ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΜΗΤΑΦΙΔΗ
7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1962: "Φοιτητική συγκέντρωσις θα πραγματοποιηθή σήμερον την 11ην π.μ. Εις τα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά την οποίαν θα εξαγγελθή υπό της ΔΕΣΠΑ [Διοικούσα Επιτροπή Συλλόγων Πανεπιστημίου Αθηνών] η δευτέρα φάσις του αγώνος διά το 15% [του κρατικού προϋπολογισμού εις την παιδείαν]. Εκ κυβερνητικών πηγών πληροφορούμεθα ότι η Κυβέρνησις [Κωνσταντίνου Καραμανλή] πέραν της σημερινής συγκεντρώσεως ουδεμίαν άλλην θα επιτρέψη διότι το θέμα του κονδυλίου διά την παιδείαν έκλεισεν οριστικώς. Διά πάσαν συγκέντρωσιν απαιτείται άδεια των αστυνομικών αρχών, η οποία πρέπει να ζητήται εμπροθέσμως" ("Καθημερινή", 7/12/1962)
«Το τσαμπί με τα πράσινα, κόκκινα και μπλε μπαλόνια απογειώθηκε από τα προπύλαια του Πανεπιστημίου και πήρε αμέσως ύψος. Ακουμπούσε ανάλαφρα -σαν σε «μαγικό χαλί»- πάνω σε μια μεγάλη αφίσα που έγραφε: «Προίκα στην Παιδεία 15%». Τα μπαλόνια με την αφίσα έφυγαν με κατεύθυνση προς το υπουργείο Παιδείας, την Πλάκα, την Ακρόπολη... Η ειρηνική μάχη για την αναγέννηση της Παιδείας άρχιζε από εκείνη τη στιγμή» ("Μεσημβρινή", 8/12/1962).
22-28 Απριλίου 1963: «Το αίτημα του 15% αφορά στην κάλυψη των σημερινών στοιχειωδών αναγκών της Παιδείας. Επιβάλλεται ο άμεσος διπλασιασμός των δαπανών για την Παιδεία και η ετήσια αύξησή τους κατά ποσοστό 5% ανώτερο από την ετήσια αύξηση του εθνικού εισοδήματος. Έτσι μόνο θα μπορέσουμε να φτάσουμε σε ποσοστό ίσο προς το 4% του ΑΕΠ, που σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ επιβάλλεται» (από την ιστορική απόφαση του 4ου Πανσπουδαστικού Συνεδρίου, που γέννησε την ΕΦΕΕ, τον Απρίλιο του 1963).
Λες και ήταν χθες! Μαθητές τότε, γράφαμε στη ζούλα -γιατί έπεφταν αποβολές- πάνω στα θρανία ή τα τετράδιά μας το σύνθημα της εποχής: «Προίκα στην Παιδεία κι όχι στη Σοφία - 15% για την Παιδεία», με την κρυφή ελπίδα να καθιερωθεί η δωρεάν Παιδεία στα πανεπιστήμια, ώστε να «σπουδάζουν κι οι φτωχοί», όπως έγραφαν στο πανό τους οι μαθητές των νυχτερινών σχολείων. Γιατί η εγγραφή στο πανεπιστήμιο κόστιζε ακριβά για κάθε έτος σπουδών, ενώ οι φοιτητές/τριες αγόραζαν τα κακοτυπωμένα συγγράμματα και τις πρόχειρες σημειώσεις των καθηγητών. Επιπλέον, έπρεπε να πληρώνουν «εξέταστρα» σε κάθε καθηγητή ώστε να τους εξετάσει στο μάθημά του.
Το κίνημα του «15%» δεν περιορίστηκε στις διαδηλώσεις. Οι φοιτητές οργανώνουν δημοψήφισμα για να ζητήσουν την υποστήριξη του κόσμου στη διεκδίκησή του και συγκεντρώνουν περίπου 2 εκατομμύρια υπογραφές. Στέλνουν μάλιστα και «πούλμαν της Παιδείας» στην επαρχία. Το κίνημα για το 15% στην Παιδεία «πλουτίζει το κίνημα της ελληνικής νεολαίας με μια μακρόπνοη θεσμική προοπτική, που δεν συνοψίζει απλώς μονολεκτικά τα αιτήματα της σπουδάζουσας και μαθητικής νεολαίας, διατυπώνει τα πρώτα ψήγματα μιας άλλης δημοσιονομικής αντίληψης και προφανώς μιας άλλης επενδυτικής πολιτικής: με κέντρο τον άνθρωπο, τον πνευματικό εξοπλισμό του, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων, την εύρυνση των οριζόντων του» υπογραμμίζει ο Στέφανος Στεφάνου, από τις εμβληματικές μορφές της Νεολαίας ΕΔΑ.
Το κίνημα του 15% ήταν ταυτόχρονα ένα πολιτικό κίνημα για τις δημοκρατικές ελευθερίες. Αυτό εκφράζει το σύνθημα «1-1-4» - το τελευταίο άρθρο του Συντάγματος του 1952. Καθώς κυβέρνηση και κράτος καταπατούν τα δημοκρατικά δικαιώματα, αναλαμβάνει την υπεράσπισή τους το αναπτυσσόμενο φοιτητικό κίνημα. Δεν είναι τυχαίο ότι το σύνθημα «1-1-4» ακούστηκε την Τετάρτη 11 Απριλίου 1962, όταν η αστυνομία, ύστερα από πολύωρη πολιορκία, εισέβαλε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τραυματίζοντας βαριά 30 φοιτητές.
Η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου, το 1964, καταργεί τις οικονομικές επιβαρύνσεις και στις τρεις βαθμίδες της Δημόσιας Εκπαίδευσης -«δωρεάν Παιδεία»- και αυξάνει σημαντικά τις εκπαιδευτικές δαπάνες. Ήταν ο θετικός αντίκτυπος των αγώνων που είχαν προηγηθεί. Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης οι εκπαιδευτικές δαπάνες κυμάνθηκαν μεταξύ του 3,5% - 4,22% του ΑΕΠ και ποτέ δεν άγγιξαν τον μέσο κοινοτικό όρο του 5%.
Στην πενταετία των Μνημονίων οι δημόσιες δαπάνες για την Παιδεία μειώθηκαν κατά 35,6%. Για πρώτη φορά έπειτα από χρόνια, σε συνθήκες οικονομικού καταναγκασμού, οι εκπαιδευτικές δαπάνες σταθεροποιούνται στο 2,8% του ΑΕΠ, ενώ έπεφταν συνεχώς. 53 χρόνια από το «15%», το «βαθύ κράτος» της αμάθειας θα συνεχίσει να εγκλωβίζει το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας στην ημιμάθεια αν δεν αποτινάξουμε τον νεοφιλελεύθερο ζουρλομανδύα που πνίγει την Ευρώπη.
