Η στάση της Ευρώπης έναντι της Ελλάδας έως σήμερα αναφορικά με το χρέος της χώρας χαρακτηρίστηκε από την αισιόδοξη αντίληψη ότι η Ελλάδα θα εφαρμόσει όλες τις προτεινόμενες, συνήθως ανορθολογικές, πολιτικές που οι δανειστές μας επέβαλαν, χωρίς να διεκδικήσει το αυτονόητο. Το υπόβαθρο για την αποδοχή αυτής της πολιτικής υπήρξε αφενός το τεράστιο έλλειμμα τα πρώτα χρόνια της κρίσης και αφετέρου η απειλή ότι θα βγάλουν τη χώρα εκτός της ζώνης του ευρώ, με ό,τι συνέπειες θα είχε αυτό. Από την πλευρά των δανειστών, η αιτιολόγηση της δικής τους πολιτικής έγινε στη βάση της αποτροπής του «ηθικού κινδύνου» (moral hazard) που συνοψίζεται στη λογική πως εάν ένα (κατά τα δικά τους συμφέροντα) «έγκλημα», όπως η στάση πληρωμών στο εξωτερικό, έχει μικρή τιμωρία, τότε ενδέχεται να γίνει θελκτικό και για άλλους παίχτες και οι αγορές να καταγράψουν τεράστιες ζημίες. Συνεπώς, η αποτροπή του ηθικού κινδύνου στην Ευρώπη επέβαλε η χώρα μας να γίνει παράδειγμα κατάντιας και όχι παράδειγμα επιτυχίας.
Ωστόσο, η εφαρμοζόμενη έως σήμερα πολιτική σε καμία περίπτωση δεν απέτρεψε τον κίνδυνο αδυναμίας αποπληρωμής του χρέους και εξόδου από το ευρώ, αντιθέτως ενίσχυσε αυτές τις φυγόκεντρες τάσεις. Μια όψη αυτού του προβλήματος, που συνοψίζεται στη φράση που είπε στη Βουλή ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, «εξαφανίσατε το ευρώ από τη χώρα», συνδέεται με την ιστορικά χαμηλή ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος, η οποία μάλιστα ενδέχεται να ομοιάζει ως μέγεθος με το φαινόμενο της αναγκαστικής αποταμίευσης που εμφανίστηκε μόνο στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τότε η χαμηλή κυκλοφορία συνδέονταν με την έλλειψη προϊόντων, σήμερα με την έλλειψη ρευστότητας. Το pacta sunt servanta αποτελεί λοιπόν έναν ηθικό κανόνα που όντως πρέπει να τηρείται προκειμένου να ενισχύεται η πίστη μεταξύ των συναλλασσόμενων, ωστόσο, η αστική αυτή παράμετρος του δικαίου δεν έχει κανένα ηθικό έρεισμα όταν ακολουθείται από τη φράση «πάση θυσία». Και η αποπληρωμή του χρέους από τον ελληνικό λαό σήμερα μπορεί να τελεστεί μόνο μέσω της θυσίας του. Συνεπώς, είτε το χρέος είναι επονείδιστο και επαχθές, είτε χρέος την ευθύνη του οποίου έχει εξ ολοκλήρου η ελληνική πολιτεία, ο μόνος λογικός και ηθικός δρόμος είναι η απομείωσή του, όπως και εάν ονομαστεί αυτή. Απομείωση άμεση, ήτοι διαγραφή μέρους του ή απομείωση διά της μετακύλισης με μηδενικό επιτόκιο στο πολύ μακρινό μέλλον, το αποτέλεσμα είναι ότι «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος» και αυτό θα έπρεπε να το σκεφτούν νωρίτερα όσοι θεώρησαν ότι θα αποσοβήσουν τον ηθικό κίνδυνο και θα πάρουν και τα λεφτά τους. Άλλωστε, η Ελλάδα δεν προέβη σε κούρεμα του χρέους το 2011, ως όφειλε, κατά την άποψή μου, λόγω του φόβου εξόδου από το ευρώ και βέβαια λόγω του τεραστίου την εποχή εκείνη δημοσιονομικού ελλείμματος. Εάν είχε προβεί τότε σε κούρεμα, η γερμανική, γαλλική κ.ο.κ. κυβέρνηση θα έσωζε τις τράπεζές της με χρήματα των φορολογουμένων της και όχι τις τράπεζές της δια της Ελλάδας. Συνεπώς, η Ελλάδα, εάν ακολουθούσε τότε εκείνη την πρακτική δεν θα χρειάζονταν νέο κούρεμα σήμερα, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους οι ιθύνοντες της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Η χώρα αυτή τη στιγμή παραμένει χωρίς τραπεζικό σύστημα, χωρίς πραγματική οικονομία και με την αφόρητη πίεση να τηρήσει σουρεαλιστικές υποσχέσεις που μόνο μέσω της οικονομικής ανάπτυξης δύνανται να τηρηθούν και αυτό ούτε καν στο άμεσο μέλλον. Ούτε βέβαια με οικονομική στασιμότητα (ή σταθεροποίηση, όπως την ονομάζουν στην κυβέρνηση). Η Ελλάδα στην παρούσα φάση δεν έχει κανένα πραγματικό όφελος να τηρήσει ανεφάρμοστες υποσχέσεις έναντι των δανειστών. Το «δίλημμα του φυλακισμένου» δεν ισχύει πλέον για την Ελλάδα και τους Έλληνες που τιμωρήθηκαν με την ανώτατη ποινή. Επιπλέον, δεν έχει κανένα λόγο να αποτελέσει πηγή σταθερότητας για την Ευρωζώνη, εφόσον οι δανειστές επιμένουν η χώρα να παραμένει μακριά από τις αγορές λόγω του τεράστιου χρέους και χωρίς τραπεζικό σύστημα. Σκληρές κουβέντες, τόσο όμως όσο σκληρή είναι πλέον και η ελληνική πραγματικότητα. Συνεπώς, η Ευρώπη οφείλει να καταλάβει πως είτε με πόνο είτε χωρίς πόνο για την ίδια το ελληνικό χρέος πρέπει να απομειωθεί.
Άλλωστε, η συντελεσθείσα, λουμανιανού τύπου, πλήρης αυτονόμηση του οικονομικού από το πολιτικό υποσύστημα, οδηγεί στην παρούσα φάση την Ευρώπη στο αδιέξοδο οι οικονομικοί όροι που τίθενται να είναι και κοινωνικά, αλλά και πολιτικά και οικονομικά μη βιώσιμοι. Συνεπώς, είναι πολύ πιθανόν, ο αυτιστικός τρόπος λειτουργίας των αγορών και των πανίσχυρων τραπεζικών συμφερόντων που κρύβονται πίσω τους να οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου πολιτική και κοινωνική κρίση την Ευρώπη, που θα είχε βέβαια καταστροφικές συνέπειες ως προς την ίδια την οικονομική σφαίρα. Η κρίση αυτή όμως υπέβοσκε στην Ε.Ε. και παγκοσμίως, καθώς η βασική λειτουργία της οικονομίας, ήτοι η υλική αναπαραγωγή του κοινωνικού, έχει πάψει πλέον να συντελείται με τον χωρισμό τραπεζικού κεφαλαίου και βιομηχανικής παραγωγής. Οι λεγόμενες αγορές σήμερα έχουν ελάχιστη σχέση με την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών και αφορούν κυρίως τη σφαίρα της κυκλοφορίας του χρήματος, η οποία μάλιστα τις τελευταίες δεκαετίες επιβαρύνει αντί να διευκολύνει την παραγωγή.
Η πλήρης αυτονόμηση της οικονομίας από την πολιτική σημαίνει ακόμα κατάρρευση των δημοκρατικών θεσμών. Αυτό που ζει σήμερα η χώρα είναι η προβολή των ειδικών συμφερόντων επί του συνόλου των ασκούμενων ευρωπαϊκών πολιτικών και του ευρωπαϊκού θεσμικού συστήματος. Την απάντηση θα την πάρουν από τον ελληνικό λαό στις προσεχείς εκλογές είτε το χρέος είναι επαχθές είτε όχι.
* Η Θεοδώρα Τζάκρη είναι ανεξάρτητη βουλευτής
