Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.7°C
3 BF 55%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
19.7°C24.9°C
1 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C21.6°C
4 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
3 BF 33%
Ολομέτωπη επίθεση σε ασφαλιστικό - συνταξιοδοτικό / Ακόμη πιο δυσχερής η θέση της εργαζόμενης στα χρόνια της κρίσης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ολομέτωπη επίθεση σε ασφαλιστικό - συνταξιοδοτικό / Ακόμη πιο δυσχερής η θέση της εργαζόμενης στα χρόνια της κρίσης

Της Κατερίνας Μαλακού*

Πολύ πριν την έναρξη της κρίσης, ξεκίνησε μια ενορχηστρωμένη επίθεση από τα ΜΜΕ για το ασφαλιστικό και κυρίως το συνταξιοδοτικό ζήτημα. Σε καθημερινή σχεδόν βάση στα ΜΜΕ υπήρχαν θέματα για τις δήθεν υψηλές συντάξεις και τα μειωμένα συνταξιοδοτικά όρια ηλικίας, κυρίως για τους δημοσίους υπαλλήλους και τις γυναίκες. Απομόνωναν κάποια ακραία περιστατικά στοχεύοντας την κοινωνική ασφάλιση στο σύνολο της. Στην πορεία και καθώς τα αποτελέσματα της κρίσης για τα ασφαλιστικά ταμεία άρχισαν να γίνονται χειροπιαστά, ξεκίνησαν οι περικοπές στις συντάξεις γι' αυτούς που ήταν ήδη συνταξιούχοι, καθώς και η κατακρεούργηση των δικαιωμάτων για τους υποψήφιους συνταξιούχους. Σήμερα έχουμε φτάσει σε περικοπές της τάξης του 40%, κυρίως σε μεγάλες συντάξεις. Μέσα σε αυτή τη δίνη των αντιασφαλιστικών ρυθμίσεων -επιθέσεων, η θέση της γυναίκας εργαζόμενης- ασφαλισμένης έγινε ακόμη πιο δυσχερής.

Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές με στόχο το ασφαλιστικό- συνταξιοδοτικό έχουν την αρχή τους στη δεκαετία του 1990 και οι πρώτες περικοπές δικαιωμάτων και ασφαλιστικών ρυθμίσεων ξεκινούν με τους νόμους 1902/90 και 2084/92, με αποκορύφωμα σήμερα τους νόμους 3863/10, 3865/10 και 4093/12 που σάρωσαν τα πάντα και αύξησαν τα όρια ηλικίας των γυναικών μέχρι 7 χρόνια.

Τα αποθεματικά των ταμείων διαχρονικά καταληστεύτηκαν από τις κυβερνήσεις για σκοπούς ξένους προς την κοινωνική ασφάλιση (π.χ. η πρώτη φορά που το κράτος πήρε αποθεματικά του ΙΚΑ ήταν τη δεκαετία του '50 για να χρησιμοποιηθούν στην εθνική οδοποιία, ενώ μέχρι τη δεκαετία του '90 αποθεματικά παρέμεναν στην Τράπεζα της Ελλάδος σχεδόν άτοκα). Αυτά τα αποθεματικά έφθασαν να εξαφανιστούν την περίοδο της κρίσης με το PSI και τις μνημονιακές πολιτικές της τρόικας και των ντόπιων εκπροσώπων της .Τα αίτια είναι η ανεργία και η μαύρη - ανασφάλιστη εργασία, που την περίοδο της κρίσης έχει χτυπήσει κόκκινο, πυροδοτούμενη ακόμη περισσότερο από την ασυδοσία και τους εκβιασμούς των εργοδοτών, που με τη σειρά τους χρησιμοποιούν ως όπλο τους την κρίση και την ανεργία δημιουργώντας έναν ατελείωτο φαύλο κύκλο. Οι γυναίκες από αυτή την κατάσταση πλήττονται ακόμη περισσότερο ως αδύναμος κρίκος. Παράδειγμα που όλοι ξέρουμε είναι οι εργολαβικές εταιρείες καθαρισμού, που ακόμη και όταν ασφαλίζουν τις γυναίκες καθαρίστριες, τις ασφαλίζουν πλημμελώς, για πολύ λιγότερες ώρες από όσες δουλεύουν, με αποτέλεσμα (μέχρι πρόσφατα) να μην υπάγονται στον ΒΙΕ. Το οξύμωρο είναι ότι αυτοί οι εργολάβοι «κάνουν δουλειές» κυρίως με το Δημόσιο, ΝΠΠΔΔ, ΟΤΑ κ.λπ.

Στα χρόνια της κρίσης συνταξιοδοτήθηκαν χιλιάδες, στην πλειοψηφία τους γυναίκες, που σε άλλες συνθήκες θα ήταν ακόμη στο ενεργό εργατικό δυναμικό. Προτίμησαν τη μειωμένη σύνταξη από την ανασφάλεια. Στο Δημόσιο, ο φόβος της διαθεσιμότητας -απόλυσης με τον ταυτόχρονο κίνδυνο να καταργηθούν θεμελιωμένα- κατοχυρωμένα δικαιώματα οδήγησαν σε πανικό και σε τροπή σε άτακτη φυγή χιλιάδες υπαλλήλους, στην πλειοψηφία τους γυναίκες, που έκαναν χρήση των διατάξεων που αφορούσαν τις μητέρες ανηλίκων τέκνων αλλά και άλλες ευνοϊκές διατάξεις.

Στη μαζική φυγή-συνταξιοδότηση των γυναικών συνετέλεσαν και άλλοι επιπλέον λόγοι. Στον ιδιωτικό τομέα, κυρίως σε τράπεζες, ΔΕΚΟ κ.λπ., ενώ οι γυναίκες στη βάση αποτελούν την πλειοψηφία, στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας, στις ανώτερες και ανώτατες βαθμίδες, είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι οι γυναίκες από μια βαθμίδα και μετά να μην περιμένουν καμία εξέλιξη, ούτε μισθολογική ούτε ιεραρχική, να μην έχουν κίνητρο να παραμείνουν στη δουλειά τους και να οδηγούνται στη συνταξιοδότηση, έστω και με μειωμένη σύνταξη. Μετά τη συνταξιοδότηση, σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι γυναίκες εξακολουθούν να δουλεύουν "μαύρα" μεροκάματα για να συμπληρώσουν την πενιχρή σύνταξη.

Άλλος σοβαρός λόγος που οξύνθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης είναι η παντελής απουσία του κοινωνικού κράτους και η έλλειψη υποδομών που έτσι και αλλιώς πάντα υποκαθιστούσε η Ελληνίδα εργαζόμενη. Ένα παράδειγμα είναι η απουσία υποδομών για τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Πολλές εργαζόμενες αναγκάστηκαν να συνταξιοδοτηθούν γιατί δεν μπορούσαν πια να πληρώνουν τα άτομα που είχαν αναλάβει αυτή τη φροντίδα. Σε αρκετές περιπτώσεις πήραν τους ηλικιωμένους γονείς πίσω στο σπίτι φροντίζοντάς τους οι ίδιες, αξιοποιώντας τη σύνταξή τους για τις ανάγκες επιβίωσης της οικογένειας. Άλλες φορές πάλι συνταξιοδοτήθηκαν για να κρατήσουν τα εγγόνια τους, αφού τα παιδιά τους δεν ήταν θέση να πληρώσουν ιδιωτικούς παιδικούς σταθμούς με τους κουτσουρεμένους μνημονιακούς μισθούς τους.

Παράλληλα προϋπήρχε, αλλά με την κρίση κορυφώθηκε, το φαινόμενο των αφανώς εργαζομένων γυναικών σε οικογενειακές-ατομικές επιχειρήσεις. Ο κανονισμός ασφάλισης του ΙΚΑ προβλέπει ότι σε ατομική επιχείρηση του ή της συζύγου μπορεί να υπάρχει απασχόληση μελών οικογενείας χωρίς η ασφάλιση να είναι υποχρεωτική και αυτοδίκαιη, όπως στις άλλες περιπτώσεις εργαζόμενων. Αυτό, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μικρές επιχειρήσεις να επιβιώσουν, οδηγεί πλήθος γυναικών να είναι ανασφάλιστες μια ζωή, χωρίς δικό τους συνταξιοδοτικό δικαίωμα, περιμένοντας μόνο να πάρουν σύνταξη θανάτου του συζύγου ή ό,τι θα είχε απομείνει από αυτή μετά τις τεράστιες μνημονιακές περικοπές στις συντάξεις αυτής της κατηγορίας. Να αναφέρουμε εδώ τη μακάβρια για τις επικουρικές συντάξεις ρήτρα θανάτου όπου ο/η υποψήφιος/α συνταξιούχος καλείται στην αίτησή του να δηλώσει αν θέλει, σε περίπτωση θανάτου του, να μεταβιβασθεί η σύνταξή του στα δικαιούχα μέλη οικογενείας του και από αυτό εξαρτάται το ποσόν της επικουρικής σύνταξης που θα πάρει.

Σήμερα στα ασφαλιστικά ταμεία της χώρας μας έχουμε ασφαλισμένους/ες και ασφαλιστικά δικαιώματα πολλών ταχυτήτων, με διάκριση και κριτήριο κυρίως την ημερομηνία υπαγωγής στην ασφάλιση. Παρατηρούμε το φαινόμενο, για ασφαλισμένες μετά την 1/1/1983, η νομοθεσία που έδινε στις γυναίκες το δικαίωμα να συνταξιοδοτούνται νωρίτερα (εξισορροπώντας ίσως έτσι τον "κοινωνικό μισθό" των σοβαρών κοινωνικών υποδομών που ποτέ δεν είχε το ελληνικό κράτος) να τείνει να μειώνεται, φτάνοντας στις ασφαλισμένες μετά την 1/1/1993, όπου οι διαφορές των προϋποθέσεων για συνταξιοδότηση μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν υφίσταται πλέον.

Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι διαφορές αυτές αφορούσαν κυρίως ταμεία μισθωτών (ΙΚΑ), ενώ στα ταμεία των αυτοτελώς απασχολούμενων και ΟΓΑ ουδέποτε υπήρχαν μεγάλες διαφοροποιήσεις ανδρών - γυναικών αλλά ούτε και ιδιαίτερες ρυθμίσεις για εξαιρετικά μειωμένες προϋποθέσεις. Παρ' όλα αυτά σχεδόν όλα τα ασφαλιστικά ταμεία είναι προβληματικά και με ανύπαρκτα αποθεματικά. Αυτό καταρρίπτει ώς ένα σημείο το επιχείρημα όλων αυτών που φωνάζουν ότι τα ταμεία έπεσαν έξω εξαιτίας των υπερβολικών κοινωνικών δικαιωμάτων των ασφαλισμένων τους.

Στο σημείο αυτό, προβληματισμός και συζήτηση πρέπει να γίνει για το πώς η γυναίκα κατοχυρώνεται στο εργασιακό γίγνεσθαι, με μειωμένα όρια ηλικίας ή με υποδομές και κοινωνικές και νομοθετικές παρεμβάσεις τέτοιες που θα διευκολύνουν την οικογένεια γενικότερα, ώστε γυναίκες και άνδρες να έχουν ίσες δυνατότητες στην εργασία (...)

* Η Κατερίνα Μαλακού είναι μέλος του Δ.Σ. της Ομοσπονδίας εργαζομένων ΙΚΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL