του Στάθη Λουκά
H πορεία της πραγμάτωσης της διαδικασίας για την κατασκευή του αγωγού Φ.Α. (φυσικού αερίου) North Stream 2 φέρνει στην επιφάνεια λανθάνουσες εντάσεις σχετικά με το θέμα στο εσωτερικό της Ε.Ε. και μεταξύ της «ψευτοαιμοδότου» (τάδε έφη ο Ρέντζι) Γερμανίας και των ΗΠΑ. Σε δεύτερο επίπεδο, δηλαδή εντελώς ελληνικό, δείχνει τον συνολικό ερασιτεχνισμό με τον οποίο τα υπεύθυνα πολιτικά πρόσωπα διαχειρίστηκαν το θέμα του Νότιου Αγωγού.
Πρόκειται για την κατασκευή ενός πανομοιότυπου με τον πρώτο αγωγό, που θα συνδέει απευθείας, μέσω της Βαλτικής, τη Ρωσία με τη Γερμανία. Κατά συνέπεια, θα διπλασιαστεί ο όγκος του Φ.Α. που θα μεταφέρεται προς την αγορά της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, με τις επακόλουθες οικονομικές και στρατηγικές συνέπειες.
Η επικαιρότητα των αντιδράσεων, που ξεκινούν από τον περασμένο Οκτώβριο, οφείλεται στο ότι, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Μόσχα, ο αντιπρόεδρος της γερμανικής κυβέρνησης, υπουργός Οικονομίας (πρόεδρος SPD) δήλωσε πως η κατασκευή του North Stream 2 «συμφέρει στη χώρα του» και ότι δεν πρέπει να εμποδιστεί από «πολιτικές παρεμβάσεις» μια και θα προστίθενται 55 δισ. κυβικά μέτρα στα ήδη 55 δισ. μεταφερόμενα από τον North Stream 1. Οι ποσότητες αυτές υπερκαλύπτουν κατά πολύ τη συνολική κατανάλωση της Γερμανίας. Ο ρωσικός γίγαντας του φυσικού αερίου (Φ.Α.) Gazprom κατέχει το 50% της νέας εταιρείας, ενώ ένα ποσοστό τού 10% το κατέχει καθεμία από τις πέντε παρακάτω εταιρείες: η αγγλοολλανδική Royal Dutch Shell, οι γερμανικές E.Οn και BASF - Wintershall, η αυστριακή OMV και η γαλλική Engie (πρώην Gaz de France - Suez).
Η ανακοίνωση της συμφωνίας έχει προκαλέσει αντιφατικές αντιδράσεις στο πλαίσιο της Ε.Ε. και στις ΗΠΑ. Υποστηρίζεται με θέρμη από τη Μόσχα, μια και «σπάζει», στην ουσία, τα μέτρα των οικονομικών κυρώσεων και η πραγματοποίησή του κινείται προς την κατεύθυνση δημιουργίας πολιτικών, οικονομικών και στρατηγικών πλεονεκτημάτων και της δίδει μια αναπνοή μέχρι να φέρει εις πέρας μια σημαντική στροφή των εξαγωγών Φ.Α. προς την Ασία και βασικά προς την Κίνα. Αυτό σχετίζεται με σταθερά οικονομικά οφέλη (μια και σταθεροποιεί τις εξαγωγές Φ.Α. προς την Ε.Ε.) και συμβάλλει στην εξουδετέρωση πολλών κριτικών σημείων που προκάλεσαν οι κυρώσεις με τις γερμανικές βιομηχανικές επιχειρήσεις.
Οι αντιδράσεις στο πλαίσιο της Ε.Ε. έχουν διαφορετικές αφετηρίες και λόγους, που σχετίζονται από τη μια μεριά με τα χαρακτηριστικά (διαδρομή και ικανότητα μεταφοράς Φ.Α.) και από την άλλη με τα πολιτικοοικονομικά συμφέροντα που στηρίζουν την πραγμάτωσή του. Δεν υπάρχει μια επίσημη τοποθέτηση της γερμανικής κυβέρνησης, όμως δύο σημαντικά μέλη της, όπως ο αντιπρόεδρός της Γκάμπριελ και ο υπουργός Εξωτερικών Στάινμαϊερ εκφράστηκαν δημοσίως για την αναγκαιότητα συνεργασίας με τη Ρωσία στον ενεργειακό τομέα. Ισχυροί δε βιομηχανικοί παράγοντες και ενεργειακές πολυεθνικές τάσσονται υπέρ της κατασκευής του αγωγού, σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις τους, προκαλώντας μια τάση ρωγμών στις κυρώσεις.
Η διαδρομή του είναι, όπως είπαμε, μέσω της Βαλτικής και η ικανότητα μεταφοράς του 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα Φ.Α., μέγεθος που είναι λίγο - πολύ η ποσότητα που φτάνει στην Ε.Ε. μέσω Ουκρανίας, πράγμα που σημαίνει ότι μετά το 2019-20 οι μέσω Ουκρανίας και παρεμφερείς χώρες διαδρομές αγωγών μπορεί να καταργηθούν. Η διαδρομή και τα χαρακτηριστικά του North Stream 2, λοιπόν, με τις πιθανότατες αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για άλλες χώρες, προκάλεσαν ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο τις αντιδράσεις χωρών όπως οι Εσθονία, Λεττονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβακία, Ρουμανία, που βλέπουν την κατασκευή του North Stream 2 σαν μια απειλή ενάντια «στην πραγματοπoίηση μιας κοινής ενιαίας ενεργειακής πολιτικής με παραδοσιακούς συμμάχους και συνεργάτες».
Εκτιμάται, από μερικούς παρατηρητές, ότι η κίνηση αυτών των χωρών έχει τη συναίνεση των ΗΠΑ, που έχουν εκφράσει την εναντίωσή τους σε κατώτερο διπλωματικό επίπεδο. Η αντίθεση αυτή μπορεί εύκολα να κατανοήσει κανείς ότι οφείλεται στην εκτίμηση των ΗΠΑ ότι η κατασκευή του North Stream 2 θα ενίσχυε ακόμη περισσότερο τις ενεργειακές σχέσεις τής Ε.Ε. με την Ρωσία και ειδικά εκείνες της Γερμανίας, που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα πλαίσιο στρατηγικής - οικονομικής συνεργασίας, πράγμα που οι ΗΠΑ θεωρούν σοβαρή απειλή στα συμφέροντά τους.
Η κριτική τοποθέτηση της Ιταλίας του Ρέντζι υπογραμμίζει την αντιφατικότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής, που, ενώ από τη μια μεριά επιβάλλει κυρώσεις στη Ρωσία, από την άλλη κινείται μέσω Γερμανίας σε καινούργιες ευκαιρίες συνεργασίας, ενώ παράλληλα εντείνει την κριτική της, λόγω της λογικής «δύο μέτρα και δύο σταθμά», που εμπόδισε τη διαδικασία που θα οδηγούσε στην κατασκευή του South Stream. Φαίνεται ότι η έντονη κριτική του Ρέντζι είχε σαν αποτέλεσμα μια τηλεφωνική επικοινωνία Πούτιν - Ρέντζι, από την οποία προκύπτει ένα άνοιγμα για την είσοδο του ΕΝΙ στην εταιρεία του North Stream 2, πράγμα που θα συζητηθεί με τη Μέρκελ προς το τέλος του μήνα στο Βερολίνο. Η όλη αυτή διαδικασία θα μετασχηματίσει τη Γερμανία σε Ηub (κόμβικό κέντρο) για τη διανομή τού ρωσικού Φ.Α. στη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη. Eπιβεβαιώνεται, έτσι, η εκτίμηση «Η υπόθεση που ενίοτε καλλιεργείται ότι μπορεί να περιοριστούν ή να εγκαταλειφθούν οι προμήθειες ενέργειας από τη Ρωσία δεν έχει σοβαρή βάση».
Η πρόκληση που είναι μπροστά στη χώρα μας, με μια διαφορετική πολιτική προσέγγιση σε σχέση με το 2015 είναι εκείνη να γίνει η Ελλάδα το Hub της Νότιας και Νοτιοκεντρικής Ευρώπης σε συνεργασία με κάποιον άλλο, π.χ. την Ιταλία, γιατί, πέρα από την τεχνογνωσία, υπάρχει και κάτι πιο συγκεκριμένο στο επίπεδο των συμφερόντων. Πρόκειται για την ευρωπαϊκή προοπτική του μεγαλύτερου κοιτάσματος Φ.Α. της Μεσογείου (850 δισ. κυβ. μέτρα), το «Ζοhr Prospect» στην Αίγυπτο, που ανακάλυψε το ΕΝΙ (Ente Nazionale Idrocarburi). Αυτό όμως απαιτεί μια άλλη αντίληψη, για την ενέργεια, για τη σύνθεση συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και για τον εντοπισμό των συντεταγμένων που γίνεται η διαπάλη σε πολιτικό, οικολογικό, ενεργειακό, πολιτισμικό επίπεδο, σε σχέση με εκείνη που επικράτησε μέχρι τον Σεπτέμβριο και ουσιαστικά δεν έχει εγκαταλειφθεί.
