Του Γιάννη Σχίζα
Το 'λεγε το τραγούδι της Βουγιουκλάκη, σε στίχους Aλέκου Σακελλάριου: Κυριακή, γιορτή και σχόλη - να' ταν η βδομάδα όλη - κι η Δευτέρα να 'ταν μόνο - κάνα δυο φορές το χρόνο...
Το 'λεγε πιο μελαγχολικά το «Σαββατόβραδο» του Θοδωράκη, σε στίχους Λειβαδίτη: Πάει κι απόψε το όμορφο - το όμορφο το απόβραδο - κι από Δευτέρα πάλι - πίκρα και σκοτάδι - αχ να 'ταν η ζωή μας Σαββατόβραδο - κι ο χάρος νά 'ρχονταν - μια Κυριακή το βράδυ...
Η Κυριακή - αργία και στη συνέχεια το Σαββατοκύριακο, ήταν η μεγάλη κατάκτηση του εργατικού κινήματος. Ήταν το επίτευγμα ενός άρτιου ελεύθερου χρόνου, διαφορετικού από τον σημερινό χρόνο των ωρομίσθιων που περιμένουν σαν μπασκετμπολίστες την εντολή απασχόλησης από τον προπονητή εργοδότη, καθώς και διαφορετικού από τον «συνήθη» αποσπασματικό χρόνο των μισθωτών - που σαλαμοποιείται για το φαγητό, τη στοιχειώδη ανάπαυση, τις προσωπικές επαφές. Ταυτόχρονα ήταν ένα μεγάλο «εκτροφείο σκέψεων» για το πώς θα μπορούσε να υπάρχει ποιοτική ζωή για τους εργαζόμενους.
Πάνω στις κατακτήσεις αυτές πάτησε το εργατικό κίνημα για να διεκδικήσει τη δημοκρατική διανομή της απασχόλησης, με ταυτόχρονη μείωση του κατά κεφαλήν χρόνου εργασίας. Εδώ πάτησαν οι ριζοσπάστες διανοούμενοι, όπως ο Αντρέ Γκορζ, για να διατυπώσουν την «επανάσταση του επιλεγμένου χρόνου», δηλαδή ένα είδος αυτοδιαχείρισης του ατομικού χρόνου εργασίας στη κλίμακα της ατομικής καριέρας, έστω και υπό συνθήκες καπιταλισμού...
Πριν από έναν αιώνα και κάτι, το Κίνημα στο Γουδή έφερνε τη θέσμιση της κυριακάτικης αργίας στα καταστήματα. Ο πατέρας μου τότε δούλευε στα Τρίκαλα, σε ένα μικρομάγαζο, και στη μνήμη του εγχαράχθηκε ανεξίτηλα η αντίδραση μιας εφημερίδας των γαιοκτημόνων με τον πηχυαίο τίτλο: Απέραντον τεμπελχανείον!
Ο παλαιός και νέος φιλελευθερισμός ανέκαθεν βυσσοδομούσαν εναντίον του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων. Οι μικρόνοες θεωρητικοί της ασύδοτης αγοράς θεωρούσαν αυτόν τον χρόνο παρασιτικό, υπολειπόμενοι της κεϋνσιανής λογικής, που έβλεπε τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων ώς προϋπόθεση της ανάπτυξης ενός ολόκληρου κλάδου υπηρεσιών (τουρισμός κ.λπ.), αλλά και της εναλλακτικής αντίληψης για τη δυνατότητα του ελεύθερου χρόνου να είναι αξιοπαραγωγός και γενικά δημιουργικός.
Η σημερινή απορρύθμιση των ωραρίων + κάποιες de facto απαιτήσεις για 24ωρη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων + τα δοκιμαστικά ανοίγματα της Κυριακής, εκφράζουν το νεοφιλελεύθερο υποσυνείδητο και την αξίωση μιας μεταμοντέρνας και ευέλικτης δουλοπαροικίας. Και όλα αυτά διαδραματίζονται υπό συνθήκες εκρηκτικής ανάπτυξης της τεχνολογίας και τεράστιων παραγωγικών δυνατοτήτων, που θα μπορούσαν άνετα να μετασχηματιστούν σε ενεργές παραγωγικές δυνάμεις. Ιδού πεδίο δόξης λαμπρό για μια νέου τύπου σοσιαλιστική κριτική, ευρείας απήχησης και ικανής να δείξει έναν νέο ορίζοντα, πέρα από την καθημερινή πολιτική μάχη...
