Του Θάνου Παπαδόπουλου
Το σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων στη χώρα έφτασε σε αδιέξοδο. Οι παλιές και οι νέες περικοπές συντάξεων δεν είναι παρά τα συμπτώματα που δείχνουν ότι το ασφαλιστικό σύστημα καταρρέει, διαλύεται και δεν θα υπάρχει στο μέλλον αν δεν αλλάξει εκ θεμελίων. Η κυβέρνηση, υπό την πίεση της Ευρώπης (Μνημόνια), υπόσχεται να το αλλάξει. Ίδωμεν. Οι συντάξεις, πάντως, είτε αλλάξει είτε δεν αλλάξει το σύστημα, θα περικοπούν.
Το αναδιανεμητικό σύστημα τελείωσε. Και τελείωσε επειδή ήταν άδικο, φαύλο, σπάταλο και αντιλαϊκό. Στο αναδιανεμητικό σύστημα με τα 370 ταμεία κύριας και επικουρικής ασφάλισης, η ασφαλιστική νομοθεσία (νόμος, Προεδρικά Διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις, εγκύκλιοι κ.λπ.) καταλαμβάνουν 35.000 σελίδες. Μόνο στο ΙΚΑ υπάρχουν 500 διαφορετικοί τρόποι υπολογισμού των συντάξεων. Έτσι μπορούσαν οι κυβερνήσεις να μοιράζουν προνόμια σε κοινωνικές ομάδες και τάξεις και να επιβάλουν:
α) Ορισμένοι -με τον νόμο ή παρά τον νόμο- να πληρώνουν λιγότερα (εισφοροαπαλλαγές) ή καθόλου. Για παράδειγμα, στον ΟΑΕΕ το 55% δεν πληρώνει τις συνδρομές του. Το ίδιο ισχύει και στον ΟΓΑ. Όσον αφορά το ΙΚΑ, πολλοί εργοδότες όχι μόνο δεν πληρώνουν τις δικές του εισφορές, αλλά κατακρατούν (κλέβουν) και τις εισφορές των μισθωτών τους. Εξ ου και οι κατά καιρούς "ρυθμίσεις" για την απόδοσή τους.
β) Τις πρόωρες συντάξεις για ανθρώπους που δούλεψαν συνολικά μόνο 15, 20 και 25 χρόνια και παίρνουν σχεδόν τις ίδιες συντάξεις με αυτούς που δούλεψαν 40, 45 και 50 χρόνια συνεχώς. Όσοι λοιπόν λαμβάνουν πρόωρες συντάξεις στερούν τεράστιους πόρους από την εφορία και τα ταμεία και, το χειρότερο, θέσεις απασχόλησης από τους νεότερους. Είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι από όσους βγαίνουν στη σύνταξη από τα 40, 45, 50 και 55 χρόνια τους πιάνουν πάλι δουλειά στον ιδιωτικό τομέα με "μαύρες" αμοιβές.
γ) Σε 20 ασφαλιστικά ταμεία να εισπράττουν "κοινωνικούς πόρους" για να πληρώνουν συντάξεις σε προνομιούχες κοινωνικές ομάδες και τάξεις: γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς, αγρότες, αυτοκινητιστές, εκτελωνιστές, υπαλλήλους ΔΕΚΟ, κρατικών τραπεζών, ορισμένων υπηρεσιών του Δημοσίου, εργολάβους, οικοδόμους κ.λπ.
Η ετήσια συνταξιοδοτική δαπάνη έφτασε τα 28,5 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 13-17 δισ. (ανάλογα με τον χρόνο) τα πληρώνει ο κρατικός προϋπολογισμός, δηλαδή οι φορολογούμενοι. Επίσης, στα θεμέλια του συστήματος υπάρχει μια βόμβα 8 δισ. ευρώ. Σ' αυτά πρέπει να προστεθούν άλλα 11-13 δισ. ευρώ προνοιακά επιδόματα, από τα οποία μόνο 2,5 δισ. ευρώ πηγαίνουν στους άνεργους. Τα υπόλοιπα τα εισπράττουν "τυφλοί", τερματοφύλακες και οδηγοί Μερσεντές!
Το ανταποδοτικό ασφαλιστικό σύστημα που εφαρμόζεται από την αρχή του 2015 και εφόσον εφαρμοστεί και στη μεταβατική περίοδο απόλυτα ίσως μπορεί να διορθώσει την κατάσταση. Στο σύστημα αυτό θα υπάρχουν δύο (και όχι ένα) ασφαλιστικά ταμεία:
1) Το ταμείο των μισθωτών, ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, με τριμερή χρηματοδότηση: μισθωτός, εργοδότης και κράτος. Ο ασφαλισμένος έχει προσωπική μερίδα όπου καταγράφονται οι εισφορές του καθώς και του εργοδότη του, όπως και οι αποδόσεις αυτού του κεφαλαίου. Η σύνταξη υπολογίζεται με βάση το συνολικό ποσό που συγκεντρώνεται στη μερίδα του ασφαλισμένου και το προσδόκιμο επιβίωσης, όπου προστίθεται η κρατική επιχορήγηση εφόσον ο ασφαλισμένος έχει 40 έτη ασφάλισης ή συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας του.
2) Το ταμείο των υπολοίπων (εργοδοτών, ελεύθερων επαγγελματιών, αγροτών, εμπόρων, βιοτεχνών, εργολάβων κ.λπ.) με διμερή χρηματοδότηση: ασφαλισμένου και κράτους. Κάθε ασφαλισμένος θα έχει τη μερίδα του και θα παίρνει σύνταξη έπειτα από 40 χρόνια συνεχούς ασφάλισης ή με τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας του, οπότε θα δικαιούνται και την κρατική χρηματοδότηση. Η σύνταξη θα υπολογίζεται με βάση τις εισφορές του ασφαλισμένου και τις αποδόσεις τους σε συνδυασμό με το προσδόκιμο επιβίωσης.
Αυτά όλα ισχύουν τώρα και πρέπει να μείνουν αμόλυντα από εξαιρέσεις και παραθυράκια. Επίσης, πρέπει να ισχύσουν αμόλυντα και στο μεταβατικό στάδιο, χωρίς πενταετή προθεσμία προσαρμογής.
Η κυβέρνηση, με βάση το σταθερό ασφαλιστικό σύστημα, δεν θα χρειάζεται κάθε τόσο να φέρνει νόμους και τροπολογίες στη Βουλή, αλλά θα αναγνωρίζει το προσδόκιμο επιβίωσης και θα καθορίζει το κατώτερο εγγυημένο εισόδημα με βάση τις δυνατότητες του προϋπολογισμού.
Το κατώτερο εγγυημένο εισόδημα θα είναι η κρατική χρηματοδότηση για τις συντάξεις και παράλληλα θα δίνεται αντί των προνοιακών επιδομάτων, που θα καταργηθούν διά παντός. Το κατώτερο εγγυημένο εισόδημα θα παίρνουν και οι άνεργοι (αντί επιδόματος ανεργίας).
Στη λογική αυτού του γενικού μοντέλου θα ρυθμιστούν και οι υπόλοιπες λεπτομέρειες του ασσφαλιστικού νόμου. Απλά και καθαρά, χωρίς πονηρές και νοσηρές "ρυθμίσεις" που δίνουν συνεχώς προνόμια (πρόωρες συντάξεις, κοινωνικοί πόροι, διαφορετικοί τρόποι υπολογισμού κ.λπ.) στις προνομιούχες ομάδες. Πονηρές "ρυθμίσεις", που μάλιστα εμφανίζονται ως φιλολαϊκή ασφαλιστική πολιτική, ενώ είναι βαθιά αντιδραστικές και αντιλαϊκές, αφού τα προνόμια των λίγων τα πληρώνει ο λαός με τη φορολογία κ.λπ. Και θα γλιτώσει και ο προϋπολογισμός από τη σπατάλη των προνομιούχων.
