα μπορούσε να υπάρξει), της «εναλλακτικής αριστερής κυβέρνησης» και με έντονη «τη δυσοσμία» του ενός από τα δύο κόμματα «που μας έφεραν ώς εδώ».
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Οι πολιτικές εξελίξεις διαμορφώνονται από το δίπολο Ν.Δ. - ΣΥΡΙΖΑ. Η επόμενη εκλογική αναμέτρηση, που θα διεξαχθεί σε συνθήκες κοινωνικής ερήμου, θα είναι μια αναμέτρηση Αριστεράς - Δεξιάς, μια αντιπαράθεση ανάμεσα στην ακολουθούμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική και σε μια αριστερή εναλλακτική πολιτική διεξόδου από την κρίση (με όλες τις αδυναμίες της). Περιθώριο για αμφιλεγόμενο «τρίτο πόλο», που θα συμβάλει μάλιστα στη συγκρότηση αριστερής κυβέρνησης και θα αποτελείται από τους υπεύθυνους των σημερινών αδιεξόδων, δεν υπάρχει.
Οι πολιτικές δυνάμεις έχουν ήδη κάνει τις επιλογές τους. Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ έχουν υιοθετήσει τη λογική του «μονόδρομου». Μαζί τους και όσοι, ψευδεπίγραφα, μιλούν στο όνομα των μεταρρυθμίσεων και του εκσυγχρονισμού.
Στην αντιπαράθεση μαζί τους, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κεντρικό ρόλο, είτε συμφωνεί κανείς μαζί του είτε διαφωνεί. Χωρίς και, πολύ περισσότερο, ενάντια στον ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αλλαγή της ασκούμενης πολιτικής σε προοδευτική, αριστερή κατεύθυνση. Όσοι την επιθυμούν, πολιτικά κόμματα, κινήσεις και άτομα, διατηρώντας την αυτονομία τους οφείλουν να διαμορφώσουν τους όρους για μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία, για μια ευρεία συμπαράταξη προοδευτικών και αριστερών δυνάμεων.
Αυτό είναι και το πεδίο που θα κριθούν όλοι και ανάμεσα σε αυτούς και η ΔΗΜ.ΑΡ.
Η πρόκληση είναι μπροστά μας και ο χρόνος είναι αντίπαλος.
