Του Γιώργου Παγώνη
E, monsieur Ramadan!
Περιδιαβαίνοντας τη λεωφόρο Ηabib Bourgiba, αντηχεί ακόμη στα αυτιά μου η φωνή του ντόπιου κυρίου από την περίοδο του περασμένου Ραμαζανιού. Είχα κάνει, βλέπετε, τότε ένα μεγάλο λάθος. Δεν είχα προσέξει ότι το κατάστημα εστίασης απ' όπου είχα αγοράσει την τυρόπιτα ήταν ίσως από τα ελάχιστα του είδους του σε όλη την Τύνιδα, την πρωτεύουσα της Τυνησίας, που ήταν εκείνη τη στιγμή ανοικτό αφού βρισκόμασταν σε Ραμαζάνι. Και όχι μόνο αυτό. Είχα κόψει ένα κομμάτι και επιχείρησα να το βάλω στο στόμα μου, κάτι που πιθανόν να μην έκανε κανείς αυτή την ώρα, δημόσια τουλάχιστον, σε όλη την Τυνησία, όπως διαπίστωσα εκ των υστέρων.
Ήξερα ότι η νηστεία την περίοδο αυτή είναι ένας από τους άξονες της μουσουλμανικής θρησκείας, δεν ήξερα όμως ότι η τήρησή της σε ανοιχτό χώρο είχε γίνει τα τελευταία χρόνια κατά κάποιον τρόπο υποχρεωτική ακόμη και για τους ξένους. Δικαιολογημένη λοιπόν η άμεση και έντονη υπενθύμιση, στην οποία μπορούσε να διακρίνει κανείς μια δόση παράκλησης, έκπληξης, ίσως και αγανάκτησης.
Στη Τυνησία λοιπόν. Όπου η δύναμη της μουσουλμανικής θρησκείας είναι φανερή από τη πρώτη στιγμή. Που είναι όμως και η χώρα απ' όπου ξεκίνησε η περίφημη Αραβική Άνοιξη. Γιατί εδώ, στην πρώην πλατεία 7 Νοεμβρίου 1987, τη σημερινή πλατεία 14 Ιανουαρίου 2011, συγκεντρώνονταν κάθε μέρα, πριν από πέντε χρόνια, χιλιάδες διαδηλωτές για να προκαλέσουν τελικά την αιματηρή πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος που ουσιαστικά κυβερνούσε τη χώρα από την απελευθέρωσή της και να την οδηγήσουν στη σημερινή κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Μια Αραβική Άνοιξη όμως που, ενώ στην αρχή θεωρήθηκε τόσο πολύφερνη και ελπιδοφόρα, έχει προκαλέσει τραγωδίες σχεδόν όπου αλλού διαδόθηκε. Οδήγησε στην απόλυτη καταστροφή τη Συρία, στο απόλυτο χάος τη Λιβύη, στον εμφύλιο πόλεμο την Υεμένη, ενώ ανέκρουσε πρύμναν στην Αίγυπτο αφήνοντας πίσω της εκατοντάδες νεκρούς.
Στην Τυνησία. Στη χώρα που με την κραταιά Καρχηδόνα της είχε απειλήσει κάποτε τη Ρώμη. Annibal ante portas! Που κατακτήθηκε τελικά κι αυτή από τους Ρωμαίους και αποτέλεσε για αιώνες μέρος της Pax Romana. Που, αφού βρέθηκε για λίγο κάτω από την κυριαρχία των Γερμανών Βανδάλων αλλά και του Βυζαντίου, έκανε στα τέλη του 7ου αιώνα τη μεγάλη και καθοριστική στροφή στην ιστορία της. Είχαν έρθει οι Άραβες! Που πρόσφερε στον αραβικό κόσμο και στην ανθρωπότητα έναν από τους μεγαλύτερους ιστορικούς της φιλόσοφους, τον Abd al-Rahman Ibn Muhammad Ibn Khaldum (I332-1406).
Αργότερα, το 1574, πέρασε στη χαλαρή κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ το 1883 έγινε γαλλικό προτεκτοράτο. Απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1956 και γιορτάζει εφέτος τα 60 χρόνια της ως ανεξάρτητου κράτους. Σήμερα η Τυνησία είναι ίσως η μόνη χώρα όπου η περίφημη Αραβική Άνοιξη έκανε κάποια πρώτα βήματα και έφερε μια αύρα δημοκρατίας.
Γιατί όμως; Σε τι διαφέρει η Τυνησία από τις άλλες αραβικές χώρες; Πόσο αραβική είναι τελικά; Υπάρχει διαφορά εδώ στην επιρροή της θρησκείας; Ποια είναι η σχέση της με τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό; Υπάρχει και εδώ Βορράς και Νότος; Πόσο πληγωμένη είναι από τις περυσινές τρομοκρατικές επιθέσεις στο μουσείο του Bardo και την παραλία του Souse; Τι συμβαίνει στα σύνορα με τη Λιβύη; Και η Αραβική Άνοιξη; Καλυτέρεψε τη καθημερινότητα του απλού ανθρώπου; Πώς τα πάει με την οικονομία; Θα αντέξει τελικά;
Ένα είναι σίγουρο. Ότι οι απόψεις, οι ερμηνείες, τα συμπεράσματα, οι προβλέψεις και οι προσδοκίες των Δυτικών για όλα αυτά, με εξαίρεση ίσως αυτές κάποιων ψαγμένων και παθιασμένων πανεπιστημιακών, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό. Κλεισμένοι μέσα στην απολυτότητά τους και σίγουροι για τις λεγόμενες δυτικές αξίες τους, είναι δύσκολο να καταλάβουν, να επικοινωνήσουν και να συνεννοηθούν με τους Άραβες.
Γι' αυτό ξαφνιάζονται όταν τους ακούνε να μιλάνε για τις σταυροφορίες, γι' αυτό και έπεσαν από τα σύννεφα με την πορεία της Αραβικής Άνοιξης. Ίσως εμείς οι Έλληνες, που δεν είμαστε και τόσο Δυτικοί, που δεν έχουμε σταυροφορικό και αποικιοκρατικό παρελθόν, να μπορούμε να επικοινωνήσουμε λίγο καλύτερα. Ίσως.
