Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
21.7°C26.3°C
2 BF 38%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.6°C24.9°C
3 BF 38%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
19.4°C24.3°C
2 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.4°C21.6°C
2 BF 64%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
21.9°C23.5°C
0 BF 37%
Περί Συνθημάτων
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Περί Συνθημάτων

Των Δημήτρη Καραμάνη και Γιώργου Σπυρόπουλου

Αποτελεί το σύνθημα «επίθεση στον πλούτο» έκφραση «λαϊκομετωπισμού» επειδή στοχεύει απλά στις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις και δεν χτυπάει το κεφάλαιο συνολικά ως σχέση; Στοχεύει δηλαδή σε ένα «ντε φάκτο» μέτωπο της εργατικής τάξης με τους μικροαστούς ενάντια στο «μεγάλο κεφάλαιο».

Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή. Πρώτο ζήτημα: ποια είναι η λειτουργία ενός συνθήματος γενικά. Δεύτερο ζήτημα: μέσα σε ποια συγκυρία, δηλαδή μέσα σε ποια πολιτική στιγμή και σε ποιο συσχετισμό δύναμης χρησιμοποιείται το συγκεκριμένο σύνθημα.

Τα συνθήματα αποτελούν ταυτόχρονα συμπύκνωση, αφαίρεση αλλά και «μετάφραση» μιας γενικότερης πολιτικής κατεύθυνσης. Η λειτουργία ενός συνθήματος δεν κρίνεται πρωταρχικά στην θεωρητική του επάρκεια, ούτε στην ταύτιση του με αυτή. Ας σκεφτούμε το σύνθημα «Η χούντα δεν τελείωσε το 73». Δεν υπήρξε ποτέ ζήτημα θεωρητικής ορθότητας του συγκεκριμένου συνθήματος. Την ίδια στιγμή όμως, μέσα στην συγκυρία του κινήματος των πλατειών, το συγκεκριμένο σύνθημα λειτούργησε ως ασπίδα ενάντια στην αύξηση της φασιστικής επιρροής. Το κίνημα του occupy στις ΗΠΑ κατάφερε να προκαλέσει μια τεράστια μετατόπιση της δημόσιας συζήτησης την στιγμή που σε επίπεδο κινήματος κυριαρχούσε το ακροδεξιό tea party.

Μετά από πολύ καιρό στο εσωτερικό των ΗΠΑ αναπτύχθηκε μια δυναμική με όρους κινήματος. Κατάφερε δηλαδή να στοχοποιήσει ένα αντίπαλο και να βάλει σε κίνηση κόσμο μέσα από πολιτικά πρίσματα σαφούς ταξικής μεροληψίας. Αποτέλεσε μια αφετηρία. Αντιστοίχως το σύνθημα για την σύγκρουση ανάμεσα στο 99% και στο 1% δεν αποτελεί με βάση την δική μας τουλάχιστον ανάλυση κάτι που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Θα ήταν όμως τουλάχιστον αστείο μέσα σε μία παράδοση σεχταρισμού και απογείωσης να κουνήσουμε το δάχτυλο στο κίνημα στις ΗΠΑ γιατί το θεωρητικό τους πλαίσιο δεν είναι άρτιο.

Το δεύτερο ζήτημα είναι μέσα σε ποια συγκυρία χρησιμοποιούμε το σύνθημα επίθεση στον πλούτο. Το πλαίσιο ορίζεται κυρίως από την συζήτηση για το θέμα του νομίσματος, τη διαπραγμάτευση με τους ξένους δανειστές, την υποτέλεια της χώρας, τα δημόσια οικονομικά, τις εξαγωγές, την εθνική ανασυγκρότηση της οικονομίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το σύνθημα για «επίθεση στον πλούτο» έρχεται να πολώσει την συζήτηση σε άλλο πλαίσιο. Έρχεται να μιλήσει για τον βασικό εχθρό που βρίσκεται μέσα στην ίδια μας τη χώρα. Έρχεται σε αντιπαράθεση με ολόκληρη την προβληματική που ορίζει το ερώτημα «που θα βρείτε τα λεφτά». Έρχεται να θέσει ως βασικό το ζήτημα του μισθού σε όλες του τις εκφράσεις καθώς και το ζήτημα των εργασιακών σχέσεων. Δηλαδή κεντρικά ζητήματα που ορίζουν διαχρονικά τον συσχετισμό δύναμης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας και άρα την αναπαραγωγή της σχέσης του κεφαλαίου. Την στιγμή που μας ζητάνε να μάθουμε «να ζούμε με λιγότερα» εμείς απαντάμε ότι τα θέλουμε όλα.

Τέλος, τη στιγμή που και μέσα στην αριστερά είναι πολύ ισχυρή η γνώμη «πρώτα ανάπτυξη και μετά αναδιανομή» τα σύνθημα για επίθεση στο πλούτο αλλάζει την πολικότητα στην παραπάνω σχέση. Κρίσιμη αλλαγή ειδικά σήμερα που το «μοντέλο Βραζιλία» δείχνει φανερά τα όρια και τα αδιέξοδα του. Τα παραπάνω ορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο χρησιμοποιούμε το σύνθημα «επίθεση στον πλούτο» και όχι η συζήτηση της δεκαετίας του '80 για την κριτική του κρατικο-μονοπωλιακού καπιταλισμού.

Προφανώς και το κεφάλαιο αποτελεί κοινωνική σχέση. Προφανώς και η κατάργηση του κεφαλαίου ως κοινωνική σχέση σημαίνει και κατάργηση του έτερου πόλου που συγκροτεί αυτή τη σχέση δηλαδή την εργασία. Προφανώς και κομμουνισμός σημαίνει κατάργηση της εργατικής τάξης. Ωστόσο το συμπέρασμα που εξάγεται δεν μπορεί να είναι η ταυτολογία του τύπου «επίθεση στην κοινωνική σχέση του κεφαλαίου-που σημαίνει και κατάργηση της εργατικής τάξης-στα πλαίσια της κοινωνικής απελευθέρωσης και του κομμουνιστικού ορίζοντα». Αν και τιμάμε την παράδοση του φοιτητικού κινήματος συνθήματα όπως «όχι σε ΚΕΣ-ΚΕΚ-ΙΕΚ-ΙΔΒΕ-ΔΟΑΤΑΠ-ΚΕΧΑΕ-Πιστωτικές Μονάδες», μας έχουνε στοιχειώσει αρνητικά.

Το σύνθημα «επίθεση στο κεφάλαιο» εμφανίζει ακριβώς τα ίδια προβλήματα στο επίπεδο της θεωρίας με το «επίθεση στον πλούτο». Αυτό γιατί εύκολα μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι το πρώτο σύνθημα αντιμετωπίζει το κεφάλαιο «ως κομπόδεμα» και όχι ως κοινωνική σχέση. Γιατί εύκολα μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι εννοείς το μεγάλο κεφάλαιο ή γιατί αφού «την αφήγηση την καθορίζει το αυτί» ούτως η άλλως η μικρή και μεσαία επιχείρηση δεν αποτελεί για την τεράστια πλειοψηφία της κοινωνίας μας κεφάλαιο. Καταλήγουμε δηλαδή σε αδιέξοδο με όρους θεωρίας. Αυτό γιατί δεν μπορούμε να ζητάμε από ένα σύνθημα να μας λύσει τα προβλήματα της θεωρίας.

Το ποιο σημαντικό πρόβλημα όμως είναι όταν απλά προσπαθούμε να θεωρητικοποιήσουμε την αδράνεια μας, κάνοντας περιστροφές γύρω από τον εαυτό μας. Όταν αντιμετωπίζεις την ενασχόληση με τα ζητήματα της επισφάλειας, της ανεργίας, του μισθού κτλ ως «εργατισμό» χρειάζεσαι και το συμπλήρωμα του «λαϊκομετωπισμού» για να δικαιολογήσεις τις διαφορετικές σου πολιτικές ιεραρχήσεις ή ακόμα χειρότερα την ανυπαρξία αυτών. Αφού όμως το κεφάλαιο αποτελεί κοινωνική σχέση, το να μην ασχολείσαι με τα ζητήματα της εργασίας τι δείχνει για την ενασχόληση σου με τον έτερο πόλο της σχέσης; Όπως λέει και η παλιά φράση «όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον φασισμό καλό είναι να σωπαίνει για τον καπιταλισμό».

Για να είμαστε συγκεκριμένοι, η ενασχόληση με το δίκτυο επισφαλώς εργαζομένων και ανέργων, με την πρωτοβουλία για τα voucher, με τα jumbo και τα practiker, οι εργατικές περιφουρήσεις με τους ενοικιαζόμενους στις τράπεζες και τους courier, οι διαμαρτυρίες στον «Ευριπίδη» και στα «Μετρόπολις», η ενασχόληση με το παράδειγμα της Σητείας και τον «συντονισμό απλήρωτων εργαζομένων» (που έκανε παρέμβαση και για την δολοφονία στην Oμόνοια), η ενασχόληση με την Μανωλάδα (όχι με όρους ανθρωπισμού και ζημίας στην εικόνα της χώρας), η ενεργή στήριξη παραδειγμάτων εργατικής αυτοδιαχείρισης όπως η ΒΙΟΜΕ δεν αποτελεί ούτε «εργατισμό» ούτε «λαϊκομετωπισμό». Αποτελούν κομμάτια μιας συνολικότερης αντίληψης για την κρίση ως ταξικού πολέμου και για το πώς συγκροτούμε την απάντηση μας μέσα σε σαφείς και δοσμένες υλικές συνθήκες. Σε κάθε περίπτωση οι ιδέες και η διαθεσιμότητα όλων πάνω στο συγκεκριμένο μέτωπο κρίνεται απαραίτητη και ποιος ξέρει ίσως στην πορεία να βρούμε και καλύτερα συνθήματα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL