Με πρώτη ματιά η παραπλάνηση ήδη διακρίνεται, μοιάζει όμως περιορισμένη. Γίνεται με αμεροληψία λόγος για ισοδύναμη βαρύτητα βίας της Ακροδεξιάς αφενός, της Αριστεράς και των αντιεξουσιαστών αφετέρου, ενώ στην καθημερινότητα η φράση - σύνθημα χρησιμοποιείται μόνο για να καταγγέλλονται η Αριστερά και οι αναρχικοί. Γνώριμο επικοινωνιακό παιχνίδι.
Εξάλλου το παράλληλο σύνθημα «Η βία είναι βία» εν μέρει όντως ευστοχεί. Το θύμα θα πονέσει, θα τραυματιστεί εξίσου, ό,τι κι αν ψηφίζει ο δράστης. Ποιος έχει χρόνο ή λόγο να θυμάται ότι η εξίσωση αυτή του αρνητικού φορτίου της βίας δεν μπορεί να αφορά και τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς; Ότι ένα σπρώξιμο και μια δολοφονία είναι αδύνατο να στριμώχνονται μέσα στην ίδια έννοια της βίας;
Βέβαια και από μόνος του ο παραπάνω «περιορισμένος» αποπροσανατολισμός έχει επικίνδυνες προεκτάσεις. Η εξίσωση των δύο άκρων δεν επιτρέπει την απομόνωση της ρατσιστικής / φασιστικής βίας, ως φαινομένου ξένου όχι μόνο προς τη νομιμότητα, αλλά και προς τον πολιτισμό. Αποκλείει επομένως τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού για την πρόληψη ταμπού. Αν δήθεν αυτό το είδος βίας βαραίνει όσο μια βίαιη πρακτική που παρατηρείται στο πολυπληθές υπέδαφος της Αριστεράς, τότε αναφερόμαστε σε φαινόμενο διάχυτο, μη απομονώσιμο. Η Χρυσή Αυγή είναι μέρος του πολιτισμού μας, ας εξοικειωθούμε με την ιδέα. Πόσοι όμως προσέχουν τα μακροπρόθεσμα;
Μέχρι εδώ λοιπόν η παραπλάνηση δείχνει μάλλον οριοθετημένη, συνηθισμένο πολιτικό παιχνίδι με διάσταση λόγων - έργων.
Δεν είναι, όμως.
Αυτό που συγκαλύπτεται είναι κοινωνικοπολιτικά πολύ σημαντικότερο. Το περί άκρων ιδεολόγημα στο όνομα της προστασίας από τον εξτρεμισμό αποπροσανατολίζει από τον πρακτικό στόχο: την αντιμετώπιση μιας αναμενόμενης γενικευμένης αντίδρασης των πολλών, των μαστιζόμενων πλειοψηφιών που έχουν πια λόγους να συγκρουστούν με το κυρίαρχο οικονομικό - πολιτικό σύστημα.
Το αφήγημα δεν είναι παραμύθι: ιδίως από τη δεκαετία του ενενήντα αναπτύσσεται μια πολιτική κοινωνικών ανισοτήτων. Οι πολλοί φτωχαίνουν, οι κάτοικοι πληττόμενων από πείνα ή δίψα χωρών μεταναστεύουν και περιθωριοποιούνται, οι πληθυσμοί των κοινωνικά αποκλεισμένων και των φυλακών αυξάνονται. Οι αριθμοί είναι δυναμικοί: ολοένα και λιγότεροι πλούσιοι άνθρωποι έχουν τόση περιουσία, όση ολοένα περισσότεροι φτωχοί. Ή φτωχά κράτη. Το περιβάλλον, η δημόσια περίθαλψη, η δημόσια παιδεία εγκαταλείπονται και φθείρονται. Δεν θα φθάσουμε άραγε προσεχώς σε μια ιστορική καμπή, όπου το κλίμα ανάμεσα στους λίγους έχοντες (το 1%, υποστηρίζει ο J. Stiglitz) και τους πολλούς στερημένους θα γίνει τεταμένο και θερμό;
Μάλλον ναι. Γι' αυτό, «εμείς» προετοιμαζόμαστε. Η προσεκτική προετοιμασία εκτείνεται σε πολλά κρίσιμα επίπεδα: όχι μόνο στο επικοινωνιακό, αλλά και στους θεσμούς και στους μηχανισμούς επιβολής. Δειγματοληπτικά, αλλά χωριστά, τα παρακάτω.
Στο όνομα πραγματικών, αλλά όχι γενικευμένων, κινδύνων (π.χ. τρομοκρατία, παιδική πορνογραφία, ξέπλυμα βρόμικου χρήματος) αναπτύσσονται θεσμικά εργαλεία που εξασθενίζουν τα ατομικά δικαιώματα όλων. Παραδείγματα:
* Εμφανίζονται σε όλο τον κόσμο διάφορες ρυθμίσεις για ασφαλιστικές κρατήσεις (από Γκουαντάναμο έως «κέντρα φιλοξενίας») όπου κρατούνται άνθρωποι χωρίς τις εγγυήσεις της ποινικής καταδίκης.
* Το πεδίο δράσης της Αστυνομίας, που ελέγχει πολλούς ως υπόπτους, διευρύνεται εις βάρος του αντίστοιχου της ποινικής δικαιοσύνης, η οποία μπορεί να απευθύνεται, λόγω των αποδεικτικών φίλτρων, σε λιγότερους.
* Στον στόχο της καταστολής αρχικά ενέπιπτε ο ύποπτος για συγκεκριμένη πράξη, αργότερα εισήλθε ο «συνήθης ύποπτος», ήδη εμπίπτει ο κατά την κρίση των ελεγχόντων ύποπτος. Με άλλα λόγια ο καθένας.
* Επιχειρήσεις μηδενικής ανοχής, ποινικοποιήσεις συνηθισμένων οφειλών προς την Εφορία κ.λπ. πολιτικές εμπλέκουν στο στόχαστρο της ποινικής καταστολής τους πολλούς με τα μικροαμαρτήματα της καθημερινότητας.
Την ίδια στιγμή αναπτύσσονται και οι πραγματικοί μηχανισμοί και εξοπλισμοί που προορίζονται για τον έλεγχο όχι του εξτρεμισμού, αλλά των μαζικών εκδηλώσεων. Η ειδική Αστυνομία εφοδιάζεται με οχήματα, χημικά και άλλα όπλα για την αντιμετώπιση ογκωδών διαδηλώσεων. Οι κάμερες παρακολουθούν τους δημόσιους χώρους και τους πάντες, όχι μόνο ευπαθή σημεία ή βάσιμα εξατομικευμένους υπόπτους. Απεχθή τα εγκλήματα της παιδοφιλίας και ασφαλώς άξια αυστηρού ελέγχου. Οι μηχανισμοί που προγραμματίζονται όμως για την πρόληψη και καταστολή τους μπορούν να επιτηρούν τα πάντα και τους πάντες. Όσο για την αντιμετώπιση του ξεπλύματος του μαύρου χρήματος, αυτή ωθεί την μετατροπή του συνόλου σχεδόν των τραπεζικών υπαλλήλων σε ανακριτικά όργανα. Ας προσέχει και η γιαγιά όταν θα πληρώνει το νοίκι της.
Αυτή είναι λοιπόν η μεγάλη εξαπάτηση. Στο όνομα της πάταξης των βιαιοτήτων των άκρων αναπτύσσεται (και καλύπτεται) μια πολιτική ελέγχου των αντιδράσεων των πλειοψηφιών. Η πολιτική αξία χρήσης της ετικέτας «βία των δύο άκρων» είναι τεράστια. Ζόφος. Αλλά και συνειδητοποίηση ότι ο εξτρεμισμός τελικά βολεύει την εξουσία, ότι οι πολλοί αποτελούν κρίσιμο υποκείμενο της ιστορίας. Ότι η δημοκρατία αποτελεί ουσιαστικό στόχο: Των λίγων για να την πολεμήσουν. Των πολλών για να τη χτίσουν.
* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι καθηγητής Νομικής ΑΠΘ.
