ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΜΠΙΡΗ*
Εν μέσω διαπραγμάτευσης το μεταρρυθμιστικό έργο της κυβέρνησης στις διοικήσεις δημοσίων δομών έχει αρχίσει. Ήδη λαμβάνουν χώρα διεργασίες εντός και μεταξύ υπουργείων σχετικά με τη μορφή που θα πρέπει να πάρει αυτή η μεταρρύθμιση, ενώ μια ευρύτερη συζήτηση έχει ξεκινήσει σχετικά με τον τρόπο που η κυβέρνηση πρέπει να διαχειριστεί ζητήματα εξουσίας (βλ. "Συναντήσεις", 4/6/15)1.
Είναι κοινή παραδοχή ότι η διοικητική μεταρρύθμιση που επιχειρήθηκε τον Οκτώβριο του 2014 (με τους περιβόητους "νέους οργανισμούς" των υπουργείων) ήταν ταφόπλακα για τη Δημόσια Διοίκηση. Επιμένοντας σε "τριγωνικές" δομές, με συγκεντρωτισμό αρμοδιοτήτων, η μεταρρύθμιση που τότε επιδιώχθηκε είχε στόχο την αποδυνάμωση του σώματος των δημοσίων υπαλλήλων και τη μείωση των αντιστάσεων στις μνημονιακές επιταγές. Αυτή είναι επιγραμματικά η εικόνα των δημοσίων υπηρεσιών που η νέα κυβέρνηση παρέλαβε.
Αυτή είναι και η εικόνα που καλείται τώρα να αλλάξει, όχι μόνο λόγω ιδεολογικών διαφοροποιήσεων, αλλά και επειδή στόχος πρέπει να είναι η ουσιαστική ενδυνάμωση των δημοσίων υπηρεσιών να επιτελέσουν στο ακέραιο το έργο τους. Θα είναι λάθος λοιπόν να αρκεστούμε σε μια «ανακύκλωση» των ίδιων προσώπων που λίγο έως πολύ υπηρέτησαν το παλιό καθεστώς με τη δικαιολογία ότι αδυνατούμε να βρούμε άλλους. Οφείλουμε να εντοπίσουμε τα στελέχη αυτά που κατέχουν την κατάλληλη πραγματογνωμοσύνη και δεν έτυχαν της προσοχής των προηγούμενων κυβερνήσεων. Η διαδικασία εντοπισμού απαιτεί επίπονη δουλειά, τόσο από τις πολιτικές ηγεσίες όσο και από τα ίδια τα στελέχη, όμως είναι απόλυτα αναγκαία σε αυτό το κρίσιμο σημείο. Εάν ο στόχος είναι η ουσιαστική αλλαγή των δημόσιων δομών, δεν μπορούμε να βασιστούμε σε διευθυντικά στελέχη που, συχνά με μη αξιοκρατικά κριτήρια, τοποθετήθηκαν στις θέσεις τους την εποχή του Μνημονίου αλλά και πριν από αυτό.
Σίγουρα η μεταρρύθμιση εν μέσω διαπραγμάτευσης και με αποδυναμωμένη Δημόσια Διοίκηση είναι κάτι παραπάνω από δύσκολη. Αυτό όμως δεν μας εμποδίζει να συλλογιστούμε τις γενικές κατευθύνσεις προς τις οποίες θα έπρεπε να κινηθεί η διοικητική μεταρρύθμιση.
Πολλές φορές έχει γίνει σε αυτές τις σελίδες αναφορά στη σημασία της συμμετοχικότητας σε σχέση με τη διακυβέρνηση (π.χ. στις 18.3.15 και 15.2.152). Αυτό είναι και το ήθος που θα έπρεπε να διέπει τη διοικητική μεταρρύθμιση, αφού κεντρική προϋπόθεση για την ανατροπή του υφιστάμενου μνημονιακού μοντέλου διακυβέρνησης είναι η εξάλειψη των ιεραρχικών δομών. Δεν αρκεί λοιπόν η αντικατάσταση των "μη συνεργάσιμων" διοικητικών υπαλλήλων από περισσότερο "αρεστούς", αλλά οφείλουμε σε αυτό το σημείο να σκεφτούμε ευρύτερα πώς θα οργανώσουμε τις δομές ώστε να ενδυναμωθούν οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι καλούνται, σε αυτό το κομβικό σημείο, να επιτελέσουν μεταρρυθμιστικό έργο και πέραν των υπουργείων.
Πρέπει λοιπόν η κυβέρνηση να δώσει ένα νέο στίγμα στη δημόσια διοίκηση, να δώσει "φωνή" σε όλους τους εμπλεκόμενους και να κάνει κατανοητό ότι οι εμπεριστατωμένοι προβληματισμοί και προτάσεις είναι καλοδεχούμενοι και λαμβάνονται σοβαρά υπ' όψιν. Ο τρόπος να γίνει αυτό είναι με μια νέα θεώρηση του τι περιλαμβάνει η λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης και την εισαγωγή συμμετοχικών διαδικασιών στη λήψη αποφάσεων. Και ενώ η επικοινωνία της νέας αυτής θεώρησης μπορεί αρχικά να συναντήσει αντιστάσεις από τους ίδιους τους εμπλεκόμενους, οφείλουμε να ελπίζουμε πως η καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτικών ηγεσιών, διευθυντών, προϊσταμένων και υπαλλήλων θα είναι φυσικό επόμενο της αμεσότερης επικοινωνίας.
Ένα είναι σίγουρο: Αν δεν προχωρήσει η προσπάθεια, το σώμα των δημοσίων υπαλλήλων θα παραμείνει φοβισμένο και αποδυναμωμένο. Η λύση του ζητήματος αυτού δεν μπορεί να αναπαράγει τα μνημονιακά μοντέλα δημόσιας διοίκησης. Καλούμαστε λοιπόν να αναζητήσουμε νέα πρότυπα διακυβέρνησης, λιγότερο συγκεντρωτικά και περισσότερο αποτελεσματικά. Αυτή η αναζήτηση δεν μπορεί παρά να εμπλέξει όλους τους άμεσα ενδιαφερόμενους, δηλαδή το σύνολο της Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και ευρύτερα την κοινωνία την οποία αυτή υπηρετεί. Μόνο έτσι μπορεί να βρεθεί μια λύση βιώσιμη, που θα ανταποκρίνεται στις συνεχώς νέες ανάγκες.
1 Παναγιώτης Πάντος «Η εξουσία σε όλους», "Συναντήσεις" Αυγής, 4/6/2015, /article/5586894/i-exousia-se-olous
2 Γιώργος Γιαννακόπουλος, «Αυτοοργάνωση και Συνεργατικότητα», "Συναντήσεις" Αυγής, 18/3/2015 /article/5394955/auto-organosi-kai-sunergatikotita. Δέσποινα Μπίρη, «Δομές Υγείας:Η σημασία της Συμμετοχικότητας», "Ενθέματα" Αυγής, 15/2/2015 /article/5315755/domes-ugeias-i-simasia-tis-summetoxikotitas
*Η Δέσποινα Μπίρη είναι αρθρογράφος και ερευνήτρια στον τομέα της Υγείας
