Tου Κωστή Μελά*
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η δημόσια εκπαίδευση δέχθηκε τη λυσσαλέα επίθεση των εφαρμοζόμενων μνημονιακών κι όχι μόνο πολιτικών, με κύριο -αν και ανομολόγητο- στόχο την υπηρέτηση της νεοφιλελεύθερης αντίληψης, που θέλει τη μόρφωση ένα απλό χρηστικό εργαλείο δεξιοτήτων και τους πολίτες φτηνούς και αναλώσιμους εργαζόμενους. Διακαής πόθος και πρωταρχικός στόχος της κυρίαρχης ιδεολογίας στον χώρο της Παιδείας παραμένει πάντα η διάλυση των δημόσιων και δωρεάν ΑΕΙ (Πανεπιστημίων και ΤΕΙ), αφού το αποτέλεσμα μιας τέτοια πράξης είναι τουλάχιστον διπλό: από τη μία η σίγαση των ενοχλητικών ακαδημαϊκών φωνών που σαν πυγολαμπίδες συνεχίζουν σθεναρά ως φωτεινά υποκείμενα να αντιστέκονται, συμπαρασύροντας κι άλλα κομμάτια της κοινωνίας, και από την άλλη η δημιουργία "κενού", έτοιμου να πληρωθεί από τα γεμάτα προθυμία ιδιωτικά κεφάλαια. Εδώ ακριβώς έρχεται ο ρόλος των κολεγίων.
Στη μνημονιακή Ελλάδα, με τα εισοδήματα να βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση και τη μετανάστευση των νέων επιστημόνων να αποτελεί βαθύτατη κοινωνική πληγή, ίσως να φαίνεται αρχικά περίεργη η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση των "προϊόντων" της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Την ίδια στιγμή δηλαδή που οι προηγούμενες κυβερνήσεις κόπτονταν για τον περίφημο εξορθολογισμό των ΑΕΙ, καρατομώντας τα με σχέδια "Αθηνά", η πραγματική πανσπερμία βρισκόταν αλλού: στα 30 τουλάχιστον κολέγια εν λειτουργία, στους περισσότερους από 250 προσφερόμενους τίτλους σπουδών τριετούς κύκλου (Bsc, BA) και στους περίπου 200 προσφερόμενους μεταπτυχιακούς τίτλους (Msc, MBA, MA), σύμφωνα πάντα με τα πρότυπα της συνθήκης της Μπολόνια. Αν όμως ρίξει κανείς μια προσεκτική ματιά στα όσα έχουν γίνει στον χώρο της μεταλυκειακής εκπαίδευσης τα τελευταία χρόνια, γρήγορα αντιλαμβάνεται τους λόγους άνθησης της ιδιωτικής εκπαίδευσης.
Mικρή ιστορική αναδρομή
Η ιδιωτική πρωτοβουλία στον χώρο της μεταλυκειακής και μεταγυμνασιακής εκπαίδευσης ξεκινάει από τα «Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών» στα μέσα της δεκαετίας του '30 (ΦΕΚ 451/1935), τα οποία αποτελούν κερδοσκοπικές εμπορικές επιχειρήσεις και παρέχουν άτυπη γενική και επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Πολύ αργότερα, με τον νόμο 2009/1992 δημιουργήθηκε το Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΣΕΕΚ). Στόχος είναι η εισαγωγή μιας εθνικά σταθμισμένης διαδικασίας για την πιστοποίηση επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων. Με τον ίδιο νόμο ιδρύονται τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ), τα οποία, παρ' όλο που εποπτεύονταν από το τότε ΥΠΕΠΘ, δεν ανήκουν στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αποτελούν όμως τους ιδεολογικούς προγόνους των κολεγίων με ισχυρή εδραίωση, καθώς μόλις 8 χρόνια μετά την ίδρυσή τους λειτουργούν 41 ιδιωτικά ΙΕΚ, ενώ τα ΙΕΚ στο σύνολό τους, δημόσια και ιδιωτικά, απορροφούν το 11% των σπουδαστών της μεταλυκειακής εκπαίδευσης.
Όσες όμως κι αν είναι διαχρονικά οι νομοθετικές ρυθμίσεις που έγιναν προκειμένου να ευνοηθεί η ιδιωτική εκπαίδευση, οι συνταγματικές επιταγές του άρθρου 16 προστάτευσαν την Ανώτατη Εκπαίδευση από την εισβολή αγοραίων λογικών και επιχειρηματικών τακτικών. Μέχρι χθες. Γιατί καθ' όλη τη διάρκεια των τελευταίων ετών αναπτύχθηκαν ταυτόχρονα δύο μεθοδεύσεις νεοφιλελεύθερης πολιτικής για την παράδοση στο ιδιωτικό κεφάλαιο ολόκληρων τομέων και κλάδων της εκπαίδευσης με στόχο την εμπορευματοποίηση της γνώσης.
Tο μεγάλο κόλπο
Για να εδραιωθούν τα κολέγια στη συλλογική κοινωνική συνείδηση έπρεπε να επιτευχθούν ταυτόχρονα από τη μία η πλήρης απαξίωση των δημόσιων δομών και λειτουργών τους και από την άλλη η δυνατότητα παροχής πτυχίων από τα κολέγια, ισότιμων με αυτά των ΑΕΙ. Το πρώτο επιτεύχθηκε με πολλούς τρόπους αλλά θα ήθελα για λόγους οικονομίας να αναφερθώ μοναχά σε δύο:
* Τη σταδιακή απόσυρση της κρατικής χρηματοδότησης από την ανώτατη εκπαίδευση. Η ανύπαρκτη φοιτητική μέριμνα εξηγεί και τη στροφή αποφοίτων λυκείου των δύο προηγούμενων ετών προς τα κολέγια, έναντι των τμημάτων ΑΕΙ της επαρχίας.
* Τη ραγδαία μείωση σε μια χρονιά του συνολικού αριθμού των εισακτέων στα ΑΕΙ κατά 7.000 θέσεις περίπου.
Τόσο η εξίσωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων όσο και η ισοτίμηση των πτυχίων των αποφοίτων των κολεγίων με αυτά των αποφοίτων των δημόσιων ΑΕΙ επιτεύχθηκε με μια σειρά σκανδαλωδών διατάξεων που μετατρέπουν τα κολέγια από παρόχους μεταλυκειακής κατάρτισης σε franchising παρόχους υπηρεσιών εκπαίδευσης, με αποκορύφωμα τις διατάξεις του Π.Δ. 38/2010 όπως τροποποιήθηκε με τους νόμους 4093/2012 και 4111/2013 κι έχοντας συμμάχους τους νεοϊδρυθέντες υπεροργανισμούς ΙΝΕΔΙΒΙΜ (Ίδρυμα Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης) και ΕΟΠΠΕΠ (Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού).
Το όραμα και το χρέος της κυβέρνησης της Αριστεράς
Οι όποιες μεταρρυθμίσεις του θεσμικού πλαισίου για τη δομή και λειτουργία των Ανώτερων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων προταθούν από την κυβέρνηση της Αριστεράς θα απευθύνονται καταρχάς στην εκπαιδευτική κοινότητα και σε όλη την κοινωνία. Γιατί δεν μπορούν παρά να διαπνέονται από μια εντελώς διαφορετική φιλοσοφία για την κοινωνική και εκπαιδευτική αποστολή τους και τον τρόπο λειτουργίας τους. Οι απαράβατες αρχές της δημόσιας δωρεάν παιδείας ως κοινωνικού αγαθού σε όλες τις βαθμίδες, για όλους τους πολίτες, αποτελούν κατάκτηση κοινωνικών αγώνων που πρέπει να προστατευθεί ως ό,τι πολυτιμότερο έχουμε να προσφέρουμε στην επόμενη γενιά.
Σήμερα, η ύπαρξη των κολεγίων αποτελεί μια προσωρινή νίκη ευρωπαϊκών Οδηγιών με σαφές ταξικό πρόσημο, έναντι της συνταγματικής προστασίας του βασικού κοινωνικού αγαθού της παιδείας. Προσωρινή, καθώς σηματοδοτεί μια νέα κατάσταση που πρέπει να ανατραπεί εντός ή εκτός των θεσμικών ορίων λειτουργίας της Ε.Ε. Είναι σαφές πως για όσο καιρό υφίσταται ιδιωτική εκπαίδευση, η περιφρούρηση και εφαρμογή του πλαισίου που αφορά τόσο τις εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών λειτουργών όσο και τα δικαιώματα των μαθητών αποτελούν αποκλειστική ευθύνη της πολιτείας. Όμως χρέος της κυβέρνησης της Αριστεράς αποτελεί η αναβάθμιση και η ενίσχυση της δημόσιας δωρεάν παιδείας σε τέτοιο βαθμό, ώστε η επιλογή της ιδιωτικής εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες να καταστεί περιττή.
Τότε και μόνο τότε θα διηγούμαστε την ιστορία των κολεγίων ξεκινώντας χαριτωμένα: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν... τα κολέγια»!
* Ο Κωστής Μελάς είναι πτυχιούχος πολιτικός μηχανικός και μέλος της Ν.Ε. Παιδείας Αττικής
