Οι περιπτώσεις του Τ.Τ., της διαπλοκής και της διαφθοράς γύρω από τις προμήθειες των Ενόπλων Δυνάμεων -για να αναφερθούμε μόνο στην τρέχουσα επικαιρότητα- μας θυμίζουν για άλλη μια φορά την ανέμελη πορεία προς την κατάρρευση, την αδυναμία δανεισμού και τα Μνημόνια.
Μια πορεία που δεν πρέπει να ξεχνάμε, αλλά να τη μελετάμε και να την κατανοούμε, ακριβώς για να την αποφύγουμε - και όχι για να την αναβιώσουμε. Οι δικαστικές έρευνες θα βοηθήσουν πολύ με τα στοιχεία τους στη μελέτη αυτής της πορείας.
Κεντρικό χαρακτηριστικό της πορείας προς την κατάρρευση είναι ότι η καταδίκη και απαξίωση της διαφθοράς, της διαπλοκής, των μιζών, της εξυπηρέτησης των ημετέρων στην κοινή συνείδηση είχε ήδη προηγηθεί πολύ πριν το δημοσιονομικό αδιέξοδο. Όλοι συζητούσαν για σκανδαλώδεις μίζες, δάνεια, επιδοτήσεις πολύ πριν. Αυτή ήταν -και τώρα πολύ περισσότερο- η βάση της αμφισβήτησης του "πολιτικού συστήματος" και των κομμάτων εξουσίας. Δεν φαινόταν όμως να υπήρχε συνείδηση του μέγιστου κινδύνου: της κατάρρευσης και του ότι δεν θα πληρώσουν μόνον (και αν) οι δράστες, αλλά ότι θα πληρώσει η μεγάλη πλειοψηφία του λαού. Οι φωνές προειδοποίησης δεν ακούγονταν, οι αυταπάτες ήταν μεγάλες.
Επί δέκα χρόνια και κυρίως την τελευταία πενταετία πριν το δημοσιονομικό αδιέξοδο του 2010, η ηθική αντίδραση στη διαφθορά και την ιδιοποίηση του Δημοσίου έμενε στην αμφισβήτηση, δεν είχε πολιτικό αποτέλεσμα, γιατί κυριαρχούσε το γλυκό χρήμα του υπερδανεισμού. Δεν ήταν για όλους, αλλά το σύστημα είχε αποκτήσει τη τεχνογνωσία στην "αποτελεσματική" διανομή (ή σπατάλη) των χρημάτων του Δημοσίου. Και επειδή μέρος της τεχνικής ήταν τα μειωμένα έσοδα του Δημοσίου, μόνον ο υπερδανεισμός ζούσε το σύστημα. Γι' αυτό και δημοσίως όλοι καταδίκαζαν τη διαφθορά και τη διαπλοκή, αλλά όλως περιέργως γίνονταν τα ίδια και τα ίδια. Το κανάλι της τροφοδοσίας δούλευε και αυτό βόλευε.
Το μοντέλο αυτό ήταν μη βιώσιμο. Έτρωγε όλο και περισσότερα και δεν παρήγαγε κεφάλαια για να συνεχιστεί ο κύκλος του. Αυτή ήταν η αφροσύνη της τότε πολιτικής, ανώτατης κρατικής και οικονομικής ηγεσίας: δεν άκουγε και δεν έβλεπε ότι δεν ήταν βιώσιμο το μοντέλο. Γι' αυτό είναι υπόλογη κυρίως.
Οι δικαστικές έρευνες θα μας βοηθήσουν ιδιαίτερα να τεκμηριώσουμε αν το σύστημα ήταν κυρίως κομματικό, όπως λεγόταν και λέγεται. Ο εφησυχασμός που επικράτησε, το άπλωμα της διαφθοράς και της διαπλοκής μάς οδηγούν να εξετάσουμε αν όσο περνούσαν τα χρόνια το στενό κομματικό υποχωρούσε υπέρ ενός ευρύτερου δικτύου επιχειρηματικών, τραπεζικών και κοινωνικών σχέσεων που προωθούσε τελικά τους ικανότερους και τολμηρότερους στον χαριστικό δανεισμό ή τη μίζα, πέρα από κομματικά όρια. Όλοι αυτοί δεν χρειάζονταν να σκέφτονται το δημόσιο συμφέρον -έριχναν τις δαπάνες στο φουσκωμένο χρέος- ίσως ούτε και το κομματικό. Οι κατάλληλοι ελιγμοί διευκόλυναν και με την άλλη κυβέρνηση...
Η κοινωνική συνειδητοποίηση του εύρους της διαφθοράς και η συνεπαγόμενη ηθική απαξίωση κράτους και κομμάτων και προηγήθηκε της οικονομικής κρίσης και δεν θα φύγει μαζί της. Δεν είναι παράγωγο της δημοσιονομικής κρίσης. Είναι παράγωγο του μοντέλου κράτους και οικονομίας που οδήγησε στην κρίση.
Η ηθική απαξίωση είναι τελικά πολύ πιο αληθινό κριτήριο, πιο ακριβής προειδοποίηση γι' αυτό που έρχεται και δεν το βλέπουμε είτε γιατί μετράμε αριθμούς είτε γιατί έτσι μας βολεύει. Η αμφισβήτηση των κομμάτων δεν ακολούθησε την κρίση. Προϋπήρχε και δυνάμωσε. Γι' αυτό και δεν θα τελειώσει με τον τερματισμό της ύφεσης ή την οικονομική ανάκαμψη.
Νέα συγκρότηση της οικονομικής λειτουργίας του κράτους στη βάση του δημοσίου συμφέροντος και όρια στην παρέμβαση των κομμάτων στο κράτος και την οικονομία έπρεπε να είναι στις πρώτες προτεραιότητες.
