Του Νίκου Μοσχούδη*
Αριστερά και κυβέρνηση δεν μπορούν να κινούνται πολιτικά από μια αόριστη αντι- ή φιλο-μεταλλευτική πρόθεση, αλλά από την αξιακή παραδοχή ότι το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι δεν είναι αναλώσιμα, αλλά μοχλοί ανάπτυξης, πολύ περισσότερο όταν βρίσκονται στα χέρια πολυεθνικών εθισμένων στην αποκόμιση εύκολου κέρδους με κάθε τρόπο. Η εξορυκτική / μεταλλευτική όπως και κάθε ανθρωπογενής δραστηριότητα οφείλει να αντιμετωπίζεται με την αρχή της αειφορίας, δηλαδή την ισόρροπη συνεκτίμηση περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών παραμέτρων, ώστε να μην υπονομεύεται η αξιοποίηση των διαθέσιμων φυσικών πόρων για τις επόμενες γενιές. Αυτό συνεπάγεται ότι η δραστηριότητα πρέπει να μην υπερβαίνει τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής, να έχει κοινωνική συναίνεση, να μην εμποδίζει την άσκηση άλλων βιώσιμων δραστηριοτήτων, να προκαλεί εύκολα αναστρέψιμες βλάβες και να έχει συνολικά θετικό δημόσιο και κοινωνικό πρόσημο.
Η επέκταση της μεταλλείας χρυσού που προγραμματίζεται για πολλές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, αρχής γενομένης από τις Σκουριές, και η μετατροπή τού βορειοελλαδικού χώρου σε ένα απέραντο μεταλλευτικό πεδίο έχουν δίκαια αναδειχτεί σε κορυφαία περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά και τελικά αναπτυξιακά γεγονότα. Η δραστηριότητα αυτή όχι μόνο δεν έχει σχέση με καμιά αρχή αειφορίας, αλλά, αντίθετα, σύμφωνα με τις απόψεις της επιστημονικής κοινότητας και την παγκόσμια εμπειρία, είναι προάγγελος καταστροφής επειδή:
* Οι δραστηριότητες είναι από τη φύση τους βλαπτικές, αφού απαιτούν καταστροφή υδατικών πόρων, δασικού πλούτου και εκμεταλλεύσιμης γης (για γεωργία, κτηνοτροφία, τουρισμό κ.λπ.) εξαιτίας της απαραίτητης αποστράγγισης της περιοχής και των δηλητηρίων που χρησιμοποιούνται για την παραλαβή του χρυσού (κυάνιο, ξανθάτες κ.ά.) ή που βρίσκονται σύμφυτα στα μεταλλεύματα (αρσενικό, βαρέα μέταλλα, κ.ά.).
* Η τοξική ρύπανση φεύγει από τα όρια της περιοχής εξόρυξης μέσω του υδροφόρου και του αέρα, αλλά κυρίως από τα ατυχήματα που συμβαίνουν στους χώρους απόθεσης τοξικών αποβλήτων, ακόμα και στις πιο προηγμένες τεχνολογικά χώρες, χωρίς εξαίρεση.
* Η ποσότητα τοξικών αποβλήτων είναι υπέρμετρα μεγάλη σε σχέση με το προϊόν, αφού η χρυσοφορία είναι πλέον ψηγματική (το πολύ κάποια γραμμάρια χρυσού ανά τόνο εξόρυξης). Τα κόσκινα των χρυσοθήρων του Far West υπάρχουν μόνο στις ταινίες, έχουν πλέον αντικατασταθεί με τοξικά χημικά που σωρεύονται αθροιστικά.
* Οι υπόλοιπες δραστηριότητες πλήττονται ανεπανόρθωτα και εξαιτίας της υπερίσχυσης της μεταλλείας στις χρήσεις γης λόγω του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου (τεράστιες περιοχές αποκλειστικά μεταλλευτικές).
* Οι δραστηριότητες διεξάγονται με τις αποικιοκρατικού τύπου πρακτικές των εξορυκτικών-μεταλλευτικών εταιρειών, ώστε να απομυζείτε ο πλούτος, με δημιουργία εντάσεων και διχασμού των τοπικών κοινωνιών υπό το πρόσχημα της προσφοράς εργασίας.
* Το τελικό δημόσιο και κοινωνικό όφελος δεν αντισταθμίζει ποτέ τις ζημιές, εξαιτίας των προσωρινών και λίγων θέσεων εργασίας, της παρακώλησης άλλων δραστηριοτήτων, της μη συμμετοχής του Δημοσίου ούτε στα κέρδη ούτε στη φορολόγησή τους, αφού αυτά συνήθως φυγαδεύονται μέσω υπεράκτιων εταιρειών ή θυρίδων.
* Οι άτυχες περιοχές που δέχονται τη δραστηριότητα, πολλές φορές χωρίς να το αντιληφθούν, είναι τελικά αναγκασμένες να υποστούν εσωτερικές μεταναστευτικές ροές μετά τη λήξη της δραστηριότητας που έχει αφήσει πίσω της τα λείψανα μιας υποτιθέμενης ανάπτυξης.
Η φερόμενη ως επένδυση των Σκουριών έρχεται να επιβεβαιώσει τα παραπάνω με την κατά συρροή παραβατικότητα της εκμεταλλεύτριας εταιρείας Ελληνικός Χρυσός από συστάσεώς της, και με τη βοήθεια του Ελληνικού Δημοσίου. Από τη σκανδαλώδη σύμβαση παραχώρησης του 2004, μέχρι την έωλη ΚΥΑ ΕΠΟ του 2011 και έως την «απόφαση Σκουρλέτη» και τις Βεβαιώσεις Παράβασης της Επιθεώρησης Περιβάλλοντος του 2015, διαπιστώνεται ότι η περιβόητη «επένδυση» των Σκουριών προχώρησε μόνο χάρη σε εκπτώσεις. Εκπτώσεις που ισχυροποιούν ένα «κράτος εν κράτει» ασυδοσίας και αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα για τον ορισμό των συμφερόντων και της διαπλοκής. Η διαφήμιση της μητρικής Eldorado Gold σαν επενδυτή χαμηλού περιβαλλοντικού κόστους ενισχύει το γεγονός ότι η εγχώρια διαπλοκή σέρνεται πίσω από την «επένδυση» των Σκουριών για να μυζήσει από τα προσδοκώμενα κέρδη των πολλών δισ. εκατομμυρίων που προέρχονται από υπονόμευση εθνικών φυσικών πόρων, ασφάλειας και υγείας εργαζομένων και κατοίκων, περιβάλλοντος και εθνικής οικονομίας, με τρόπους όπως:
* Απόκρυψη επικινδυνότητας μεθόδων, προϊόντων και αποβλήτων.
* Καταπάτηση όρων και προδιαγραφών στην εκτέλεση έργων.
* Επικίνδυνα ελλιπείς τεχνικές μελέτες.
* Μη σύννομη και ανεξέλεγκτη αποθήκευση, απόρριψη και διακίνηση επικίνδυνων υλικών.
* Διεξαγωγή δραστηριοτήτων χωρίς άδεια.
* Αυθαιρεσίες στη διαχείριση φυσικών πόρων, με πρώτα τα νερά και τα δάση.
* Αποφυγή προστίμων και φόρων, και εκμαυλισμό θεσμών και προσώπων με οικονομικά μέσα.
Η συνέχιση αυτής της κατάστασης εγκυμονεί δύο σοβαρούς πολιτικούς κινδύνους:
1. Να κατισχύσει στην πράξη, πέρα από διακηρύξεις και προθέσεις, το νεοφιλελεύθερο πρότυπο ανάπτυξης που δεν σέβεται τίποτα, περιβάλλον, άνθρωπο, κοινωνία, δημόσιο συμφέρον. Ήδη οι νεοφιλελεύθεροι υπέρμαχοι της αποικιακού τύπου «επένδυσης» των Σκουριών την προβάλλουν σαν πρότυπο ανάπτυξης σε όλη τη χώρα.
2. Να μείνει αλώβητη η εγχώρια διαπλοκή, ώστε να συνεχίσει να απεργάζεται «παρενθέσεις» και να ελπίζει σε νέο γύρο ρεβανσισμού, αφού η «επένδυση» των Σκουριών είναι βασικός της πυλώνας (φυσικά με τη συνδρομή των ΜΜΕ και του υπηρετικού πολιτικού προσωπικού).
Για να αποφύγει η κυβέρνηση τους προηγούμενους κινδύνους και ενδεχόμενα αυτογκόλ, πρέπει να εντάξει άμεσα το θέμα στην κεντρική πολιτική ατζέντα και να προβεί σε διοικητικές και νομοθετικές ενέργειες όπως:
* Ο ρόλος των δήμων και των τοπικών κοινωνιών να γίνει αποφασιστικός και όχι μόνο γνωμοδοτικός στον τρόπο ανάπτυξης των περιοχών τους, πράγμα που πρέπει να διασφαλιστεί από την αλλαγή του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου.
* Να καταρτιστεί νέος Μεταλλευτικός Κώδικας, όπως αρμόζει σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, που θα προστατεύει το περιβάλλον, τους πολίτες και το δημόσιο συμφέρον.
* Να μην υπερισχύει η μεταλλευτική δραστηριότητα οποιασδήποτε άλλης οικονομικής δραστηριότητας σε σχέδια όπως ρυθμιστικό, χωροταξικά, ΓΠΣ.
* Να διευρυνθούν και να ενισχυθούν οι μηχανισμοί ελέγχου των εξορυκτικών δραστηριοτήτων και άμεσης επέμβασης της πολιτείας για την προστασία της κοινωνίας όπου αυτή χρειάζεται.
* Να γίνει άμεση ανακοπή της καταστροφής στο υποέργο των Σκουριών με ανάκληση των νόθων αδειών και ακύρωση των φωτογραφικών (ν)τροπολογιών που «νομιμοποίησαν» τις αυθαιρεσίες της Ελληνικός Χρυσός.
* Να εφαρμοστεί άμεσα η νομιμότητα στα υπόλοιπα υποέργα της «επένδυσης» των Σκουριών (με αρχή τα προβλεπόμενα χρηματικά πρόστιμα βάσει των βεβαιώσεων παράβασης).
* Να σταματήσουν άμεσα οι παράνομες ερευνητικές γεωτρήσεις στους υπόλοιπους μεταλλευτικούς στόχους της περιοχής των Σκουριών, που δηλητηριάζουν τα υπόγεια νερά.
* Να ενταχθεί το πρόβλημα των Σκουριών στο παράλληλο κυβερνητικό πρόγραμμα για παραγωγική ανασυγκρότηση και πάταξη της διαφθοράς και της διαπλοκής.
* Να διασφαλιστούν τα διαφυγόντα έσοδα του Δημοσίου από την αντισυμβατική συμπεριφορά της Ελληνικός Χρυσός (όπως η αφορολόγητη εξαγωγή χρυσού).
* Να προχωρήσει η ανάκληση της έωλης ΚΥΑ ΕΠΟ και στη συνέχεια η αναστροφή της σκανδαλώδους σύμβασης παραχώρησης στην Ελληνικός Χρυσός.
* Να αποδοθούν ευθύνες για την έγκριση ανυπόστατων όρων και την έκδοση πλημμελών αδειών για την Ελληνικός Χρυσός.
* Να διασφαλιστεί και να επεκταθεί η εργασία στην περιοχή των Σκουριών, με ταυτόχρονη αποκατάσταση του περιβάλλοντος και σταδιακό αποχαρακτηρισμό της περιοχής από μεταλλευτική.
* Ο Νίκος Μοσχούδης είναι χημικός μηχανικός
