Για τον χαρακτήρα και τον ρόλο της ελληνικής οικονομικής ελίτ έχουν γραφεί αρκετά. Συνοψίζοντας θα επαναλάμβανα:
Την περίοδο του Μεσοπολέμου, με την έλευση χιλιάδων Μικρασιατών στην ελληνική επικράτεια, δημιουργήθηκαν ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού. Αξιολογείται πως τότε ήταν η πρώτη φορά που η ελληνική αστική τάξη είχε έναν εθνικό σχεδιασμό ανάπτυξης. Η παραπάνω πορεία ανακόπηκε από την καταστροφική για τη χώρα δεκαετία του 1940-50.
Μετά το τέλος του εμφυλίου και στις συνθήκες του ψυχρού πολέμου, η στήριξη του αστικού κοινωνικού καθεστώτος, κατά συνέπεια και του πολιτικού του συστήματος, έγινε μέσω της οικονομικής βοήθειας του σχεδίου Μάρσαλ. Μέσω της διαχείρισης αυτής αναδείχθηκε μια νέα οικονομική ελίτ στη χώρα. Όπως περιγράφει ο Πωλ Πόρτερ (Αμερικανός, απεσταλμένος για τον έλεγχο της βοήθειας Μάρσαλ), επρόκειτο κυρίως για πολιτικές ομάδες πρώην δωσίλογων και μαυραγοριτών, που αξιοποιώντας την πολιτική τους ισχύ ενεπλάκησαν με την οικονομική διαχείριση πλουτίζοντας οι ίδιοι. Αυτή η νέα οικονομική ελίτ στάθηκε ικανή μεν να στηρίξει το μετεμφυλιακό καθεστώς, όχι όμως και να αποτελέσει μοχλό της οικονομικής ανοικοδόμησης της μεταπολεμικής Ελλάδας. Δεν ήταν τυχαίο ότι τον ρόλο αυτό ανάλαβε λίγα χρόνια μετά ο δημόσιος τομέας.
Περί τη δεκαετία του '60 και μετά, όταν οι στοιχειώδεις υποδομές ανάπτυξης ήταν διαθέσιμες (ηλεκτρική ενέργεια, δρόμοι, λιμάνια κ.λπ.) και το όλο πολιτικό κλίμα είχε απομακρυνθεί από τις μνήμες του εμφυλίου, η ελληνική βιοτεχνία - βιομηχανία εμφάνισε σημαντικές προόδους. Στη χώρα αναπτύχθηκαν εκκοκκιστήρια, κλωστήρια, βιομηχανίες υφασμάτων, βυρσοδεψία, βιομηχανίες υποδημάτων, βιομηχανίες οικιακών ηλεκτρικών συσκευών κλπ. Βιοτεχνίες και βιομηχανίες που έδωσαν ζωή στον τόπο και εργασία σε πολίτες.
Δύο δεκαετίες αργότερα η είσοδος της χώρας στην ΕΟΚ δημιούργησε νέες συνθήκες για την ελληνική οικονομική ελίτ. Συνθήκες στις οποίες θα δυσκολευτεί να προσαρμοστεί. Θα επιχειρήσει εν μέρει να μετακινήσει τις δραστηριότητές της εκτός χώρας και τελικά θα περισωθεί εκείνο το τμήμα της που θα συνδεθεί με τις προμήθειες ή τη διαπλοκή με το δημόσιο χρήμα.
Τα τελευταία χρόνια η διεθνής κρίση και κυρίως η ανισόμετρη ανάπτυξη της Γερμανίας σε βάρος των υπολοίπων μελών της Ε.Ε. δημιούργησαν νέα δεδομένα. Όταν αυτό συμβαίνει, οι ισχυροί απαιτούν νέα αναδιανομή του πλούτου. Συνήθως, σε τέτοιες συνθήκες η αναδιανομή γίνεται βίαια, δηλαδή με πολέμους. Σήμερα φαίνεται ότι ο «πόλεμος» αυτός παραμένει σε οικονομικό επίπεδο, αφού οι ισχυροί της Ε.Ε. είναι σε θέση να ελέγχουν τις εξελίξεις.
Η χώρα μας ως ο πλέον αδύναμος κρίκος της Ε.Ε., με τις στρεβλώσεις στην οργάνωση του δημόσιου τομέα της αλλά και τη διαπλοκή αυτού με την εναπομείνασα οικονομική ελίτ, βρέθηκε στη δυσμενέστατη κατάσταση.
Η πολιτικο-οικονομική ελίτ, αρχικά, προσπάθησε να αποδώσει την όλη ευθύνη στις στρεβλώσεις του δημόσιου τομέα, κυρίως στους εργαζόμενους αυτού και όχι μόνο. Σύντομα αποδείχτηκε ότι το κύριο πρόβλημα ήταν / είναι η στήριξη του κλονισμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος και η διεθνής ανακατανομή πλούτου.
Οι πρόσφατες αποκαλύψεις «επιχειρηματιών», που εισέπραξαν εκατομμύρια ως δάνεια από κρατικές τράπεζες χωρίς επενδυτικό αποτέλεσμα, αναδεικνύουν μια άλλη διάσταση. Άραγε πρόκειται για μια «αυτοκάθαρση» της ελληνικής πολιτικο-οικονομικής ελίτ ή για μια αρχόμενη εγκατάλειψή της από τους διεθνείς εταίρους της;
Βάσιμα θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι σήμερα η Ελληνική οικονομική ελίτ, με τον προαναφερόμενο ρόλο της, ουδόλως χρησιμεύει στα διεθνή οικονομικά συμφέροντα και τους στόχους τους για τη χώρα μας. Μιας χώρας που οδεύει προς αποικία χρέους.
Ποιος τελικά θα αντισταθεί στην κατάσταση που βρίσκεται η χώρα;
Υποστηρίζω την άποψη πως οι μόνοι που μπορούν να αντισταθούν είναι οι κοινωνικές ομάδες που εξακολουθούν να διαμένουν στη χώρα, που έχουν εδώ τα συμφέροντά τους, που παράγουν και καταναλώνουν εδώ τον πλούτο τους και που αγωνιούν για την τύχη της χώρας αυτής.
Είναι κυρίως οι άνθρωποι της μισθωτής εργασίας (οι πλέον εκμεταλλευόμενοι, πλην των ανώτερων στελεχών της πολιτικο-οικονομικής ελίτ), η πλειονότητα των αγροτών, οι μικροεπαγγελματίες, οι μικροεπιχειρηματίες. Ως κοινωνικό υπόβαθρο υπάρχουν και αποτελούν την αναγκαία συνθήκη για αλλαγή της πορείας της χώρας. Αποτελούν εν δυνάμει μια ισχυρή κοινωνική συμμαχία.
Απαιτείται όμως και το αντίστοιχο πολιτικό υπόβαθρο που θα τους εκφράσει. Και αυτό σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να είναι οι πολιτικές δυνάμεις που επί δεκαετίες εξέφρασαν τα συμφέροντα της οικονομικής ελίτ που περιγράψαμε και οδήγησαν τη χώρα στη σημερινή κατάσταση.
*Ο Θανάσης Μιχελής είναι συνταξιούχος. εκπαιδευτικός, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, μέλος γραμματείας της Νομαρχιακής Επιτροπής Φθιώτιδας του ΣΥΡΙΖΑ
