Του Γιάννη Σχίζα
Στη νομική γλώσσα μιλάνε για «διαφυγόντα κέρδη», εννοώντας εκείνα τα οφέλη που χάνει το «θύμα», ενός ζημιογόνου συμβάντος. Στην ιδεολογική ζωή της τελευταίας πενταετίας «διαφυγόντα κέρδη» του πολιτικού ριζοσπαστισμού ήταν εκείνα που αφορούσαν τον παραγκωνισμό πρωτοποριακών νοημάτων σχετικά με την ποιότητα ζωής, την οικολογική οικονομία, την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Μέσα στις συνθήκες της μνημονιακής λεηλασίας, ποιοι θα μπορούσαν να βάζουν σε πρώτο πλάνο τη θέσμιση νέων δεικτών «καθαρής εγχώριας ευημερίας», αντί του μονοδιάστατου ΑΕΠ; Ποιοι θα μπορούσαν να μιλάνε για έναν δραστικό οικολογικό μετασχηματισμό των παραγωγικών δυνάμεων, πάνω στον οποίο θα μπορούσε να δομηθεί ένα νέο πλέγμα μεταβατικών παραγωγικών σχέσεων με ορίζοντα τον σοσιαλισμό; Ποιοι θα μπορούσαν να μιλάνε για τον δογματισμό διαφόρων τεχνολογικών μονοδρομήσεων, για τον ψευδοπρομηθεϊσμό του κατεστημένου ή για μια «νέα φιλοσοφία της φύσης» και μάλιστα «πρακτική», δηλαδή διαφοροποιημένη από αυτήν του φιλοσόφου που πάει σε μια διαδήλωση ή υπογράφει μια διαμαρτυρία για να καμώνεται τον άνθρωπο της πράξης;
Όλοι αυτοί ήταν λίγοι, αποστασιοποιημένοι από τους οικολογίζοντες που δήλωναν κάποτε «ούτε υπέρ ούτε κατά του Μνημονίου», υπηρετώντας μια διεθνή ηγεσία διεφθαρμένη, ικανή να εκθειάζει (όρα περίπτωση Κον Μπεντίτ) τη νίκη των μνημονιακών δυνάμεων το 2012. Ένας από αυτούς τους λίγους ήταν ο Ευθύμης Παπαδημητρίου.
Οι άνθρωποι φεύγουν αλλά και μένουν - «ζώντας» μέσα στα έγκατα των άλλων, μέσα στις παρορμήσεις, στις σκέψεις και τις πράξεις τους. Και ο καθηγητής της Φιλοσοφίας Ευθύμης Παπαδημητρίου (1940-2012), που τιμήθηκε πρόσφατα σε επιστημονική εκδήλωση του Τομέα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κατέχει έναν ιδιαίτερο χώρο μέσα στις ζωές αυτών που θέλουν «όχι απλώς να ερμηνεύουν, αλλά και να αλλάζουν τον κόσμο». Θα πρόσθετα ακόμη -ως υπέρβαση της παραπάνω θέσης του Μαρξ για τον Φόϋερμπαχ- ότι το αίτημα της πρακτικής Φιλοσοφίας, όπως δηλωνόταν από τον Σουμάχερ και τον Παπαδημητρίου μεταγενέστερα, εμπεριείχε κάτι βαθύτερο από την αφηρημένη επιθυμία αλλαγής του κόσμου: Μια βιωματική σχέση με την πραγματικότητα, που ανατροφοδοτούσε την επιθυμία άρσης της καταπίεσης. Εδώ υπήρχε κάτι από την εμμονή των «Καταστασιακών» στην σημασία της καθημερινότητας, κάτι από τον homo universalis της Αναγέννησης ή τη σύγχρονη επίκληση του επιθέτου «ολιστικός-η-ον» για ποικίλες δράσεις...
Πλησιάζουμε τον Δεκέμβριο με τις κρίσιμες επιλογές για το μέλλον της χώρας, με τους μνημονιακούς εγκάθετους να επεξεργάζονται νέα δεσμά. Όμως ας σκεφθούμε κάτι παραπλήσιο με αυτό που έγραψε ο Σολωμός με αφορμή τον θάνατο του Βύρωνα: «Λευτεριά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί». Κι ας αναλογιστούμε το έργο του Παπαδημητρίου, που θα παραμείνει στο οπλοστάσιο της ριζοσπαστικής οικολογικής σκέψης.
