Καθώς η παγκοσμιοποίηση προχωρεί, η ανατίμηση της λειτουργίας της Δικαιοσύνης γίνεται ολοένα και πιο αισθητή. Αφορά μάλιστα και του δύο πόλους της, τους οποίους αξίζει να σημειώνουμε πάντα χωριστά.
Πρώτα, τον εξουσιαστικό. Αυτή την ώρα, οι μεταρρυθμίσεις στην πολιτική, στην πρόνοια, στην οικονομία, στον πολιτισμό κ.λπ., στηρίζονται στο δόγμα "Νόμος και Τάξη" και όχι σε ουσιαστικά επιχειρήματα. Δεν προκύπτουν από ιστορικά ή κοινωνικά αιτήματα ούτε από οικολογικές ανάγκες και απομένει γι' αυτές μόνο η τυπική νομιμοποίηση: "Μην ακούσω ότι δεν θα εφαρμοστεί ο νόμος!" Η Δικαιοσύνη επωμίζεται έτσι τον ρόλο του τηρητή της νέας τάξης.
Εξίσου όμως ενισχύεται τώρα η σημασία της δικαιοκρατικής δίκης. Συνταγματικές επιταγές και νομοθετήματα - έργα της προηγούμενης νεοτερικής εποχής αποτελούν σήμερα πολύτιμη κληρονομιά και ανάχωμα απέναντι στην επέλαση των ισοπεδωτικών μεταρρυθμίσεων. Οι θεσμικές κατοχυρώσεις της δημόσιας υγείας, της παιδείας και της έρευνας ισχύουν ακόμα, αλλά ο κυβερνητισμός και η αγορά προσπαθούν όλα αυτά να τα αποτινάξουν σαν ενοχλητικά βαρίδια. Πώς θα αποφανθούν τα ποινικά δικαστήρια, τι θα κρίνει το Συμβούλιο της Επικρατείας, όταν φτάσουν ενώπιόν τους οι σχετικές υποθέσεις;
Φυσικά, η διπολική διάκριση εξουσιαστικής ή δικαιοκρατικής λειτουργίας δεν έχει απαραίτητα νομικά - τυπικά χαρακτηριστικά: Η δίωξη ενός ισχυρού οικονομικού ή πολιτικού παράγοντα μπορεί να κινητοποιεί το κατασταλτικό οπλοστάσιο αλλά να υπηρετεί την κοινωνική δικαιοσύνη και την αντίσταση στις ισοπεδωτικές κυριαρχίες.
Η έκβαση αυτού του ανταγωνισμού είναι άγνωστη. Η κοινωνία και η δημοκρατία χρειάζονται τώρα παρά ποτέ τη δικαιοκρατική λειτουργία της Δικαιοσύνης: τη συμβολή της στην κατεύθυνση της ισότητας, της αναλογικότητας στα βάρη, της βοήθειας των αδυνάτων, της καταπολέμησης της διαφθοράς. Ένα πανίσχυρο εγχώριο και διεθνές σύστημα, όμως, είναι έτοιμο να κολακεύει τον δικαστή όταν συμμορφώνεται προς τα άνωθεν και να τον στηλιτεύει όταν ορθώνει το ανάστημά του.
Χωρίς ίχνος ρητορείας και με ομοφωνίες, μπορούμε να αναφερθούμε στον νέο ρόλο της Δικαιοσύνης και να θυμίσουμε ότι και οι κρίνοντες κρίνονται. Το κρίσιμο ζητούμενο όμως είναι άλλο: Ποιος ρόλος θα υπερισχύσει τώρα, ο εξουσιαστικός ή ο δικαιοκρατικός; Και ποια θα είναι τελικά η κριτική που θα καταγραφεί στην Ιστορία;
*Ο Ν. Παρασκευόπουλος είναι καθηγητής Νομικής στο ΑΠΘ
