Του Γιάννη Σχίζα
Στη «Λίστα του Σίντλερ», κινηματογραφικό φιλμ για τη συμβολή Γερμανού επιχειρηματία στη σωτηρία Εβραίων κρατούμενων σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, ο Σίντλερ απευθύνεται στον επικεφαλής στρατοπεδάρχη και του λέει περίπου: Εξουσία δεν είναι να εφαρμόζεις θεσμίσεις, αλλά να κάνεις ό,τι θέλεις. Ο στρατοπεδάρχης κολακεύεται από αυτή την πανηγυρική διακήρυξη της δυνατότητας να παίρνει ή να χαρίζει ζωές και ενεργεί όπως του υπαγορεύει ο Σίντλερ.
Πρόσφατα η Βρετανία γιόρτασε τα 800 χρόνια από την υπογραφή της Μάγκνα Κάρτα από τον Βασιλιά Ιωάννη, ύστερα από εξέγερση των βαρόνων. Οι βαρόνοι αξίωσαν την υπαγωγή της ανώτατης πολιτικής εξουσίας σε δυο τουλάχιστον θεσμίσεις, που ήταν η επιβολή κυρώσεων σύμφωνα με τον νόμο και από τα νόμιμα δικαστήρια καθώς και η τήρηση των νομίμων δικαιωμάτων των πολιτών. Σήμερα η ισχύς αυτού του θεμελιώδους νομικού κειμένου τίθεται σε αμφισβήτηση, από τη στιγμή που «έξωθεν διαδικασίες», πέρα από τη διμερή διελκυστίνδα εργοδοσίας και εργαζομένων, αναλαμβάνουν τον επαναπροσδιορισμό των εισοδημάτων και της ζωής εκατομμυρίων πολιτών.
Μήπως απειλούμαστε με έναν φιλελεύθερο νεομεσαίωνα, όπως η φασιστική λαίλαπα πριν 8 δεκαετίες απειλούσε τη διεθνή κοινωνία με ημιφεουδαρχικές καταστάσεις, πέρα από λεηλασίες και γεωπολιτικές ανατροπές; Κατά τη γνώμη μου, ναι.
Η άλλη μεγάλη επέτειος του Ιουνίου, μεγέθους 200 ετών, ήταν αυτή της μάχης του Βατερλώ. Η ήττα της Ναπολεόντειας αυτοκρατορίας ήταν αναμφισβήτητα η διασημότερη ήττα της Ιστορίας ! Η αναμέτρηση στην πεδιάδα του Βελγίου είχε χαρακτηριστικά υψηλής στρατηγικής, από τη στιγμή που ο γαλλικός στρατός προσπάθησε να αντιμετωπίσει τον δυσμενέστατο συσχετισμό δυνάμεων με την ταχύτητα και την κατά δόσεις αντιμετώπιση των αντιπάλων. Ηττήθηκε βέβαια, όμως αυτό δεν σήμαινε ήττα της Γαλλικής Επανάστασης.
Η Επανάσταση της «Ελευθερίας, της Ισότητας και της Αδελφοσύνης», δεν είχε σχέση με μια αυτοκρατορία που διήγε τον 11ο χρόνο της ύπαρξής της. Η επανάσταση είχε ηττηθεί πολύ πριν, κυρίως μέσα από την αντικατάσταση του παλιού, μισοφεουδαρχικού και τυραννικού διοικητικού μηχανισμού από το νέο κράτος της ναπολεόντειας αυλής. Η αυτοκρατορία είχε έκδηλα τα χαρακτηριστικά τής κατά βούληση διανομής αξιωμάτων και προνομίων σε ημετέρους. Μέσα σε αυτό το σύστημα σχέσεων ο παλιός γαλλικός ριζοσπαστισμός είχε εκπνεύσει και η πολιτική επιβίωση ανήκε στους πλέον προσαρμοσμένους - σύμφωνα με τη θέση που ανέδειξε, δεκαετίες αργότερα, η επιστημοσύνη του Δαρβίνου.
Αν όλα αυτά σημαίνουν κάτι, είναι προφανώς αντίθετο με έναν τίτλο του «Ιδεοδρόμιου» του μακαρίτη Λεωνίδα Χρηστάκη, που είχε μπουχτίσει από την επετειολογία κάποιας περιόδου: «Οι επέτειοι; Στ@ρχίδι@ μας»!
Όχι, οι επέτειοι χρήζουν καλύτερης θέσης, γιατί μας επιτρέπουν να κάνουμε μακρο-ιστορικούς συλλογισμούς. Και να καταλαβαίνουμε πως συχνά υπάρχουν Βατερλώ χωρίς Ναπολέοντες...
