Της Γιάννας Μέμου*
Στο κεντρικότερο σημείο της Σκάλας Πάτμου, σε τοίχο του κτηρίου της αστυνομίας, έχει αναρτηθεί από το 2006 πινακίδα προς τιμήν Βρετανού στρατιωτικού, με το εξής περιεχόμενο: «Ανηρτήθη από τον Δήμο Πάτμου σε ανάμνηση της 60ής επετείου από την απελευθέρωση του νησιού, 10 Φεβρουαρίου 1944, από τον Terence Bruce Mitford, λοχαγό των ειδικών πλωτών δυνάμεων του βρετανικού στρατού».
Η ανάρτηση της πινακίδας έγινε κατόπιν αιτήματος του γυιού του τιμώμενου Βρετανού και απόφασης του Δημ. Συμβουλίου Πάτμου. Στηρίχτηκε στο περιεχόμενο ενός βιβλίου του Βρεταννού μυθιστοριογράφου John Lodwick, το οποίο αναφέρεται στην ιστορία της Special Boat Service (S.B.S.), στην οποία τόσο ο ίδιος όσο και ο τιμώμενος T.B. Mitford είχαν υπηρετήσει, με δράση στο Αιγαίο (τίτλος βιβλίου: The filibusters ή Raiders from the sea).
Οι ιστορικές ανακρίβειες του κειμένου της πινακίδας αφορούν τόσο στη χρονολογία, 10.2.44 (η μάχη της Λέρου τελείωσε στις 16.11.43, με πλήρη επικράτηση των Γερμανών στο Αιγαίο και παραμονή τους στα νησιά μέχρι την πλήρη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, στις 8/5/45) όσο και στον ισχυρισμό ότι ένα άτομο (παρ' όλο που και στο βιβλίο αναφέρεται ως μέλος στρατιωτικής ομάδας) απελευθέρωσε το νησί από τους Γερμανούς.
Τα μικρά νησιά του Αιγαίου απελευθερώθηκαν (δηλαδή εκδιώχθηκαν οι γερμανικές φρουρές) σε διάφορες χρονικές στιγμές (με πρώτη τη Σύμη στις 13/7/44) από τμήματα τόσο των βρετανικών δυνάμεων όσο και του Ιερού Λόχου (από πλευράς Ελλάδας).
Η έννοια λοιπόν της απελευθέρωσης των νησιών του Αιγαίου μέχρι την 8/5/45 σημαίνει (στην καλύτερη των περιπτώσεων) την εγκατάσταση φρουράς από βρετανικές και ελληνικές δυνάμεις. Τη συμμετοχή τους σε όλες τις επιχειρήσεις «απελευθέρωσης» των νησιών οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις την επεδίωκαν επίμονα, ακριβώς επειδή οι Βρετανοί δεν είχαν προεξοφλήσει την απόδοσή τους στην Ελλάδα. Για την πολιτική αυτή της Μ. Βρετανίας ήταν ενήμερες και οι δυο πλευρές, τόσο τα βρετανικά στρατιωτικά σώματα, όσο και ο Ιερός Λόχος, γι'αυτό υπήρχε αμοιβαία καχυποψία.
Η πλήρης απελευθέρωση των Δωδεκανήσων, δηλαδή η παράδοση σε Έλληνες της στρατιωτικής και πολιτικής διοίκησης των νησιών από τους Βρετανούς, έγινε στις 31.3.1947. Η περίοδος από 8.5.45 έως 31.3.1947 χαρακτηρίζεται ως αγγλοκρατία.
Η πολιτική της βρετανικής κυβέρνησης ως προς το δωδεκανησιακό δεν ήταν ποτέ ούτε σταθερή ούτε σαφής ούτε υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στον εθνικό κορμό ήταν αποτέλεσμα διπλωματικών χειρισμών πολλών εμπλεκομένων και δεν ευοδώθηκε εύκολα.
Οι Δωδεκανήσιοι γνωρίζουν ότι οι Βρετανοί επιμελώς απέφυγαν να καθορίσουν το μεταπολεμικό καθεστώς των νησιών παραγνωρίζοντας την ελληνική τους ταυτότητα και ότι οι δικοί τους αγώνες συνέβαλαν πρωτίστως στην τελική έκβαση.
Στις 11.8.2015 ο Δήμος Πάτμου έσωσε την τιμή του νησιού αποφασίζοντας την αφαίρεση της πινακίδας με το ανιστόρητο περιεχόμενο και την εγκατάσταση μνημείου προς τιμήν των Πάτμιων αγωνιστών της περιόδου 1940-1945 (σύνταγμα εθελοντών Δωδεκανησίων, στρατός Μ. Ανατολής, δράση στο Αιγαίο).
Τέλος καλό, όλα καλά; Όχι ακριβώς.
Η διευθύντρια του ιστορικού αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών κ. Φ. Τομαή (μετά την απόφαση του Δημ. Συμβουλίου), αποφασίζει να παρέμβει, υπερασπιζόμενη ουσιαστικά τους ισχυρισμούς της πινακίδας και ζητώντας με έγγραφό της (με ημερομηνία 3/9/2015, Α.Π.Φ.7160/2/ΑΣ487 που κοινοποιήθηκε στον Δήμο Πάτμου και την πρεσβεία Λονδίνου) από τη ΔΙΣ του υπουργείου Εθνικής Αμύνης περαιτέρω πληροφορίες.
Με την κίνηση αυτή επιχειρεί εμμέσως να παγώσει τη διαδικασία αφαίρεσης της πινακίδας.
Ερωτήματα
Έχει αρμοδιότητα «έγκρισης» η διευθύντρια του ιστορικού αρχείου του ΥΠΕΞ για το ιστορικό περιεχόμενο των μνημείων που ανεγείρουν οι δήμοι;
Σημειωτέον ότι ο Δήμος Πάτμου πριν αποφασίσει απευθύνθηκε στο ιστορικό αρχείο του ΥΠΕΞ, όπως και στο ιστορικό αρχείο Δωδεκανήσων, ζητώντας ιστορικά στοιχεία και πήρε αρνητική απάντηση, όσον αφορά τη δράση του T.B. Mitford. Φαντάζομαι ότι εκεί ακριβώς έπρεπε να σταματήσει η εμπλοκή της υπηρεσίας.
Συνάδει με την ιδιότητά της ως ιστορικού η υπόδειξη προς το ιστορικό αρχείο ΓΕΣ να χρησιμοποιήσει ως διαφωτιστικό ιστορικό υλικό αποσπάσματα (τα οποία επισυνάπτει) ενός βιβλίου γραμμένου με υποκειμενικό τρόπο, υπό μορφήν αναμνήσεων, απο έναν Βρετανό που υπηρετούσε τότε στην SBS;
Στο ιστορικό αρχείο του ΓΕΣ υπάρχουν οι εκθέσεις των περιπολαρχών του Ιερού Λόχου που είναι επίσημα στρατιωτικά έγγραφα, περιγράφουν λεπτομερώς την κατάσταση στα νησιά του Αιγαίου, σε όλες τις χρονικές στιγμές, και είναι βέβαια πολύ πιο αξιόπιστα και έγκυρα από οποιοδήποτε ιδιωτικού χαρακτήρα πόνημα.
Γιατί η κ. Φ.Τ. δεν έδειξε την ίδια ευαισθησία για το γεγονός ότι η Πάτμος είναι το μόνο νησί των Δωδεκανήσων που δεν έχει τιμήσει ώς τώρα τους ήρωές της του δωδεκανησιακού αγώνα με ένα μνημείο;
Θέλει να χρησιμοποιείται η Ιστορία για να υπηρετεί τη ματαιοδοξία ανθρώπων που γοητεύονται από μετάλλια και παράσημα;
Μήπως η Ιστορία δικαιώνει καλύτερα τον ρόλο της όταν οι πολίτες αναδεικνύουν τον ρόλο των αφανών;
* Η Γιάννα Μέμου είναι φιλόλογος
