Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
Πολιτισμός και παραγωγική ανασυγκρότηση
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Πολιτισμός και παραγωγική ανασυγκρότηση

Του Νίκου Ρόη*

Ο Πολιτισμός (Civilization) και η ώς έναν μεγάλο βαθμό η συνώνυμη έννοιά του, η Κουλτούρα (Culture) βασίζονται στις λατινικές και ελληνικές λέξεις αντίστοιχα, Civis (Πόλη) και Cultura (καλλιέργεια), με την μόνη έννοια που είχε τότε η παραγωγή σαν καλλιέργεια γης. Η λέξη "πόλη" έχει προέλευση από το ρήμα πέλω που σημαίνει "συναναστρέφομαι" δημιουργώντας έτσι το κύριο χαρακτηριστικό του Πολιτισμού, που είναι η ανθρώπινη συναναστροφή και συνύπαρξη. Ο πολιτισμός, σαν δημιούργημα του ανθρώπου, περιέχει ταυτόχρονα την καλλιέργεια σαν επέκταση και σύνδεση των υλικών και πνευματικών αγαθών. Οι έννοιες δημιουργήθηκαν και επεκτάθηκαν αργότερα στη φιλοσοφία και την Παιδεία για να περιλάβουν την αισθητική και διανοητική διάσταση του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού σε αντιπαράθεση με τον τότε βάρβαρο κόσμο. Βλέπουμε λοιπόν στην αρχική ερμηνεία των λέξεων ότι συνυπάρχουν και είναι αλληλένδετοι ο Πολιτισμός με την παραγωγή και είναι η συνολική κοινωνική κληρονομιά των υλικών και πνευματικών αξιών και φαινομένων που δημιουργήθηκαν από την ανθρωπότητα στη διάρκεια της Ιστορίας της.

Ο χώρος και ο χρόνος καθορίζουν και επιδρούν στις επιμέρους συνισταμένες, όπως π.χ., πολιτική και κοινωνία, οικονομία και αγορά, παιδεία και τεχνολογία, σύμφωνα με τις επιλογές των κοινωνικών δυνάμεων που βρίσκονται στην εξουσία. Αυτές οι επιλογές ενός συγκεκριμένου "κοινωνικού είναι" διαμορφώνουν την "κοινωνική συνείδηση" και αναπτύσσουν δυναμικές μετασχηματισμού των τρόπων παραγωγής και κατανάλωσης, όχι μόνο υλικών αλλά πνευματικών και καλλιτεχνικών προϊόντων. Η κυρίαρχη αντίθεση μεταξύ χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και πραγματικής οικονομίας, με την πλήρη επικράτηση του πρώτου, επέβαλε τις τελευταίες δεκαετίες μιας ιδιότυπη παγκοσμιοποίηση, επικράτηση των δυνάμεων της αγοράς, και δημιουργία ενός καταναλωτικού μοντέλου πρωτόγνωρου στην παγκόσμια Ιστορία. Αποτέλεσμα αυτού είναι η δημιουργία από τη μια μεριά χρεών, ιδιωτικών και κρατικών, ενώ από την άλλη ύπαρξη τεραστίων πλεονασμάτων που από μια στιγμή και ύστερα ήταν αδύνατον να επενδυθούν. Μέσο, για τη δημιουργία αυτού, ήταν η επιβολή πολιτιστικών προτύπων που βάση τους είχαν, την κυριαρχία του "ιδιωτικού" έναντι του "κοινωνικού", την παραγκώνιση τοπικών πολιτισμών, παραδόσεων, τρόπων παραγωγής και την επιβολή ενός παγκόσμιου καταναλωτικού τρόπου ζωής.

Στην παρούσα χρονική στιγμή, ο σχεδιασμός μιας ενδογενούς παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι ταυτόσημος με την ύπαρξη μιας πολιτιστικής αναγέννησης, με την ύπαρξη εναλλακτικών προτύπων από τα υφιστάμενα. Πρωταγωνιστές αυτής της αναγέννησης πρέπει να είναι οι ίδιοι οι πολίτες, σαν ενεργά υποκείμενα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής του τόπου, προτάσσοντας της ηθικές άξιες της ζωής έναντι των χειραγωγούμενων δράσεων της αγοράς. Ενεργό ρόλο πρέπει να παίξει ο πνευματικός κόσμος, σε έναν αγώνα που δεν έχει συγκεκριμένο μέτωπο, αλλά γίνεται σε κάθε πράξη της κοινωνικής ζωής, που οι στιγμιαίες εξάρσεις δεν μπορούν να θεωρούνται τα άλλοθι της απραξίας και η παντοδυναμία του αντίπαλου σε εργαλεία προπαγάνδας και παραγωγής παραπληροφόρησης είναι δεδομένα. Σε τέτοιο περιβάλλον, το προσωπικό παράδειγμα, ο αλτρουισμός, η ανιδιοτελής συνεργασία είναι τα μόνα όπλα που μπορούμε να αντιπαρατάσσουμε στην ιδιοτέλεια, στον αθέμιτο πλουτισμό, τον άκριτο καριερισμό, στη μη ύπαρξη ηθικών διλημμάτων για την προσωπική ανέλιξη.

Η παραγωγική ανασυγκρότηση και η πολιτιστική αναγέννηση είναι έννοιες ταυτόσημες, δεν υπάρχει η μία χωρίς την άλλη, συνυπάρχουν σ' ένα μονοπάτι που πρέπει να διαβούμε, απλά γιατί δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Το τέλος της διαδρομής δεν είναι ορατό, αλλά στις αέναες κυκλικές πορείες η συσσώρευση ποσοτήτων από δράσεις σίγουρα μας οδηγούν σε άλλες ποιότητες. Η ανάπτυξη δεν αυτοπροσδιορίζεται από μονή της, χωρίς να συμφωνήσουμε το ποια ανάπτυξη και για ποιον, με ποιον τρόπο και σε ποια κατεύθυνση. Σε σημερινές συνθήκες δεν υπάρχουν πρότυπα να ακολουθηθούν, μόνη γνώση μας πως η τεχνολογία, μία από τις θεμελιώδεις διαστάσεις της ανάπτυξης, έχει δύο πλευρές ανάγνωσης, θετική και αρνητική. Η πολιτιστική παγκοσμιοποίηση, ο ανταγωνισμός των αγορών, η καθοδηγούμενη "ποιότητα" και "ηθική" της γνώσης και της πληροφορίας προσδιορίζουν την τεχνολογία και τις έννοιες καλό και κακό.

Έναντι αυτών μόνο ένα τεράστιο κίνημα, διαφορετικών ιδεών και αξιών, που δεν θα έχει στιγμιαίο χαρακτήρα, που θα αντιλαμβάνεται ότι η βασική αντίθεση ανθρώπου και φύσης δεν λύνεται με τη νίκη του ενός ή του άλλου, που θα είναι κτήμα και κατάκτηση των πολιτών είναι η μόνη ελπίδα μας.

* Ο Νίκος Ρόης είναι συντονιστής του Τμήματος Βιομηχανίας του ΣΥΡΙΖΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL