Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΡΟΠΟΥΛΗ
Όταν περάσεις τα σύνορα με την ΠΓΔΜ και προχωρήσεις κανά δεκάλεπτο, στο κινητό σου φτάνει μήνυμα της κρατικής τηλεφωνικής εταιρείας που γράφει: «Welcome to Macedonia, the cradle of civilisation», δηλαδή «Καλωσορίσατε στη Μακεδονία, το λίκνο του πολιτισμού». Δεν ξέρω αν άλλους τους εξοργίζει αυτή η μάλλον κωμική δήλωση, εμένα πάντως κάθε φορά μου προκαλούσε θλίψη - πολλώ μάλλον αφού τους ανθρώπους που γνώρισα σ' αυτό το κράτος, όπου επί έξι χρόνια βρισκόμουν συχνά, τους θυμάμαι ευγενείς, προσηνείς και βασανισμένους από πολλά, πάρα πολλά προβλήματα - που τα αντιμετώπιζαν με αξιοπρέπεια. Αληθινά προβλήματα, εννοώ: οικονομικά, κοινωνικά - για να μην αναφέρουμε ότι μετά τον εμφύλιο, ας τον πούμε έτσι για να συνεννοηθούμε, η σχέση του σλαβομακεδονικού με το αλβανικό στοιχείο είναι αρκετά περίπλοκη. Αν βγεις από τα Σκόπια και κινηθείς προς το Τέτοβο, φερ' ειπείν, από ένα σημείο και πέρα δεν ανεμίζουν σημαίες της ΠΓΔΜ αλλά της Αλβανίας. Τα ίδια τα Σκόπια τα χωρίζει ευκρινώς ο Βαρδάρης σε δύο μέρη: η «αλβανική» όχθη είναι άλλου παπά ευαγγέλιο. Οι τρεις αλβανικοί δήμοι είναι άλλωστε αμιγείς, ο Γκαζί Μπάμπα μάλιστα χωρίζεται από την εθνική οδό με κάτι σαν τείχος. Η φτώχεια, η ανασφάλεια (λέξεις που αρχίζουν σιγά-σιγά ν' αποκτούν ξανά νόημα και για μας) είναι πραγματικότητα παντού ορατή - και επιτείνονται από την επίσημη κωμωδία που παίζεται στις πλάτες αυτών των ανθρώπων, εις βάρος τους και δεσμεύοντας τη σκέψη τους μέχρι που να μουδιάσει τελείως. Γιατί, μπαίνοντας στην πρωτεύουσα του λίκνου του πολιτισμού, βλέπεις μιαν απομίμηση της Πύλης του Βραδεμβούργου ή κάποιας ρωμαϊκής (αν και θα πρέπει να την φανταστούμε μακεδονική, υποθέτω) αψίδας θριάμβου, φτιαγμένη με κάτι-σαν-γύψο. Κι αυτό είναι μόνο η αρχή...
Όταν πρωτοπήγα στα Σκόπια, μου άρεσε πολύ να βολτάρω στην κεντρική πλατεία. Όμορφη, ανοιχτή, με μια εξαιρετική πέτρινη γέφυρα που οδηγεί στην «αλβανική» όχθη. Υπήρχαν στις άκρες δυο-τρία πολύ ενδιαφέρονται αγάλματα, από χαλκό, περίεργης έμπνευσης - κι αυτό ήταν όλο. Κατέβαινες τα σκαλάκια, καθόσουν και άκουγες τον Βαρδάρη να κυλάει. Γύρω τα παιδιά έκαναν ποδήλατο, ο κόσμος καθόταν στα παγκάκια ή στα καφέ... Κάποια στιγμή, δυστυχώς, ο μάλλον μόνιμος πρόεδρος της χώρας ένιωσε πως, πέραν των αρχαίων Μακεδόνων, καταγόταν και από τους κάπως πιο σύγχρονους Μέδικους, ανακάλυψε τον δικό του Μιχαηλάγγελο στον καλλιτέχνη αυτού του κάτι-σαν-γύψου και έδωσε στην ιδεοληψία υπόσταση υλική. Υψώθηκε στη μέση της πλατείας το άγαλμα του Μεγαλέξανδρου φυσικά - και γύρω του Μακεδόνες με σάρισσες και λιοντάρια (βρείτε τις διαφορές). Υψώθηκαν στην «αλβανική» άκρη της γέφυρας τα αγάλματα του Κύριλλου, του Μεθόδιου, του Ναούμ και δεν θυμάμαι τίνος άλλου, θεόρατα, να ευλογούν επιδεικτικά τον χότζα και το τζαμί του. Αγάλματα κολυμβητών φυτεύτηκαν μες στον Βαρδάρη. Κι εντέλει, στην «αλβανική» πάντα όχθη, φτιάχτηκε ένα μουσολινικού γούστου κτήριο κι ενώθηκε με την απέναντι όχθη με νέα γέφυρα, κατά μήκος της οποίας υψώθηκαν 32, νομίζω, αγάλματα, ένθεν και ένθεν. Όλα φτιαγμένα με αυτό το κάτι-σαν-γύψο, όλα σαν γύψος που δεσμεύει και γούστο και νου. Θα συνεχίσουμε αύριο...
