του Κωστή Χατζημιχάλη
Τα τρία Mνημόνια, δυο με τη Δεξιά και ένα με την Αριστερά και τα δεκάδες eurogroup εισέβαλαν με βίαιο τρόπο στη ζωή μας, την άλλαξαν και εγκατέστησαν μια αέναη αβεβαιότητα και αγωνία για το αύριο. Τα καθημερινά ερωτήματα πότε θα βρω δουλειά, κρεβάτι στην εντατική για τη μάνα μου, τι θα κάνω με τον γείτονα που πεινάει μπερδεύονται με τα πολιτικά. Τη δόση θα την πάρουμε σ' αυτό ή στο επόμενο Eurogroup; Τι θα γίνει με τη διαπραγμάτευση, το χρέος, πόσα μέτρα θα υπομένουμε ακόμη; Για τους αριστερούς/ες οι αγωνίες, οι αβεβαιότητες και οι δικές μας αντιδράσεις δεν είναι ίδιες με τη Δεξιά ή την Αριστερά στην κυβέρνηση. Τώρα, οι προσωπικές αγωνίες αθροίζονται με τις πολιτικές, σφίγγουν στομάχια γιατί οι εκβιασμοί από τους δανειστές εξασκούνται ανενδοίαστα ενώ οι υποχωρήσεις της κυβέρνησης και η έλλειψη επαφής με το κόμμα και την κοινωνία διώχνουν κόσμο και υποσκάπτουν την αριστερή αξιοπιστία – όχι μόνο σήμερα αλλά και μακροπρόθεσμα. Μετά όμως από τα όποια αποτελέσματα του κάθε Eurogroup επιστρέφουμε στο τρέξιμο της καθημερινότητας, με τις μικρές και μεγάλες έγνοιες που κουβαλά ο καθένας και η καθεμιά. Και περνούν οι μήνες και τα χρόνια, διαψεύδονται ελπίδες.
Η καθημερινότητα, γράφει ο Ανρί Λεφέβρ, είναι προνομιακό πεδίο για την κατανόηση της λειτουργίας του καπιταλισμού γιατί επιτρέπει τη μελέτη των πολλαπλών κοινωνικών αντιφάσεων, της καταπίεσης, των αντιστάσεων και της αλλοτρίωσης. Ο Μισέλ Φουκώ συμπληρώνει τη σχέση καπιταλισμού και καθημερινότητας με την έννοια της βιοεξουσίας, τον έλεγχο και την πλήρη υποταγή της καθημερινής ζωής. Στα έξι χρόνια με τα Μνημόνια και τα Eurogroup ζήσαμε την καταπίεση της βιοεξουσίας, δημιουργήθηκαν πολλές αντιστάσεις, ξεπήδησαν δεκάδες αντιφάσεις, όμως η καθημερινότητα δεν απασχόλησε τη δική μας Αριστερά όσο ήταν αντιπολίτευση. Ηγεσία και στελέχη έχουν ενδιαφέρον για τα μεγάλα διακυβεύματα και όταν βρέθηκαν στην εξουσία έτρεχαν πίσω από τα προβλήματα της διαπραγμάτευσης. Ωστόσο, λίγες και λίγοι κατάφεραν σημαντικές βελτιώσεις, όπως τα μαθητικά συσσίτια, η Κάρτα Αλληλεγγύης, τα προγράμματα του ΟΑΕΔ, το άνοιγμα του ΕΣΥ στους ανασφάλιστους, η στήριξη των πρωτοβουλιών αλληλεγγύης, τα δάνεια στις μικρές επιχειρήσεις χωρίς υποθήκη, οι δωρεάν μετακινήσεις σε άνεργους/ες, το σύμφωνο συμβίωσης, η αναγνώριση της ιθαγένειας για τα παιδιά των μεταναστών και άλλες που ίσως ξεχνώ. Όσοι ασκούν δίκαιη κριτική σε αποφάσεις που συνιστούν ήττες για την Αριστερά αλλά εμφανίζονται ως επιτυχίες από την κυβέρνηση (όπως πρόσφατα οι συμβάσεις πώλησης των αεροδρομίων και του Πειραιά και η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό) δεν έχουν πει κουβέντα γι' αυτά.
Όμως οι παρεμβάσεις αυτές, παρά τη σημασία τους, δεν ισοσκελίζουν τη βαριά καθημερινότητα της μνημονιακής βιοεξουσίας. Πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά αν η τελευταία έχει δημιουργήσει και συμπτώματα αλλοτρίωσης, όπως αναφέρει ο Λεφέβρ, παίρνοντας υπόψη τις διαφοροποιήσεις της αριστερής περιόδου που σημείωσα. Δεν έχω απάντηση, αλλά σκέφτομαι μερικά συμπτώματα: την κυβέρνηση που δεν μπορεί να εφαρμόσει το πρόγραμμα της αλλά το Μνημόνιο, βαφτίζοντας ως νίκες τους επώδυνους συμβιβασμούς. Τη δεξιά αντιπολίτευση η οποία βλέπει να εφαρμόζονται κάποια μέτρα που επιθυμεί αλλά… τα καταψηφίζει. Την αριστερή αντιπολίτευση που με τελετουργικό τρόπο επαναλαμβάνει τα ίδια συνθήματα και κινητοποιήσεις, λες και βρισκόμαστε έναν αιώνα πριν. Και τους αριστερούς πολίτες να επιβιώνουμε καθημερινά στα μεσοδιαστήματα από τα Eurogroup, κάποιοι/ες προσπαθώντας να σώσουν ό,τι σώζεται στα υπουργεία, στους οργανισμούς, στο κόμμα. Άλλοι/ες να τρέχουν στις δομές αλληλεγγύης προσφέροντας πολύτιμη εθελοντική εργασία. Αρκετοί/ές όμως να αποστρατεύονται απογοητευμένοι/ες από τους χειρισμούς της ηγεσίας και την έλλειψη ειλικρίνειας. Και τους πολλούς/ές που πίστεψαν στο «νέο» του Σύριζα, χωρίς να είναι αριστεροί, να γυρίζουν τώρα την πλάτη, επειδή η πίεση της καθημερινότητας είναι πιο ισχυρή από το τι θα γίνει στο Eurogroup· ξέρουν ότι αν δεν γίνει χειρότερη θα είναι η ίδια όπως και πριν. Γιατί τα «μικρά» της καθημερινότητας αλλοτριώνουν ύπουλα τις ιδέες και απαξιώνουν τις ελπίδες, αν δεν τα προσέξεις το ίδιο με τα «μεγάλα» που επαγγέλλεται η Αριστερά. Όσο είναι ακόμη καιρός. Καλή άνοιξη.
*Ο Κωστής Χατζημιχάλης είναι ομότιμος καθηγητής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
