Του Μανώλη Μάκαρη*
Τα τελευταία πέντε χρόνια η Ελλάδα αντιμετωπίζει τη χειρότερη κοινωνικο-οικονομική κρίση από το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτά τα πέντε χρόνια σχεδόν το ένα τέταρτο του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος (ΑΕΠ) χάθηκε ενώ η ανεργία κλιμακώθηκε σε δυσθεώρητα επίπεδα (από 8% το 2008 σε σχεδόν 30% το 2013).
Ο στόχος της μελέτης είναι να εξετάσουμε την πιθανή επίδραση της κρίσης στη συχνότητα του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου στον Νομό Μεσσηνίας. Ο συνολικός πληθυσμός της περιοχής αυτής είναι 170.000 κάτοικοι και τα περιστατικά με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου νοσηλεύονται στο Νοσοκομείο Καλαμάτας το μοναδικό νοσοκομείο του νομού το οποίο έχει καρδιολογική κλινική.
Αναλύσαμε αναδρομικά τα ιατρικά δεδομένα και αρχεία όλων των ασθενών που εισήχθησαν στην Καρδιολογική Κλινική του Νοσοκομείου Καλαμάτας με τη διάγνωση οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου τα τελευταία 10 χρόνια. Η περίοδος αυτή διαιρέθηκε σε δύο ίσα τμήματα: το πρώτο αναφέρεται ως η περίοδος πριν την κρίση (από τον Ιανουάριο του 2003 έως και τον Δεκέμβριο του 2007) και το δεύτερο ως η περίοδος της κρίσης (από τον Ιανουάριο του 2008 έως και τον Δεκέμβριο του 2012). Οι δύο αυτές χρονικές περίοδοι ορίστηκαν ανάλογα με τη διαφοροποίηση του ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, το 2008 ήταν η πρώτη χρονιά που παρατηρήθηκε αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης και παραμένει έκτοτε αρνητικός.
Συγκρίνοντας τη συχνότητα εμφάνισης οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου (ΟΕΜ) ανάμεσα στις δύο περιόδους, διαπιστώσαμε τα ακόλουθα: 1. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η συχνότητα του ΟΕΜ αυξήθηκε κατά 44,2%. 2. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η συχνότητα του ΟΕΜ αυξήθηκε κατά 57% στις γυναίκες και κατά 40% στους άνδρες. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας σε σχέση με τους άνδρες και έχουν μεγαλύτερες υποχρεώσεις σε σχέση με την ανατροφή των παιδιών. 3. Η αύξηση στην ηλικιακή ομάδα άνω των 45 ετών ήταν 41%, ενώ στην αντίστοιχη κάτω των 45 ετών ήταν 30%. Πιθανοί παράγοντες που εξηγούν αυτή τη διαφορά είναι ότι οι άνω των 45 έχουν μειωμένες πιθανότητες επανένταξης στην αγορά εργασίας σε περίπτωση απόλυσης και έχουν έτσι κι αλλιώς αυξημένο αθηρωματικό φορτίο λόγω ηλικίας σε σχέση με την ομάδα κάτω των 45 ετών. 4. Πιο ευπαθείς στα εμφράγματα ήταν όσοι ζουν στις αστικές περιοχές (45% αύξηση) από όσους κατοικούν στις αγροτικές περιοχές (27% αύξηση). 5. Οι ανασφάλιστοι ήταν πιο ευπαθείς (78% αύξηση) σε σχέση με τους ασφαλισμένους (42% αύξηση).
Στην παρουσίαση της εργασίας μας αρκετοί συνάδελφοι από όλο τον κόσμο με ρωτούσαν επίμονα να τους εξηγήσω τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα και πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτή τη δραματική αύξηση των εμφραγμάτων κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, πολλά δυσάρεστα και αγχωτικά γεγονότα επηρέασαν και επηρεάζουν την ελληνική κοινωνία αλλά και το κάθε άτομο ξεχωριστά. Θυμάμαι αρκετές περιπτώσεις ασθενών που εγκατέλειπαν την ενδεικνυόμενη φαρμακευτική αγωγή λόγω οικονομικής δυσπραγίας κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα η κατάσταση της υγείας τους να επιδεινώνεται. Επίσης μπορώ να αναφερθώ σε περιστατικά εμφράγματος σε ανθρώπους που είχαν απολυθεί ή σε άλλους που είχαν αναγκαστεί να κλείσουν την επιχείρησή τους και δεν είχαν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες οικονομικές υποχρεώσεις.
Αλλά πέρα από το σημαντικό θέμα της αύξησης των εμφραγμάτων, η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σχεδόν κάθε πλευρά της ζωής των Ελλήνων. Η ανταπόκριση στα συσσίτια που οργανώνουν ανθρωπιστικές οργανώσεις είναι μεγάλη και αποκαλύπτει την έκταση του προβλήματος. Άνθρωποι αναζητούν φαγητό όχι μόνο στα συσσίτια, αλλά και στους κάδους των σκουπιδιών. Καθημερινοί άνθρωποι που μέχρι πρότινος είχαν δουλειά τώρα δεν μπορούν να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Παιδιά στα σχολεία λιποθυμούν λόγω πείνας και εξάντλησης. Ο οικογενειακός προγραμματισμός ανατρέπεται πλήρως γιατί πλέον η πολυμελής οικογένεια είναι άπιαστο όνειρο. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η κεντρική θέρμανση έδωσε τη θέση της στην πρόχειρη λύση της καύσης ξύλων σε σόμπες ή τζάκια, δημιουργώντας συνθήκες αιθαλομίχλης στην ατμόσφαιρα των μεγάλων πόλεων της Ελλάδας, αλλά φτάνοντας και στο ακραίο περιστατικό της δηλητηρίασης με μονοξείδιο του άνθρακα, όπως στην περίπτωση των φοιτητών της Λάρισας που χρησιμοποίησαν μια αυτοσχέδια πηγή θέρμανσης.
Επιστρέφοντας στο θέμα και συνοψίζοντας, πιστεύουμε ότι η παρατεταμένη κρίση μπορεί να έχει οδηγήσει στην αυξημένη συχνότητα εμφράγματος του μυοκαρδίου στον πληθυσμό της Μεσσηνίας. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη να διοργανωθεί μια πανελλήνια αντιπροσωπευτική μελέτη για να αναδειχθεί η πιθανή επίδραση της οικονομικής κρίσης στην επίπτωση του εμφράγματος του μυοκαρδίου σε όλη την Ελλάδα. Αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να φανούν ιδιαίτερα χρήσιμα για τη χάραξη μιας πολιτικής της υγείας η οποία θα αυξάνει τους διαθέσιμους πόρους σε συγκεκριμένες στοχεύσεις, όπως είναι η πρόληψη της στεφανιαίας νόσου αλλά και η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του εμφράγματος του μυοκαρδίου.
* Ο Μανώλης Μάκαρης είναι επιμελητής Α' στην Καρδιολογική Κλινική του Νοσοκομείου Καλαμάτας, πρόεδρος νοσοκομειακών γιατρών Μεσσηνίας. Το παραπάνω κείμενο αποτελεί την ομιλία του στο Παγκόσμιο Συνέδριο Καρδιολογίας στο Σαν Φρανσίσκο
