Συνέντευξη του Στεϊνγκρίμουρ Σιίγκφουσον
υπουργού Οικονομικών στην αριστερή κυβέρνηση της Ισλανδίας (2009-2013)
«Παραδώσαμε μια πιο κοινωνία πιο ισότιμη από ό,τι πριν την κρίση»
«Φορολογήσαμε τον μεγάλο πλούτο, προστατεύσαμε τους ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα και υπερασπιστήκαμε τις δομές κοινωνικής πρόνοιας»
«Αυτό που θα έκανα διαφορετικά, σήμερα, θα ήταν να δώσω έμφαση στον κοινωνικό διάλογο και στην κοινωνική συμμετοχή»
* Το κόμμα σας ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Ισλανδίας σε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, στο μέσον μιας μεγάλης οικονομικής κρίσης, και κυβέρνησε τέσσερα χρόνια. Πρωτύτερα, πώς αντιμετωπίζατε την προοπτική του σχηματισμού κυβέρνησης; Ποιες ήταν οι προκλήσεις για το κόμμα σας και πώς τις αντιμετωπίσατε;
Το Κίνημα Αριστεράς-Πρασίνων, ήδη από την ίδρυσή του, το 1999, είχε δημιουργηθεί ως κόμμα και είχε προετοιμαστεί για να ασκήσει πολιτική επιρροή, συμπεριλαμβανομένης και της συμμετοχής του στην κυβέρνηση. Το κάναμε μέσα από εκτεταμένες πολιτικές διεργασίες και με την ενεργή προώθηση της οικοδόμησης συμμαχιών μεταξύ Αριστεράς, Κέντρου και πράσινων πολιτικών δυνάμεων της Ισλανδίας. Όταν έγινε φανερό, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κατάρρευσης της Ισλανδίας το 2008 και στο διάστημα που ακολούθησε, ότι η δεξιά κυβέρνηση που βρισκόταν στην εξουσία περίπου 18 χρόνια κατέρρεε, ήμασταν καλά προετοιμασμένοι. Είχαμε σαφείς πολιτικές θέσεις σε θέματα όπως οι απαραίτητες αλλαγές στο φορολογικό σύστημα και τα οικονομικά του κράτους, φιλόδοξους στόχους σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα κ.ο.κ.
Ωστόσο, ποτέ δεν μπορείς να είσαι προετοιμασμένος για τα πάντα, και σίγουρα δεν περιμέναμε να έρθουμε για πρώτη φορά στην εξουσία στο μέσον μιας τρομακτικής κρίσης. Αυτό που, τουλάχιστον εγώ, προσπάθησα να κάνω, ως πρόεδρος του κόμματος εκείνη την εποχή, ήταν να προειδοποιήσω το κόμμα ότι είχαμε μπροστά μας ένα πολύ δύσκολο έργο, και ότι θα έπρεπε να βάλουμε όλη μας την ενέργεια, την ψυχή και το πάθος μας στον αγώνα αυτό, ο οποίος θα μπορούσε να έχει και υψηλό πολιτικό κόστος. Παρά το υψηλό πολιτικό κόστος, πίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω ότι, αντί να βρίσκονται στο τιμόνι τα δεξιά κόμματα, ήταν καθήκον μας να αναλάβουμε την κυβέρνηση, καθώς κάτι τέτοιο θα οδηγούσε στην ανοικοδόμηση της κοινωνία μας και στην έξοδο της Ισλανδίας από την κρίση.
Έτσι συμμετείχαμε χωρίς δισταγμό στην κυβέρνηση την 1η Φεβρουαρίου 2009. Αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ δύσκολο για εμάς, και ατομικά αλλά και συλλογικά ως κόμμα. Πληρώσαμε το τίμημα και χάσαμε τις εκλογές, τεσσερισήμισι χρόνια αργότερα. Το κόμμα πέρασε δύσκολες στιγμές όταν ορισμένα μέλη αποχώρησαν από την κοινοβουλευτική ομάδα κατά τη διάρκεια της πιο επώδυνης περιόδου και σκοτωθήκαμε στη δουλειά. Αλλά δεν μετανιώνω ούτε για στιγμή γι' αυτό που κάναμε. Κάναμε το σωστό, και ήταν καθήκον μας να το κάνουμε. Ολοένα και περισσότεροι παραδέχονται σήμερα ότι πετύχαμε να βγάλουμε την Ισλανδία από την κρίση και ότι αυτό το κάναμε με τον πιο υπεύθυνα κοινωνικά τρόπο.
* Θα θέλαμε να μας περιγράψετε, με λίγα λόγια, την εμπειρία σας από αυτά τα τέσσερα χρόνια αριστερής κυβέρνησης. Ποια ήταν τα πιο επείγοντα προβλήματα που αντιμετωπίσατε; Πώς ήταν οι πρώτες μέρες, και πότε αντιληφθήκατε ότι πραγματικά φέρνετε μια αλλαγή;
Πήραμε την εξουσία αρχικά ως κυβέρνηση μειοψηφίας. Οι πρώτοι μήνες πέρασαν με την προετοιμασία της Ισλανδίας για τις εκλογές, προσπαθώντας να σβήσουμε τις πυρκαγιές στην οικονομία, να σταθεροποιήσουμε και πάλι την κοινωνία, να δώσουμε στους ανθρώπους ελπίδα. Μετά τη νίκη μας στις πρόωρες εκλογές, την άνοιξη του 2009, ήμασταν σε θέση να σχηματίσουμε κυβέρνηση πλειοψηφίας μαζί με τους Σοσιαλδημοκράτες. Τότε άρχισε η πραγματική δουλειά, για να τραβήξουμε την Ισλανδία από το χείλος της καταστροφής και να την οδηγήσουμε στην ανάκαμψη. Οι μεγαλύτερες προκλήσεις ήταν να ληφθεί ένα ευρύ φάσμα μέτρων για να αποφευχθεί η χρεοκοπία, η ανοισυγκρότηση ενός λειτουργικού χρηματοπιστωτικού τομέα, η προστασία των ομάδων με χαμηλό εισόδημα και των αδύναμων, η ανάσχεση της αύξησης της ανεργίας, και θα μπορούσα να συνεχίσω. Ήταν σαν να έχεις ένα τεράστιο βουνό μπροστά σου που έπρεπε να ανέβεις και δεν υπήρχε τρόπος να γυρίσεις πίσω ούτε να τα παρατήσεις. Μερικές φορές, έλεγα ότι η φράση «τα παρατάω» είναι η μόνη φράση που δεν υπάρχει στο λεξικό μας. Χρειάστηκε να περάσει ένας χρόνος πάνω κάτω για να φανούν τα πρώτα σαφή σημάδια ότι τα καταφέρνουμε. Η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει το δεύτερο εξάμηνο του 2010, αλλά ο αγώνας συνεχίστηκε καθ' όλη τη διάρκεια των τεσσεράμισι αυτών χρόνων.
* Πώς καταφέρατε να αποκαταστήσετε μια επικοινωνία με τους πολίτες, όσον αφορά το πρόγραμμα και τις επιδιώξεις σας; Ποιους συμμάχους είχατε και πώς στάθηκε η κοινή γνώμη απέναντί σας; Πόσο σημαντικό είναι για μια αριστερή κυβέρνηση να συζητάει με τους πολίτες;
Αυτός είναι ένας τομέας που δεν τα καταφέραμε καλά. Ίσως καλλιεργήθηκαν υψηλές προσδοκίες ότι θα μπορούσαμε να διορθώσουμε γρήγορα τα πάντα, ίσως σταθήκαμε πολύ αφελείς πιστεύοντας ότι θα είχαμε τη δέουσα πίστωση χρόνου για το έργο μας, δεδομένων των δύσκολων περιστάσεων με τις οποίες είχαμε να αναμετρηθούμε, ίσως ο διάλογος με την κοινωνία δεν ήταν η προτεραιότητά μας. Αλλά αυτό δεν είναι πάντα εύκολο, όταν είσαι φορτωμένος μέχρι τον λαιμό με δουλειά, και έχεις απέναντί σου μια οικονομικά ισχυρή Δεξιά και μια πολύ καχύποπτη ατμόσφαιρα, σε μια πληγωμένη κοινωνία. Η δημιουργία συμμαχιών δεν ήταν εύκολη. Ακόμη και τα συνδικάτα υποτίμησαν την ανάγκη της προσέγγισης της κοινωνίας όσον αφορά την αντιμετώπιση της κρίσης. Τα ΜΜΕ, τα οποία δεν ασκούσαν καμιά κριτική την περίοδο της νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης-φούσκας, αποφάσισαν να σπάσουν τη σιωπή τους κάνοντας σκληρή κριτική προς όλες τις κατευθύνσεις μετά την κατάρρευση, συμπεριλαμβανομένης και της νέας κυβέρνησης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, στο θέμα του διαλόγου και της απεύθυνσης στην κοινωνία, πιστεύω πως μπορείτε να μάθετε περισσότερα από τις αποτυχίες μας παρά από τις επιτυχίες μας.
Πιστεύω λοιπόν ότι το να βάζεις τους πολίτες στη διαδικασία του διαλόγου και να εξηγήσεις τι κάνεις και γιατί πρέπει να το κάνεις είναι πρωταρχικής σημασίας. Και πρέπει να κάνουμε τον διάλογο σε αυτή τη βάση: Εμείς είμαστε η υπεύθυνη δύναμη! Οι νεοφιλελεύθεροι, όπως έχει δείξει η Ιστορία, είναι εντελώς ανεύθυνοι όχι μόνο κοινωνικά και περιβαλλοντικά, αλλά και δημοσιονομικά. Κοιτάξτε τι χάος αφήνουν!
* Ποια πιστεύετε ότι ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία σας και, κοιτάζοντας προς τα πίσω, τι είναι αυτό που θα κάνατε διαφορετικά σήμερα; Ποιος είναι ο συνολικός απολογισμός σας για τα τέσσερα χρόνια που κυβερνήσατε; Και τι θεωρείτε επιτυχία για μια αριστερή κυβέρνηση;
Χωρίς αμφιβολία, η μεγαλύτερη επιτυχία μας είναι ότι βγάλαμε την Ισλανδία από μια τεράστια κρίση με σχετικά αλώβητο το κράτος πρόνοιας· και ότι αυτό το κάναμε με επιτυχία από οικονομικής πλευράς. Παραδώσαμε μια πιο ισότιμη κοινωνία από ό,τι πριν την κρίση και αποδείξαμε ότι είναι λανθασμένες πολλές από τις δογματικές θεωρίες της σκληρής λιτότητας. Φορολογήσαμε τον μεγάλο πλούτο, προστατεύσαμε τους ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα και υπερασπιστήκαμε τις δομές κοινωνικής πρόνοιας. Αυξήσαμε τις συντάξεις και εξασφαλίσαμε φοροελαφρύνσεις για τους χαμηλόμισθους, μεριμνήσαμε για τις ευπαθείς ομάδες. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι όχι μόνο κοινωνικά δίκαιο, αλλά και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να αναζωογονήσεις μια οικονομία που μαστίζεται από την κρίση.
Αν χρειαζόταν να το ξανακάνω (κάτι που απεύχομαι), αυτό που θα έκανα διαφορετικά θα ήταν να δώσω έμφαση στον κοινωνικό διάλογο, στη σημασία του να εξηγείς και στην κοινωνική συμμετοχή. Θα προσπαθούσα επίσης να προετοιμάσω ακόμη καλύτερα τον εαυτό μου για τις δυσκολίες που θα είχαμε να αντιμετωπίσουμε. Η συνολική εκτίμησή μου είναι ότι πετύχαμε τόσο κοινωνικά όσο και οικονομικά, παρόλο που καταβάλλαμε υψηλό πολιτικό κόστος και χάσαμε τις εκλογές. Ωστόσο, στο τέλος, η πραγματική ανταμοιβή για μια κυβέρνηση της Αριστεράς είναι να μπορεί να κοιτάξει πίσω και να πει: «Ναι, τα καταφέραμε, φροντίσαμε την κοινωνία, και το κάναμε καλά, καλύτερα από κάθε άλλον».
* Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η σημασία των ελληνικών εκλογών της 25ης Ιανουαρίου, και ειδικά της προοπτικής του σχηματισμού αριστερής κυβέρνησης, για την Ευρώπη;
Μια νίκη της Αριστεράς στις ελληνικές εκλογές θα σημάνει πολλά και θα στείλει πολύ σημαντικά μηνύματα. Θα δείξει στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο ότι πρώτα έρχεται ο άνθρωπος: ότι τα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε η ευημερία και το συμφέρον του πολίτη να είναι πάντα στην πρώτη γραμμή, να μη θυσιάζεται. Στον αστερισμό του νεοφιλελευθερισμού, η αδικία έχει λάβει τραγικές διαστάσεις. Τα αδηφάγα νεοφιλελεύθερα μοντέλα των τελευταίων δεκαετιών αποτελούν το πιο ανεύθυνο σύστημα που έχει εφαρμοστεί ποτέ στον πλανήτη, απέχοντας μίλια από την αειφόρο ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη. Έχει έρθει η ώρα για την ευρωπαϊκή Αριστερά να σπάσει τον φαύλο κύκλο της κρίσης και της ανάπτυξης-φούσκας και να βάλει δυναμικά στην ατζέντα τα κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα. Να γίνουμε η φωνή αυτών που η φωνή τους είναι πολύ αδύναμη για ν' ακουστεί, η φωνή αυτών που δεν έχουν φωνή. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι να διαλέξεις, και η ιστορία αποδεικνύει ότι είναι θέμα επιλογής και όχι μονόδρομος.
Έχω πλήρη επίγνωση της σημασίας των ελληνικών εκλογών, αφού έχω παρακολούθησε την κατάσταση και έχω επισκεφθεί τη χώρα σας. Ελπίζω ειλικρινά ότι οι ηγέτες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών και των διεθνών οργανισμών θα σεβαστούν τις δημοκρατικές αποφάσεις του ελληνικού λαού και στη συνέχεια θα συνεργαστούν μαζί σας για να λυθούν τα προβλήματά σας προς όφελος όλων μας. Σας εύχομαι κάθε επιτυχία, από τα βάθη της καρδιάς μου, και είμαι μεταξύ εκείνων που περιμένουν με ενθουσιασμό τα αποτελέσματα.
*Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Μεϊτάνη
Μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης
