Του Αλέξη Μητρόπουλου*
α. Θεσμική απαξίωση των συνδικάτων
Η θεσμική απαξίωση των συνδικάτων που προετοιμάζουν τρόικα και μνημονιακή κυβέρνηση, η κυοφορούμενη κατάργηση του συνδικαλιστικού νόμου (Ν. 1264/1982), η απομείωση του οικονομικού και κοινωνικού τους ρόλου, η αδρανοποίηση όλου του συλλογικού πολιτισμού ως μηχανισμού άμβλυνσης των ταξικών αντιθέσεων και διατίμησης της εργατικής δύναμης άρχισαν1 μαζί με την επιβολή του πρώτου Μνημονίου (Ν. 3845/2010).
Η δομική μνημονιακή ρήτρα «της διαρκούς εσωτερικής υποτίμησης» ήταν και παραμένει όρος χωρίς τον οποίο δεν θα μπορούσε να επιβληθεί, ούτε να επιβιώσει, η καταστροφική πολιτική του Μνημονίου. Η «μισθολογική ευθυγράμμιση μισθών-εισφορών με τα αντίστοιχα των χωρών της ΝΑ Ευρώπης» (Ν. 4046/2012, σελ. 713) ήταν -και παραμένει- για τους μνημονιακούς κύκλους η... μεγαλύτερη «διαρθρωτική μεταρρύθμιση»2.
Όταν εκδόθηκε η υπ' αριθ. 3207/2014 απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ που, ενώ απένειμε συνταγματικότητα και δικαστικό κύρος στις περισσότερες ρυθμίσεις της μισθοκτόνας ΠΥΣ 6/2012, είχε διατυπώσει και μια «ανώδυνη» (κατ' ουσίαν) αντισυνταγματικότητα ως προς το ζήτημα της μονομερούς προσφυγής ενός εκ των διαπραγματευομένων μερών, γράψαμε ότι αυτή η «πύρρεια» νίκη δεν προσφέρεται για θριαμβολογίες. Πολύ περισσότερο που οι παραδοχές της απόφασης του ΣτΕ κάθε άλλο παρά δικαίωναν τον κόσμο της μισθωτής εργασίας.
β. Απόφαση ΣτΕ (3207/2014 Ολομ.): «Πύρρεια νίκη» για τα συνδικάτα
Ήταν επόμενο, άλλωστε, όλα τα άλλα «εγκριτικά» των μνημονιακών ρυθμίσεων σημεία της απόφασης να χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω περιορισμό της συλλογικής αυτονομίας και ποδηγέτηση του μηχανισμού μεσολάβησης-διαιτησίας.
Υπενθυμίζουμε ότι η απόφαση αυτή είχε κρίνει συνταγματικές:
α) Τη μείωση των αποδοχών των εργαζομένων άνω των 25 ετών κατά 22% και των κάτω των 25 ετών κατά 33%.
β) Την κατάργηση του οικογενειακού επιδόματος (γάμου-τέκνων) ή τον δραστικό χρονικό περιορισμό καταβολής του.
γ) Την κατάργηση της μετενέργειας ή τη δραστική μείωση του χρόνου δράσης της.
δ) Την κατάργηση της «ρήτρας μονιμότητας για τους εργαζομένους στις ΔΕΚΟ».
Έτσι η μνημονιακή συγκυβέρνηση, ενθαρρυμένη από τη δικαστική κρίση, δεν έχασε την ευκαιρία και δέσμια της μνημονιακής υποχρέωσης (Ν. 4046/2012)3, προέβη σε περαιτέρω νομοθετική ρύθμιση.
Εισήγαγε τροπολογία που ήδη έγινε νόμος του κράτους (άρθρο 4, Ν. 4303/2014, ΦΕΚ Α 231/17-10-2014), με την οποία επαναφέρει μεν το δικαίωμα της μονομερούς προσφυγής στη Διαιτησία, αλλά ως εξαίρεση, ενώ ταυτόχρονα εισάγει περιορισμούς και ασφαλιστικές δικλείδες τέτοιες και τόσες ώστε το δικαίωμα αυτό όχι μόνο καθίσταται ανέφικτο, αλλά και -όποτε ασκηθεί από την εργατική πλευρά (σπανίως) - οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε διαιτητική απόφαση - ΣΣΕ εις βάρος των εργαζομένων και των συμφερόντων τους.
Η επαναφορά του δικαιώματος της προσφυγής στη διαιτησία ως εξαίρεση α) από οποιοδήποτε μέρος εφόσον το άλλο αρνήθηκε τη μεσολάβηση και β) από οποιοδήποτε μέρος μετά την υποβολή της πρότασης μεσολάβησης, εισάγει προϋποθέσεις αναιρετικές του δικαιώματος, σε αντίθεση με το διατακτικό τής πιο πάνω απόφασης του ΣτΕ ως προς αυτό το σημείο.
γ. Απαξίωση ΟΜΕΔ. Σχέδιο ποδηγέτησης μεσολαβητών-διαιτητών
Ειδικότερα, εισάγει κριτήρια περιορισμού και ποδηγέτησης της ελεύθερης κρίσης των μεσολαβητών-διαιτητών, όπως αυτά περιγράφονται στην αναδιατύπωση του νέου άρθρου 16α του Ν. 1876/1990.
Στην παρ. 5 του άρθρου αυτού προβλέπεται ότι:
α) Οι διαιτητές και η Επιτροπή μελετούν:
* Όλα τα στοιχεία και πορίσματα που συγκεντρώθηκαν στο στάδιο της μεσολάβησης.
* Τα πρόσθετα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη διαδικασία της διαιτησίας.
* Κυρίως τα οικονομικά και χρηματοοικονομικά στοιχεία.
* Την εξέλιξη της ανταγωνιστικότητας και την οικονομική κατάσταση των ασθενέστερων επιχειρήσεων της παραγωγικής δραστηριότητας στην οποία αναφέρεται η συλλογική διαφορά.
* Την πρόοδο στη μείωση του κενού ανταγωνιστικότητας και στη μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας κατά τη διάρκεια του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας...
β) Ορίζει τριμελή Επιτροπή Διαιτησίας, αν το ζητήσει ένα εκ των μερών που είναι συνήθως η εργοδοτική.
γ) Θεσμοθετεί β' βαθμό διαιτησία από πέντε (5) μέλη, όπου μειοψηφούν οι διαιτητές και πλειοψηφούν οι δικαστές.
δ) Εισάγει δικαστικό έλεγχο τόσο στην πρωτοβάθμια (3μελής) απόφαση διαιτησίας, όσο και στη δευτεροβάθμια (5μελής).
ε) Απαιτεί πλήρη και τεκμηριωμένη αιτιολογία της διαιτητικής απόφασης σύμφωνα με τα παραπάνω κριτήρια επί ποινή ακυρότητας.
δ. Θεσμικό «πισωγύρισμα»
Είναι λοιπόν προφανές για κάθε καλόπιστο κριτή ότι αυτό το πλαίσιο αποτελεί «θεσμικό πισωγύρισμα» που φαλκιδεύει τον θεσμό της διαιτησίας, στον οποίο κάποτε οι εργαζόμενοι στήριξαν πολλές ελπίδες.
Επιπροσθέτως, απαξιώνει το επιστημονικό του προσωπικό, «δικαστικοποιεί» τον θεσμό ΣΣΕ - Διαιτησία κατά παράβαση του Συντάγματος και επιχειρεί τον απόλυτο έλεγχο του βασικότερου μηχανισμού διατίμησης της αξίας της εργατικής δύναμης, του συστήματος των μισθών του ιδιωτικού τομέα.
Το θεσμικό αυτό πλαίσιο μας γυρίζει πίσω στον αναχρονιστικό Ν. 3239/1955, δηλαδή στην ευθεία παρέμβαση4 του κράτους στους μηχανισμούς άγριας εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης. Οδηγεί σε περαιτέρω τιθάσευση του αδύναμου Συνδικαλιστικού Κινήματος, που θα υποστεί περαιτέρω συντριπτικό πλήγμα με την προωθούμενη τροποποίηση του συνδικαλιστικού νόμου 1264/1982.
Η Αριστερά και τα συνδικάτα δεν ανέδειξαν το κεφαλαιώδες αυτό ζήτημα όσο έπρεπε.
Πολλοί καλόπιστοι δημοσιολόγοι δεν έχουν αντιληφθεί το μέγεθος αυτής της θεσμικής αγριότητας που μας πισωγυρίζει σε προδημοκρατικές εποχές.
Και η φιλομνημονιακή τάξη των επιστημόνων ευφυώς σιωπά, αφού η νέα ρύθμιση είναι το πιο αποτελεσματικό όπλο για την καθήλωση των μισθών και των αμοιβών στον ιδιωτικό τομέα ως προϋπόθεση της νέας εργασιακής ειλωτείας.
Γι' αυτό η εργασιοκτόνα «ρήτρα εσωτερικής υποτίμησης», που καταβυθίζει τους μισθούς και εξαϋλώνει τις συντάξεις, πρέπει να αποτελέσει τον κύριο στόχο κάθε συνδικάτου και αριστερής συλλογικότητας. Διαμορφώνει νέο πολίτευμα για τις δυνάμεις της εργασίας και καθορίζει το μέλλον τους πολύ περισσότερο και από αυτή την υπόθεση του δημόσιου χρέους.
Η κυοφορούμενη εξίσωση των μισθών σε όλα τα εργασιακά συστήματα (ιδιωτικό, ΔΕΚΟ, δημόσιο) που έχει συμφωνηθεί με το πρώτο Μνημόνιο (Ν. 3845/2010, πρώτη επικαιροποίηση 2-7-2011, σελ. 12-13), ο εισαγωγικός κατώτατος μισθός, η εξάλειψη των επιδομάτων, το πάγωμα των τριετιών, σε συνδυασμό με τις μισθολογικές και ασφαλιστικές μνημονιακές ρήτρες που αρχίζουν να εφαρμόζονται από 1-1-2015 αποτελούν «τα δρεπανηφόρα άρματα» σε ένα διακεκαυμένο εργασιακό τοπίο, όπου πλέον τείνουν να κυριαρχήσουν οι λεγόμενες «ευέλικτες» σχέσεις εργασίας.
ε. Μισθοί-συντάξεις: «Η μάχη των μαχών» για την Αριστερά
Εδώ, στην ανα-ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, θα κριθεί κάθε πολιτική και ασφαλώς η νέα κυβέρνηση της Αριστεράς. Η αποτελεσματικότητα της παρέμβασής της θα εξαρτηθεί από τη βαθιά της γνώση, αλλά και την πίστη της σε ένα ασφαλές και προβλεπτό (συνάμα δε και παραγωγικό) εργασιακό σύστημα πλήρους και ασφαλισμένης εργασίας, που θα αξιοποιεί τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, τις πλέον προηγμένες εργονομικές μεθόδους, την ατομική ευθύνη και πρωτοβουλία, το συλλογικό πνεύμα και την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.
Η μάχη των μισθών και των συντάξεων θα είναι η πρώτη μεγάλη, αλλά και διαρκής, δοκιμασία της επερχόμενης αριστερής διακυβέρνησης.
Η μνημονιακή κυβέρνηση και η τριαρχία των δανειστών δεν θέλουν συνδικάτα. Δεν θέλουν ΣΣΕ. Δεν θέλουν συλλογική αυτονομία. Διαμορφώνουν μια επικράτεια χωρίς συνδικάτα και κοινωνικές οργανώσεις («area without union»), χωρίς συλλογική δράση και προστασία, για να εντείνουν το αντικοινωνικό έργο της γενικευμένης βίαιης εσωτερικής υποτίμησης, όπως έχουμε διεξοδικά αναλύσει στις μελέτες μας5.
Και δεν λαμβάνουν υπόψη τη βούληση ακόμη και των περισσότερων Ελλήνων εργοδοτών των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που απασχολούν τη συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων εργαζομένων, οι οποίοι μόνο ζημία και «λουκέτα» έχουν να αποκομίσουν από την κατάργηση του συλλογικού πολιτισμού και τον βομβαρδισμό ενός πεδίου ταξικής εξουθένωσης όπου επιδράμει, λεηλατεί και κερδίζει μόνο το νομαδικό πολυεθνικό κεφάλαιο.
Τώρα τον λόγο έχει η Αριστερά του κινήματος και των κοινωνικών αγώνων.
* Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι βουλευτής - μέλος Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ
1 Βλ. «Στο Έλεος του Μνημονίου. Η πολιτική της χρεοκοπίας και η υπέρβασή της», Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2012.
2 Βλ. «Η Κοινωνία στο Απόσπασμα», Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα, 2013.
3 Ν. 4046/2012, σελ. 683 αγγλικού κειμένου «For an elimination of unilateral recourse to arbitration», σελ. 712 ελληνικού κειμένου «Για εξάλειψη της μονομερούς προσφυγής σε διαιτησία».
4 Βλ. «Νεοφιλελευθερισμός και Υποβάθμιση της Εργασίας», Εκδόσεις Αφοι Τολίδη, Αθήνα 1991, σελ. 109 επόμ.
5 Βλ. «Για την Ελλάδα και την Αριστερά», Εκδόσεις Λιβάνη, Σεπτέμβριος 2014.
