του Στάθη Λουκά
Δεν χωρά αμφιβολία ότι τα διαδοχικά Μνημόνια και το απόλυτο της λογικής της αγοράς δημιουργούν συνθήκες και δεσμευτικά όρια, σε σχέση με τις διάφορες επιλογές που πρέπει να κάνουμε. Όμως πρέπει οπωσδήποτε να μείνουμε και με τα δυο μας πόδια μέσα στην Ε.Ε. Τα παραπάνω δεν μας απαγορεύουν -στο αντίθετο, μάλιστα, πρέπει να ωθεί- να αρχίζουμε συγχρόνως να σκεπτόμαστε για ένα άλλο, ένα διαφορετικό, ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης. Να προσπαθούμε, δε, να το βάζουμε εμπράκτως, τουλάχιστον στο τραπέζι της πολιτικής συζήτησης και αντιπαράθεσης.
Στα παράθυρα της τηλεόρασης, που αφαίρεσαν από τα κόμματα τον δημόσιο χώρο, με τη δική τους κατά κάποιον τρόπο συναίνεση, μια και κατ' επιλογή «αδυνατούν» (πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες) να οργανώσουν πολιτική στον χώρο και τα προβλήματα, κανείς, ούτε συμπολίτευση ούτε αντιπολίτευση, δεν διατρέχει τον κίνδυνο να βάλει στοιχεία της διαφορετικότητας του προτύπου: παρ' όλο που όλοι φλυαρούν παραθυριακά για το πρότυπο ανάπτυξης, κρατούν αστρική απόσταση από τον προσδιορισμό του περιεχομένου του.
Αν μια αντίστροφη προσπάθεια δεν γίνει, διατρέχουμε τον κίνδυνο συνεχούς υποβάθμισης, μια και θα απομακρύνεται όλο και περισσότερο ο ορίζοντας των εποχιακών αλλαγών που διαμορφώνονται. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής το ότι, πέρα από τον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία, διαγράφεται ήδη στον ορίζοντα το ξεκίνημα μιας νέας επιστημονικής και τεχνολογικής επανάστασης, που ξεκινά από το ανθρώπινο σώμα, διατρέχει την τεχνολογική νόηση, διαπερνά κάθετα και οριζόντια το παραγωγικό σύστημα και τείνει να καταλήξει στην ανατροπή τού μέχρι σήμερα κρατούντος ενεργειακού και περιβαλλοντικού προτύπου. Η ποιότητα πραγμάτωσης αυτής της ανατροπής θα εξαρτηθεί από ποιος θα διαχειρισθεί την εφαρμογή της προέκτασης της Cop. 21 (Παρισιού): το χρηματιστηριακό κεφάλαιο ή η πολιτική;
Πρόκειται για διαδικασίες και γεγονότα που διαφαίνονται, και ήδη συμβαίνουν, που μας βάζουν μπροστά σε τρομερά ερωτηματικά:
Τι πράγμα είναι σήμερα μια οικονομική ανάπτυξη που σε συνδυασμό με τις καινούργιες τεχνολογίες τείνει να μειώνει την εργασία; Ποιες είναι οι καινούργιες ανάγκες επάνω στις οποίες θα στηριχθεί και που θα τείνει να ικανοποιήσει; Και, κατά συνέπεια, ποιες θα είναι οι κοινωνικές αλλαγές και οι μετασχηματισμοί, καθώς και οι νέες θεσμικές αλλαγές και κοινωνικές συνυπάρξεις που θα προκύψουν;
Και πιο απλά: Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της επιστημονικής και τεχνολογικής επανάστασης στους οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και συνταγματικούς συμβιβασμούς; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτηματικά που πρέπει να γίνει προσπάθεια, όχι τόσο παραθυριακή, να μπουν στο κέντρο της συζήτησης και αντιπαράθεσης.
Στην προσπάθεια αυτή θα απαιτούσε κανείς να πρωτοστατήσει μια Αριστερά της «κριτικής σκέψης» που είχε κατανοήσει σε βάθος μερικά διδάγματα του αιώνα που αφήσαμε πίσω μας:
Πρώτον, ότι η αλλαγή του παραγωγικού προτύπου (το πέρασμα στο μεταφορντικό πρότυπο) σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση, τη μικροηλεκτρονική και τις τεχνολογίες επικοινωνίας περιόρισαν και περιορίζουν αρκετά την «ισχύ» της εργατικής τάξης, που μεταπολεμικά αναπτύχθηκε σημαντικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αναπτύχθηκε σε τέτοιον βαθμό, μάλιστα, που σε πολλές χώρες τής τότε Δ. Ευρώπης συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη και στη διαμόρφωση του κοινωνικού κράτους.
Δεύτερον, η οικολογική αντίθεση, συνέπεια της οποίας είναι οι κλιματικές αλλαγές, βάζει έμπρακτα σε αμφισβήτηση πια τις σημερινές παραγωγικές διαδικασίες σε όλο τον κόσμο. Κι αυτές πρέπει να προσαρμοσθούν οικολογικά και να αλλάξουν, αν πράγματι επιδιώκουμε την καλυτέρευση της ζωής και δη των αδυνάτων κοινωνικών στρωμάτων.
Μια πρόσθετη πρόκληση είναι η δόμηση από χθες μιας υποκειμενικότητας -αναγκαίας για την όποια κυβερνητική πολιτική- ικανής να οργανώσει πολιτική στον χώρο και στα προβλήματα που προκύπτουν από τις κλασικές και καινούργιες αντιθέσεις. Αυτό μάλιστα σε ένα πέρασμα εποχής όπου τα μαζικά κόμματα του περασμένου αιώνα είναι δύσκολο να υπάρξουν, ενώ, παράλληλα και συμπληρωματικά, πρέπει να ενισχύεται ο δικτυακός τους χαρακτήρας.
