ΤΟΥ ΚΟΣΜΑ ΚΕΦΑΛΟΥ
Σεπτέμβριος 1956, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας. Ο «Δράκος» του Νίκου Κούνδουρου συγκαταλέγεται ανάμεσα στις 150 επιλεγμένες ταινίες και αποσπά ειδική μνεία από την επιτροπή. Ο σκηνοθέτης, σε επιστολή του στις 26.9.56, αναφέρει ότι «μερικές Κασσάνδρες βιάστηκαν να θριαμβολογήσουν για την επαλήθευση των προφητειών τους, σχετικά με τη δήθεν αποτυχία της ταινίας».
Αρνητική στάση των κριτικών απέναντι σε αυτό το πρωτοποριακό έργο; Σε μια ταινία που στοίχειωσε τον χρόνο και χαρακτηρίστηκε ως η απαρχή του ελληνικού κινηματογράφου;
Κρατήστε την αναπνοή σας: «Αυτή η ταινία, απίθανος και τραβηγμένη απ' τα μαλλιά, καθίσταται εντελώς γελοία, και δεν ηξεύρει κανείς τι πρώτον και τι ύστερον να οικτήρη εκεί μέσα. Τας μωράς γελοιότητας των λαθρεμπόρων; Τον οικτρόν και πανάθλιον χορών των χασικλήδων; Την διαπόμπευσιν του ιερού Ευαγγελίου; Την οικτράν εμφάνισιν και κατασυκοφάντησιν της Αστυνομίας; Ή τους αθλιεστέρους και βρωμεροτέρους συνοικισμούς των Αθηνών και του Πειραιώς, όπου εγυρίσθη το ελεεινόν αυτό κατασκεύασμα;» (Άδωνις Κύρου, «Εστία», 1956).
«... Είναι ασύλληπτο το τι γίνεται σ' αυτόν τον εξογκωμένο και πλαστογραφημένο υπόκοσμο, όπου οι λαϊκοί ήρωες πίνουν ο ένας το αίμα του άλλου...» (Αχιλλέας Μαμάκης, «Έθνος», 1956).
Έναν χρόνο νωρίτερα έχει βγει στους κινηματογράφους η «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, με τη Μερκούρη, τον Φούντα, τον Αλεξανδράκη και άλλους εξαιρετικούς ηθοποιούς. Ορισμένες κριτικές αδυνατούν να εμβαθύνουν και περιορίζονται σε επιδερμική αντιμετώπιση:
«Η χυδαιότητα και η ξετσιπωσιά παρουσιάζονται σαν ηρωισμός. Η μαγκιά και το σερετιλίκι, σαν παληκαριά. (...) Πιστεύουν, όμως, πως το ξετραχηλισμένο αυτό γύναιο που παρουσίασαν, η γυναίκα που δε θέλει να παντρευτεί για νάχει το ελεύθερο να γλεντάει τη ζωή της, είναι ένας χαρακτήρας;» (Αντώνης Μοσχοβάκης, «Επιθεώρηση Τέχνης», 1955).
Αρνητική για τις δύο ταινίες θα είναι και η κριτική του Κ. Σταματίου από την «Αυγή». Αντιθέτως, θετική είναι η προσέγγιση από τον Μ. Πλωρίτη και τη Ρ. Σώκου ενώ, ειδικά για τον «Δράκο», θα πλειοδοτήσουν σε επαίνους οι Μ. Καραγάτσης, Β. Ραφαηλίδης, Κ. Παξινού, καθώς και ο Φρ. Τριφό.
Μοιρασμένο είναι και το κοινό. Η «Στέλλα», που θα βραβευτεί στις Κάνες με τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, θα έλθει πρώτη την περίοδο 1955-1956 με 134.142 εισιτήρια. Ο «Δράκος», με την ερμηνεία του Ηλιόπουλου που καθηλώνει, καθώς και με όλους τους ηθοποιούς να έχουν μπει στο πετσί του ρόλου τους, θα κόψει μόλις 35.7784 εισιτήρια (στοιχεία από το πολύ ενημερωτικό βιβλίο του Γιάννη Σολδάτου «Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου). Η καθολική αποδοχή θα έλθει σταδιακά.
Έξι δεκαετίες μετά, τα δύο έργα αποτελούν κομβικά σημεία στον χώρο της 7ης τέχνης στη χώρα μας. Η πρωτοπορία δεν γίνεται πάντα αμέσως κατανοητή. Ενίοτε το άλμα τρομάζει.
