Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.1°C19.8°C
3 BF 56%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
14.7°C17.0°C
1 BF 75%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C17.1°C
3 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.8°C17.5°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
14 °C
13.9°C16.9°C
0 BF 62%
Γύζης και Παλαμάς, προσκυνητές και προφήτες των μελλούμενων / Οι πρώτες κυρίες της δημοκρατίας μας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γύζης και Παλαμάς, προσκυνητές και προφήτες των μελλούμενων / Οι πρώτες κυρίες της δημοκρατίας μας

Από τον Νίκο Μανιό και τον Χάρη Παπαδάκη*

Στην ελληνική γλώσσα η ιστορία είναι γένους θηλυκού. Τη ζωγράφισε το 1892 ο Νικόλαος Γύζης. Εικαστικά, φανερά επηρεασμένος από τον ξεσηκωμό του '21. Και πώς αλλιώς οι πινελιές του ρομαντικού Κυκλαδίτη θα την παριστούσανε; Γυναίκα με τεταμένο χέρι να καλλιγραφεί την Ιστορία. Ακουμπισμένη στη χλαμύδα της η νιότη, να στηρίζει το χέρι της γραφής, παρακολουθώντας ταυτόχρονα τις διαδρομές του χρωστήρα. Τις καμπυλώσεις και τις ευθείες, τα κεφαλαία και τα πεζά, τα θαυμαστικά και τα αιώνια ερωτηματικά. Να διδάσκεται την αλήθεια και την εικαστικότητα της καταγραφής της. Να μετουσιώνεται στην αυτοσυνειδησία του μέλλοντος. Και, τελικά, να κληρονομεί αμετάκλητα το χρέος της μεταφοράς και διάδοσής της από γενιά σε γενιά. Η γυναίκα-Ιστορία και τα γεννήματά της, οι πιο αρμόδιοι για την ιστορική γραφή. Δύο υποστάσεις σε μια ενιαία οντότητα.

Έτσι τα φαντάσθηκε ο μέγας Τηνιακός και μας τα κληροδότησε στο καμβά μαζί με όλα τα κρυφά νοήματά τους. Από τότε ο καμβάς, σε κάθε μεγάλη στιγμή, ελευθερώνει από το κουκούλι του ένα νήμα. Το στημόνι της συνέχειας του ιστορικού γίγνεσθαι. Και περιμένει κάθε φορά την επόμενη νιότη. Να το συμπλέξει με το υφάδι της, υφαίνοντας συνεχώς τον καμβά της Ιστορίας. Με το υφάδι που οι γυναίκες δωρίζουν στη νιότη, από τη στιγμή που κοιλοπονούν μέχρι που την ανασταίνουν. Το υφάδι της αγάπης, της αυτογνωσίας και της γνώσης. Υφάδι - στημόνι, γενιά τη γενιά, η σισύφεια πορεία του ανθρώπου αποτυπωμένη στην γραμμική ιστορική συνέχεια.

Και να!

Το εγγόνι μιας παλιότερης νιότης, εκείνης της ξεχωριστής, έγινε πρωθυπουργός. Και μόλις ορκίστηκε πίστη στην πατρίδα, λεπτό δεν έχασε και έτρεξε να σκαλώσει το υφάδι του στο στημόνι που η Ιστορία είχε κρατήσει από χρόνια σε εκκρεμότητα. Λίγα τριαντάφυλλα εκεί που η φωτιά είχε κάψει την ελπίδα.

Η σκηνή της πρώτης πράξης με σκηνοθέτη την αυτοσυνειδησία.

Στην ίδια σκηνή και σε δεύτερο πλάνο, η γυναίκα - Ιστορία ξαναπιάνει θέση μπροστά στον αργαλειό. Καθαρίζει τα σάπια ξέφτια τόσων και τόσων χρόνων και δίνει κίνηση στη σαΐτα για να συνεχίσει την ύφανση από εκεί που βίαια είχε διακοπεί.

Στην ελληνική γραμματεία η γυναίκα και τα γεννήματά της είναι η αρχή και το τέλος των πάντων.

Η σκηνή της δεύτερης πράξης λίγες ημέρες αργότερα.

Εγγόνια, θυγατέρες και γιοι εκείνης της παλιότερης νιότης, βουλευτές πλέον της Δημοκρατίας, αφού ορκίστηκαν πίστη στην πατρίδα, λεπτό δεν έχασαν κι αυτοί. Έτρεξαν για να δέσουν τον κόμπο γερά. Γιατί ξέρουνε ότι ένας μόνος του δεν φτάνει. Και εκεί, στον τόπο του μαρτυρίου τους, στα κολαστήρια του ΕΑΤ - ΕΣΑ, τίμησαν τους χαμένους συντρόφους και συντρόφισσές τους, ματίζοντας πιο σφιχτά το πρόσφατα δεμένο νήμα.

Όμως, στην πράξη αυτή, ανατράπηκε όλη η ισορροπία της σκηνής.

Αιτία ήταν ο ερχομός των γυναικών.

Ξεπρόβαλαν από τη γωνία του κτηρίου σαν οπτασίες αλαφροπάτητες και συνάμα απόλυτα πραγματικές.

Από ποιες, τάχα, και πόσες ακαθόριστες διαδρομές; Πόσο μακρινές;

Μήπως από το 1899, επτά χρόνια μετά τη ζωγραφιά της γυναίκας - Ιστορίας, που ο εθνικός λυράρης Κωστής Παλαμάς έβαζε λαλιά στο σύμβολο της αντι-συμβατικότητας;

Στο βάθος της σκηνής κι ο γύφτος. Aπό τον δωδεκάλογό του:

«Ξένος έμεινα κι ασκλάβωτος
από σέβας, δέηση, τάμα·
είμ' εγώ των άθεων ο προφήτης
κι η ζωή μου είναι το θάμα·
και μονάχα μιά φορά στην Πόλη μέσα
μ' άγγιξε ιερή κι εμέ λαχτάρα·
και μου τήνε φύσηξες εσύ,
γύφτισσα γυναίκα ξεμαλλιάρα,
και το
τρέξιμό σου το τρελό
μες στα τρίστρατα και μέσα στα καντούνια

Οι γυναίκες της αντιδικτατορικής πάλης.

Είσοδος χορικού που εκτυλισσόταν σε αργή κίνηση. Άλλες διστακτικές από τη φόρτιση των συναισθημάτων κι άλλες περισσότερο τολμηρές. Με έκδηλη μια σεμνή αμηχανία στις κινήσεις. Και όταν η μία καλωσόριζε την άλλη, αγκαλιές και αγγίγματα για να τις υπενθυμίζουν ότι είναι εδώ. Και ζωντανές. Διακατεχόμενες από κρυφή ενοχή γι' αυτούς που λείπανε.

Κανονικές γυναίκες. Όχι ψεύτικες σαν αυτές που βλέπουμε στην τηλεόραση.

Παγκόσμιες ντελάλησες του αδιάκοπου πολέμου ενάντια στη συμβατικότητα.

Οι γυναίκες που πίστωσαν τη νιότη τους στο χρέος προς την επόμενη. Την αγέννητη ακόμα. Από αυτά τα βάθη του χρόνου, άχρονες και διαρκείς, ξεπρόβαλαν οι γυναίκες του αντιδικτατορικού αγώνα.

Κυριάρχησε ο αυτοσχεδιασμός.

Το δισυπόστατο αυθόρμητα χωρίστηκε. Η Ιστορία αθόρυβα παραμέρισε και κάθισε διακριτικά στην άκρη. Οι γυναίκες αυτές ήταν οι ίδιες η Ιστορία σε μια μόνο υπόσταση. Οι ρόλοι της σκηνής ήταν όλοι πρώτοι. Είχαν παιχτεί και ξαναπαιχτεί. Οι ατάκες είχαν δασκαλευτεί από μάνα σε κόρη αιώνες πριν.

Και τότε, ζαλισμένη η ζωή του μικρόκοσμού τους, ελεύθερη από την ιστορική της διάσταση, μένοντας μόνο με αυτήν που τους αρκεί, τη γυναικεία, άρχισε να στροβιλίζεται γύρω τους. Έμπαινε σαν μεταξένιο αερικό μέσα από τα φουστάνια τους, ανακατευόταν με τα λόγια τους, έβγαινε σαν αεράκι που θώπευε τις κουβέντες τους, τα αγγίγματά τους, τα αστεία τους. Ανακάτευε τα μαλλιά τους. Τις θύμισές τους.

Οι γυναίκες της αντιδικτατορικής πάλης.

Αυτές. Οι βασανισμένες από ανθρωπόμορφα τέρατα ήταν εδώ. Στον τόπο της θυσίας τους. Πραγματικές, καθημερινές, ανυπόφορα συνηθισμένες και όμως τόσο σπάνιες.

Οι φιγούρες τους με τα σημάδια από το πέρασμα του χρόνου.

Κι εκείνη η ματιά τους! Ακόμα κοφτερή, διεκδικητική και με όλα τα σημάδια της ασυμβίβαστης νιότης.

Και η απορία να πλανιέται συνεχώς μαζί με εικόνες από το παρελθόν.

Πώς αυτά τα πλάσματα άντεξαν τόσα μαρτύρια; Τι ασίγαστες δυνάμεις έκρυβαν και κρύβουν ακόμα μέσα τους αυτές οι εύθραυστες μορφές; Ποιο αόρατο στημόνι τις ενώνει με την Αντιγόνη;

Πίσω σου ούρλιασμα σκυλιών,
γύρω σου παιδιών πετροβολήματα,
κι όχλος και σου χτύπαε τα κουδούνια·
ποι
α στιγμή να σ' έσπειρε βλαστήμιας,
ποι
ας οργής βάσταξ' εσένα μήτρα,
σκύβαλο του κόσμου κι αποκόμματο,
πού είσαι η Σίβυλλα, απαρνήτρα;

Οι εικόνες αναμειγνύονται με το μετά.

Να νοικοκυρεύουν τις εστίες τους, να διαβάζουν τα παιδιά τους, να βαριούνται πότε - πότε την καθημερινότητά τους, να παίρνουν το λεωφορείο από τη στάση, να ψωνίζουν στη λαϊκή. Να τις σκουντάνε ανύποπτοι βιαστικοί διαβάτες.

Οι γυναίκες της αντιδικτατορικής πάλης.

Και οι εικόνες από το τώρα να συνεφέρνουν τις αθέλητες του νου αφαιρέσεις.

Σε μικρές παρέες να συνεχίζονται οι συζητήσεις.

Κι εκείνες οι κοφτερές ματιές! Πότε στη συζήτηση προσηλωμένες, πότε στους άνδρες, που σκόρπιοι στον χώρο - αμήχανοι; Ξαφνιασμένοι; - άφηναν τους ρόλους να εξελιχθούν. Και πότε στο βάθος τ' ουρανού προσηλωμένες, αναπολώντας. Άραγε τι;

Σάμπως έτοιμες να υπερασπιστούν ξανά το όνειρο. Της ζωής την αδιάκοπη περιπλάνηση. Και του αδύνατου, του μετανάστη και του ξωμάχου το δίκιο. Με το πάθος που κρατούσαν το στόμα κλειστό στον βασανιστή τους, με ίδιο πάθος να μιλούν για τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Για τα παιδιά του κόσμου όλου σαν να είναι δικά τους παιδιά.

Για τα τετριμμένα και τα καθημερινά τους.

Επιστήμονες, νοικοκυρές, δημοσιογράφοι, υπάλληλοι, δασκάλες. Μανάδες και γιαγιάδες.

Με όλα τα προτερήματα και τα ελαττώματα του κόσμου του πραγματικού.

Μεσήλικες, αλλά παντοτινά ερωτευμένες και ερωτεύσιμες.

Οι γυναίκες της αντιδικτατορικής πάλης.

Οι μούσες της Δημοκρατίας.

Κι έκραζες βραχνά -το κράξιμό σου
δεν μπορώ να τ' απολησμονήσω-
κι έκραζες: «Φωτιά!
Να κάψω την Παράδεισο!»
κι έκραζες: «Νερό!
Την Κόλαση να σβήσω!»

Μεριάστε παρακαλώ.

Οι πρώτες κυρίες του δημόσιου βίου μας.

* Ο Νίκος Μανιός είναι Βουλευτής και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ

[email protected]

* Ο Χάρης Παπαδάκης είναι μέλος της Οικονομικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ και της Επιτροπής Ναυτιλίας και Νησιωτικότητας

[email protected]

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL