«Για να είναι δίκαιη, δηλαδή για να έχει λόγο ύπαρξης, η κριτική πρέπει να είναι μεροληπτική, πολιτική, δηλαδή διατυπωμένη από μια αποκλειστική άποψη, αλλά από την άποψη που διανοίγει τους περισσότερους ορίζοντες», επεσήμαινε ο Μποντλέρ στο κείμενό του «Salon de 1846 aux bourgeois, I». Υπό αυτό το πρίσμα, λοιπόν, ο ΣΥΡΙΖΑ ενοχλεί, διότι εισηγείται την αναγκαιότητα «μεταβολής ορίζοντα» ενάντια σε ένα κοινωνικό και οικονομικό πρότυπο, στο οποίο κυριαρχούν η ανεργία, η ερείπωση των υποδομών, η καταστροφή των δημοκρατικών δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος, η ύφεση, η δυστυχία και η φτώχεια για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Επιπλέον, ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να διευρύνει τη δυναμική του μόνο εφόσον θέτει με συνέπεια και διάρκεια την αναγκαιότητα εγκαθίδρυσης του ορίζοντα που μεροληπτεί υπέρ της κοινωνίας, υπέρ ενός προτύπου, το οποίο θα διαμορφώσουν οι πολλαπλά στερημένοι, οι πολίτες που δεν είναι απλοί θεατές των κοινωνικών διεργασιών, τα κοινωνικά στρώματα που έχουν απορρίψει κάθε εκδοχή νεοφιλελεύθερης διαχείρισης, αναζητώντας επώδυνα και αντιφατικά έναν καινούργιο βηματισμό.
Γραμμή άμυνας για τον ορίζοντα του νεοφιλελεύθερου αυταρχισμού είναι η ψευδομανής πρόσμειξη της μικροαστικής παραδοσιοκρατίας, του μεγαλοαστικού κοινωνικού δαρβινισμού, του ακροδεξιού εθνοφυλετισμού και του εθνικόφρονος κιτρινισμού. Συγκολλήσεις θνησιγενείς, οι οποίες, ωστόσο, προωθούν για ένα κρίσιμο διάστημα την καθήλωση των συνειδήσεων στις συνιστώσες του συστημικού ιδεολογικού λόγου και αναδιαρθρώνουν τις ομόλογες πρακτικές κυριαρχίας. «Οι ξεπερασμένες ιδέες πεθαίνουν δύσκολα και άσχημα, βρυκολακιάζουν», έλεγε ο Άγγελος Ελεφάντης. Το ότι, λ.χ., οι κ.κ. Καλύβας και Μαραντζίδης εξιστορικεύουν τη «θεωρία των άκρων» και ο κ. Μεϊμάρογλου λιβελογραφεί σκαιά εναντίον του Αλ. Τσίπρα δεν είναι συμπτώματα ιδιωτικής παθολογίας, αλλά συνεκτική ιδεολογική πρακτική στράτευσης. Ο Heinrich Böll είχε γράψει το 1977 ότι «μεγάλη είναι η ευθύνη των επαϊόντων των επιστημών του ανθρώπου, που άφησαν να γίνει η ισοπέδωση: κομμουνισμός-αναρχία-τρομοκρατία». Ο κ. Γιανναράς δεν τον συμμερίζεται, διότι οι δικές του ανησυχίες εγγράφονται αποφασιστικά στην αμυντική στρατηγική του βρυκολακιασμένου και εθνοπρεπούς συστημικού μπλοκ.
Η άλλη όψη αυτής της συστημικής ιδεολογικής άμυνας είναι μια δήθεν έκφραση ενδιαφέροντος για την Αριστερά, κατά την οποία επιδιώκεται η ισοπεδωτική συστοιχία των απολύτως συγκρουόμενων ρημάτων «οργανώνω» και «στοιχίζω». Η καραβανάδικη πολιτική αγωγή και η ρυθμική του αρειμάνιου βοναπαρτισμού εγκαλούν «φιλικά» την Αριστερά, επειδή δεν υποτάσσεται στο τερατόμορφο πολίτευμα κοινωνικής δυσλειτουργίας, το οποίο μορφοποιείται ως «ηγέτης - στελέχη - οπαδοί», αλλά ανιχνεύει και συζητά μορφές οργάνωσης και συμμετοχής με γνώμονα τόσο το στίγμα της ενότητας όσο και την πολυμέρεια στην κριτική και τον δημοκρατικό έλεγχο. Το νεοφιλελεύθερο σύστημα εξουσίας γιγαντώθηκε μέσα στο δημοκρατικό έλλειμμα των χειροκροτητών και την ασυδοσία αυτοσχεδιασμού κομματικών τεχνοκρατών. Είναι, λοιπόν, επόμενο να ανησυχεί πολλαπλά για την «αλλαγή προτύπου», την οποία θέλει να εκφράσει ο ΣΥΡΙΖΑ ως διάσταση ουσιαστικής δημοκρατίας.
Με αυτή την έννοια, η Αριστερά καλείται να αναστοχαστεί και να πράξει για τη διάνοιξη και τη διεύρυνση του κοινωνικού και πολιτικού ορίζοντά της. Οι βρυκολακιασμένες ιδέες διατηρούν χώρο ως αμυντική στρατηγική του συστήματος όσο δεν ξεπερνιέται ο απολογητικός φόβος μπροστά στις δημαγωγικές κραυγές και τις νεοσυντηρητικές υστερίες της ευρύτερης Δεξιάς, μήπως κατηγορηθεί η Αριστερά για τον ριζοσπαστισμό της ή για τον «αντιπατριωτισμό» της σε φαντασιακά ακροατήρια. Η πολιτική αυτοπεποίθηση του νέου ορίζοντα, όμως, σαρκώνεται μέσα από αυτή την αντίθεση. Μόνο έτσι η Αριστερά θα υπάρξει ως έκφραση του πολιτικού ορθολογισμού με ηγεμονικούς όρους, σπάζοντας το συστημικό ιδεολογικό μέτωπο. Μόνον έτσι θα καταστεί ασυρρίκνωτη από παλινωδίες και ασυμπίεστη από εκβιαστικά διλήμματα η σχέση της με ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Αλλιώς, οι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να χειραγωγούνται στη σκιά των ιδεολογικών μηχανισμών, με τα φαναράκια της αριστερής συνθηματολογίας ως πρόσκαιρη παρηγοριά.
Και κάτι τελευταίο: «Κάποτε πρέπει να συνεννοηθούμε τι σημαίνει αυτό το ιδεολογικό πασπαρτού του 'αντιδογματισμού'. Ο χαρακτηρισμός δεν είναι ανάλυση, πολύ περισσότερο δεν είναι ανασκευή», είχε γράψει πάλι ο Ελεφάντης. Μεγάλη συζήτηση κι αυτή, αλλά σίγουρα «αντιδογματισμός» στον δικό μας ορίζοντα δεν είναι η αμετροέπεια της ετεροκαθοριζόμενης εξωστρέφειας.
Ο Ν. Σκοπλάκης είναι ιστορικός.
