Του Διονύση Τεμπονέρα*
1. Η κυβέρνηση θέλει να εισάγει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα στην επικουρική ασφάλιση συρρικνώνοντας παράλληλα τον δημόσιο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης (μείωση εισφορών αλλά και παροχών), ώστε να προχωρήσει στο μεγαλύτερο οικονομικό deal τής Μεταπολίτευσης με τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
2. Το σύστημα που προτείνει η κυβέρνηση καταργεί την αναδιανεμητική λειτουργία του συστήματος σύμφωνα με την οποία οι εν ενεργεία εργαζόμενοι πληρώνουν με τις εισφορές τους, τις συντάξεις των παλιότερων γενεών(σύστημα pay as you go). Η αναδιανομή δεν είναι μόνο οριζόντια, δηλαδή από γενιά σε γενιά, αλλά και κάθετη, δηλαδή οι πλουσιότεροι πληρώνουν περισσότερο, για εκείνους που είτε συνεισφέρουν λίγο στο σύστημα, είτε και καθόλου, προσδίδοντάς του και μια «προνοιακή χροιά», όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη φορολογία.
3. Το νέο ασφαλιστικό μοντέλο επιλέγει το σύστημα «καθορισμένων εισφορών», το οποίο εγγυάται μόνο τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης και μετακυλίει τον κίνδυνο χαμηλής και αναξιοπρεπούς σύνταξης στον μεμονωμένο εργαζόμενο. Ο εργαζόμενος ξέρει τι εισφορές δίνει, όχι όμως και τι σύνταξη θα πάρει (όπως συμβαίνει στο σύστημα «προκαθορισμένων παροχών»). Αυτό εξαρτάται από τις αποδόσεις των επενδυτικών προϊόντων που θα διαπραγματεύονται οι ιδιώτες στις εγχώριες και διεθνείς χρηματαγορές.
4. Το κοινωνικό δικαίωμα στη σύνταξη μετατρέπεται σε ατομική προσπάθεια συσσώρευσης περιουσίας για τα γηρατειά. Μόνο που η αποταμίευση είναι εκτεθειμένη σε απροσδιόριστους κινδύνους της αγοράς, που, ειδικά σε περιόδους οικονομικής ανισορροπίας, είναι ευάλωτη σε παράγοντες που συνδέονται με το χρηματοπιστωτικό περιβάλλον, εγχώριο και διεθνές. Το διανεμητικό σύστημα δέχεται κριτική γιατί είναι εκτεθειμένο στην ανεργία και τη γήρανση του πληθυσμού, κάτι που το κεφαλαιοποιητικό δεν αντιμετωπίζει σε τόσο μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, σε περίπτωση κρίσης, όπως σήμερα, το διανεμητικό σύστημα αντιμετωπίζει συρρίκνωση των εσόδων με συγκεκριμένη ταχύτητα, ενώ στα κεφαλαιοποιητικά συστήματα δεν μπορεί να προσδιοριστεί πού θα φτάσουν οι απώλειες.
5. Η μετάβαση από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα έχει κόστος. Πολύ υψηλό κόστος, που μπορεί να απειλήσει όχι μόνο τη βιωσιμότητα και άρα και την κοινωνική αποτελεσματικότητα του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά και τον ίδιο τον κρατικό προϋπολογισμό. Σε κάθε περίπτωση, τέτοιες δομικού χαρακτήρα αλλαγές γίνονται σε περιόδους ανάπτυξης και μάλιστα ισχυρής και όχι σε περιόδους βαθιάς ύφεσης.
6. Υπάρχει προηγούμενο στην κατεύθυνση αυτή και ποιες ήταν οι επιπτώσεις; Στη δικτατορία του Πινοσέτ, η κύρια και η επικουρική δημόσια ασφάλιση πήγαν στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Στην Ευρώπη αυτό το πείραμα το έχουμε στην Ουγγαρία το 1998, στη Βουλγαρία το 2002, στη Λιθουανία το 2004, στη Σλοβακία το 2005, στη Ρουμανία το 2008. Στις χώρες αυτές εφαρμόστηκε η μετάβαση ενός τμήματος της δημόσιας ασφάλισης, της επικουρικής, στις ασφαλιστικές εταιρείες. Το 2008 όμως κατέρρευσε όλο αυτό το σύστημα των ιδιωτικών ασφαλιστικών και όλοι έτρεξαν στο «καταφύγιο» του αναδιανεμητικού συστήματος. Το κόστος πλήρωσαν οι κρατικοί προϋπολογισμοί και πολλές χώρες, όπως η Σουηδία και η Ιταλία, έφυγαν από το κεφαλαιοποιητικό σύστημα οριστικά.
Η κυβέρνηση συνεχίζει τον «νεοφιλελεύθερο κατήφορο» και βάζει την κοινωνική ασφάλιση σε αχρείαστες περιπέτειες. Πριν καλά - καλά αποκτήσουμε πλήρη εικόνα των επιπτώσεων της οικονομικής καταστροφής λόγω πανδημίας, στην οικονομία και στα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, εξαγγέλλεται μια μετάβαση στην κεφαλαιοποίηση που μόνο δεινά επιφυλάσσει για εργαζομένους και συνταξιούχους.
* Ο Διονύσης Τεμπονέρας είναι δικηγόρος - εργατολόγος
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
