ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΣΚΟΠΛΑΚΗ*
Ο νεοφιλελεύθερος εκσυγχρονισμός της κυρίαρχης ιδεολογίας και οι «εθνικές επιτυχίες» στη διόγκωση των ιδιωτικών μη παραγωγικών κεφαλαίων εδραίωσαν σταδιακά ένα συναφές μεταμοντέρνο συνονθύλευμα ετερόκλητων πραγμάτων στον χώρο της διανόησης. Κοινός τόπος υπήρξε η επεξεργασία της κοινωνικής αφομοίωσης στην πολιτική πατρωνεία και την απομορφωτική ομοιομόρφηση του ολοένα στυγνότερου νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού.
Η δόμηση του συγκεκριμένου συνονθυλεύματος επιταχύνθηκε μετά την αντιφατική ριζοσπαστική τομή του 2008, αφού πρωτοπόρες κοινωνικές δυνάμεις αρνήθηκαν να παραμείνουν υπεύθυνες, πειθήνιες και υπόλογες απέναντι στα διαχειριστικά αδιέξοδα του νεοφιλελευθερισμού. Κατόπιν, η συστημική απάντηση ήρθε με τη μέγγενη των Μνημονίων στο φόντο της καπιταλιστικής κρίσης και με την αναλόγως τυποποιημένη μνημονιακή ιντελιγκέντσια.
Η εκ μέρους της κακοποίηση της γνώσης και της ανάλυσης στηρίχθηκαν στο σιωπηρό συμβόλαιο της πολιτιστικής βιομηχανίας και των ΜΜΕ ότι έγκυρος τρόπος προσπέλασης στον δημόσιο λόγο είναι αφηγηματικές στρατηγικές και τεχνάσματα, που ο δέκτης καλείται να καταναλώσει για να βουλιάξει στο νόημα της υποταγής. Η διάβρωση των αντιστάσεων και ο πολιτικός κερματισμός των καταπιεζόμενων τάξεων επιδιώχθηκαν συστηματικά από τις ιεραρχημένες συμβάσεις της μνημονιακής ιντελιγκέντσιας, η οποία προσφέρθηκε σαν ψευδεπίγραφα ορθολογική σύνδεση, αγωγός και συχνά προπομπός όλων των μέτρων που έπληξαν τον κόσμο της εργασίας, τα κοινωνικά δικαιώματα και την πολιτοφροσύνη. Μετάλλαξε τη γνώση σε οργανωμένη γνωστική ψευδαίσθηση, σε «ρεαλιστική ψευδαίσθηση» δημοκρατίας εντός ενός μετώπου αντισυνταγματικότητας, κοινωνικού δαρβινισμού και παρακρατικών συλλογικοτήτων, που εμπόδιζαν την εξίσου συγκρουσιακή και σταθμισμένη διαμόρφωση κρίσης.
Η μνημονιακή ιντελιγκέντσια χλεύασε, διέσυρε και συσκότισε τα εγχειρήματα συνειδητοποίησης, κριτικής παρέμβασης, πολιτικής έκφρασης που έθεταν στο επίκεντρο τον κόσμο της εργασίας, εκφύλισε την αποδεικτική διαδικασία σε μοχθηρό απολογητισμό, ο οποίος ενίοτε παρίστανε τον ζεστό και φιλικό λόγο, προτού να απολέσει την ψυχραιμία του απέναντι στη διακυβερνητική προοπτική του ΣΥΡΙΖΑ.
Η καυχησιολογία του χρήματος και η μισαλλόδοξη μεταφυσική του ολιγαρχικού ελιτισμού έπλητταν τη ζωντανή σκέψη και την κοινωνική διεκδίκηση ανάγοντας ακατάπαυστα το κοινωνικό στο βιολογικό, αμοιβαδοποιώντας τις κοινωνικές αντιθέσεις, αλλοιώνοντας την ταξική πάλη σε «υγιές» ψυχικό υπόβαθρο του επιτιθέμενου κεφαλαιοκράτη και «νοσηρό» του αμυνόμενου εργαζόμενου ή συνδικαλιστή, συκοφαντώντας την κοινωνικά ριζοσπαστική διαφορά σαν ορμέμφυτο επιθετικότητας για να προωθούν τον πιο βάναυσο παραγωγισμό και την πιο ανθρωποφαγική νεοσυντηρητική πειθάρχηση.
Η μνημονιακή ιντελιγκέντσια επινόησε το ψευδο-επιστημονικό της κοσμοείδωλο από αντιδραστικούς ψυχολογισμούς, ενώ οι φορείς της (σαν άλλοι «Παραθεριστές» του Γκόρκι) εκκένωναν την ωμότητα και την αδιαφορία για το κοινωνικό ζήτημα στη μονοφωνική, ναρκισσιστική και χιλιαστική παροντικότητα του μνημονιακού νεοφιλελευθερισμού τους, ο οποίος εκβίαζε και εύσημα «ευρωπαϊσμού».
Τα λείψανα ερμηνευτικών προτύπων και η μεθοδολογία της παραπλάνησης προσμείχθηκαν με ακροδεξιά ανιστορικά διαβήματα, ώστε να διαχυθούν οι αντιπολιτικές προ-επιλογές της μνημονιακής ιντελιγκέντσιας. Για να καταπολεμηθούν η μνήμη και η κληρονομιά του εργατικού κινήματος σε συνάρτηση με τα πολιτικά αιτήματα της συγκυρίας, η μνημονιακή ιντελιγκέντσια επένδυσε στην πολεμική χρήση της ιστορίας και στον μετασχηματισμό της σε όργανο του ταξικού πολέμου που αναζωπύρωσε. Το χωροφυλακίστικα προσδιορισμένο και παραμορφωμένο παρελθόν ανακαλούσε το ιερουργικό ανάθεμα «μετριοπάθειας» σαν χωνευτήρι εθνικής ασυναρτησίας. Η επιτακτική σχετικοποίηση όψεων και δυνάμεων της ιστορικής διαδικασίας δεν είναι η μικρότερη προσφορά της μνημονιακής ιντελιγκέντσιας προς την Ακροδεξιά. Μια άλλη υπηρεσία είναι ότι η γενική ελεγξιμότητα των αποτιμήσεων δεν επηρεάζεται από την αξία του επιχειρήματος, αλλά από την ισχύ και το πλήθος των διαύλων του.
Η μνημονιακή ιντελιγκέντσια διακήρυξε επιθετικά ότι πολιτισμός και διανόηση είναι καθετί που καταπιέζει, συσσωματώνεται στους κρατικούς μηχανισμούς, απαγορεύει τη βούληση των καταπιεζόμενων και θωρακίζει τις κυρίαρχες τάξεις με όλα όσα προάγουν, διευθετούν, φυσικοποιούν και διαιωνίζουν ένα οικονομικό πρόγραμμα κερδοσκοπικής αναλγησίας και εκμετάλλευσης.
Ας μην κρυβόμαστε: τα ίχνη αυτής της στάσης είναι ακόμα υπαρκτά και βαθιά. Σε μια σύνθετη περίοδο όπου, καθώς γράφει ο Χ. Γεωργούλας, «οι αντίπαλοι έχουν ηττηθεί, αλλά εμείς δεν έχουμε ακόμα νικήσει», η κοινωνική και πολιτική Αριστερά πρέπει να επεξεργαστεί ορατούς κόμβους ιδεολογικής παρέμβασης, πολιτιστικής ανάτασης, αναβάθμισης της κριτικής λειτουργίας, ώστε να απαλειφθούν οι συνέπειες που η μνημονιακή ιντελιγκέντσια θα επεδίωκε να αναδιατάξει. Μολονότι, επίσης, τα επιγραμματικά δεν είναι το φόρτε μου, θα συμπλήρωνα: «Φοβού τη μνημονιακή ιντελιγκέντσια και νέο ρεαλισμό φέρουσα».
* Ο Νίκος Σκοπλάκης είναι ιστορικός
