Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
20.2°C23.5°C
2 BF 43%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
20 °C
16.6°C22.9°C
2 BF 45%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C21.5°C
2 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.1°C
1 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
17.9°C17.9°C
0 BF 59%
To screen new deal είναι εδώ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

To screen new deal είναι εδώ

MODUS OPERANDI...

...μια στήλη για τον τρόπο που λειτουργούν τα πράγματα

Δώρα Κοτσακά

Μερικούς μήνες πριν, το Green New Deal αποτελούσε το νέο κεντρικό και κατεπείγων αίτημα στην πολιτική ατζέντα, με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής να μεγεθύνονται σε ένταση και περιβαλλοντικά κόστη. Είχε συγκεντρώσει ευρύτατες πολιτικές συμμαχίες, είχε τεκμηριωθεί επιστημονικά και δουλευτεί επικοινωνιακά σε επίπεδο που ένα αίτημα θεωρείται “πολιτικά ώριμο”. Τα δημόσια κονδύλια που απαιτούνται για ένα Green New Deal είναι μεγάλα και, γι αυτό το λόγο, συνιστά πολιτικό διακύβευμα που εγείρει αντιδράσεις υψηλής έντασης - ιδιαίτερα σε χώρες όπως η ΗΠΑ της οποίας μεγάλο μέρος του πληθυσμού αμφισβητεί και την ίδια την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής. Τα κρατικά ταμεία διαθέτουν συγκεκριμένα ποσά και τα πανίσχυρα εταιρικά και άλλα lobbies ρίχνουν στην αρένα όλες τους τις δυνάμεις, προκειμένου να στρέψουν τη ροή του δημόσιου χρήματος προς την ενίσχυση των δικών τους συμφερόντων.

Μετά την πανδημία οι ισορροπίες φαίνεται να αλλάζουν. Οι ψηφιακές τεχνολογίες εμφανίζονται ως η σανίδα σωτηρίας για την ανθρωπότητα, καθώς παρεμβάλλονται σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας. Από την τηλεργασία και την εκπαίδευση, έως την ψυχαγωγία και την προσωπική ζωή, πλέον αναζητάμε τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας στους οποίους δεν εμπλέκεται κάποια εταιρική ψηφιακή πλατφόρμα με χαρακτήρα -στις περισσότερες περιπτώσεις- ολιγοπωλιακό. Με αυτά τα δεδομένα, η διαπραγματευτική ισχύς των τεχνολογικών κολοσσών αυξάνεται περαιτέρω. Και ήταν ήδη τεράστια.

Προφανώς η ενεργειακή μετάβαση και το Green New Deal δεν εμπίπτουν στην ατζέντα που οι τελευταίοι ακούραστα και συστηματικά προωθούν. Οι συνέπειες της πανδημίας έχουν ως αποτέλεσμα σήμερα να γίνεται συζήτηση για ένα Screen New Deal και η επιλογή του όρου είναι απολύτως εύστοχη, καθώς πρόκειται για εξέλιξη που μετασχηματίζει το modus operandi του οικονομικού μοντέλου. Όλα κινούνται πολύ γρήγορα το τελευταίο διάστημα. Η αυστραλιανή κυβέρνηση προχώρησε σε συμβόλαιο με την Amazon για την αποθήκευση των δεδομένων της αμφιλεγόμενης εφαρμογής ιχνηλάτησης επαφών που σχετίζονται με τον κοροναϊό.1 Η καναδική κυβέρνηση υπέγραψε συμβόλαιο με την Amazon για την παράδοση ιατρικού εξοπλισμού εγείροντας ερωτηματικά σχετικά με το γιατί αυτή την υπηρεσία δεν μπορούσε να την παράσχει η δημόσια ταχυδρομική υπηρεσία.2 Η Νέα Υόρκη ανακοίνωσε την προσαρμογή της πόλης στη μετά-Covid πραγματικότητα, με έμφαση στη σταθερή ενσωμάτωση της τεχνολογίας σε κάθε πτυχή της ζωής στην Πολιτεία και προτεραιότητα στην ευρυζωνικότητα και την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης. Ενδεικτικά, μέσα στο Μάιο έκλεισε η συνεργασία με το Bill & Melinda Gates Foundation “για την ανάπτυξη εξυπνότερων εκπαιδευτικών συστημάτων”.3 Αναφερόμενος στον B. Gates ως οραματιστή, ο Κυβερνήτης της Νέας Υόρκης υποστήριξε ότι “η πανδημία δημιούργησε μία στιγμή στην ιστορία όπου μπορούμε πραγματικά να ενσωματώσουμε και να ωφεληθούμε από τις ιδέες του Gates... Όλα αυτά τα κτήρια, όλες αυτές οι τάξεις - για ποιο λόγο, με όλη αυτή την τεχνολογία που διαθέτουμε;”αναρωτήθηκε.

Η Ναόμι Κλάιν, συγγραφέας και δημοσιογράφος που με τη δουλειά της κατέστησε γνωστή τη λειτουργία του “Δόγματος του Σοκ” σε ευρύτατα ακροατήρια, υποστηρίζει ότι πήρε λίγο χρόνο να “δέσει η εικόνα”, αλλά κάτι που ομοιάζει με συνεκτικό δόγμα του πανδημικού σοκ αρχίζει να εμφανίζεται και είναι πολύ περισσότερο hi-tech από οτιδήποτε έχουμε δει σε προηγούμενες καταστροφές.4 Η Κλάιν αναφέρεται σε αυτό το μέλλον που τίθεται σε εφαρμογή ως Screen New Deal και επισημαίνει ότι συνιστούσε προϋπόθεση η αξιοποίηση των εβδομάδων φυσικής απομόνωσης -όχι ως μία οδυνηρή αναγκαιότητα για να σωθούν ζωές- αλλά ως ζωντανό εργαστήριο με στόχο ένα μόνιμο και άκρως προσοδοφόρο μέλλον χωρίς φυσική επαφή.

Το “κινέζικο” επιχείρημα

Η Εθνική Επιτροπή Ασφαλείας για την Τεχνητή Νοημοσύνη (NSCAI) των ΗΠΑ έχει ως αποστολή να λειτουργεί συμβουλευτικά προς το Κογκρέσο για ζητήματα που σχετίζονται με “αναβαθμίσεις στην τεχνητή νοημοσύνη, machine learning και σχετικές τεχνολογίες”.5 Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους είχε θέσει με σαφήνεια το κατεπείγον πρόβλημα που προκύπτει εξαιτίας της δυνατότητας των κινεζικών εταιρειών τεχνολογίας να προσπερνούν τους ρυθμιστικούς περιορισμούς που σχετίζονται με τα εργασιακή δικαιώματα ή το σεβασμό της ιδιωτικότητας.6 Η εκτεταμένη χρήση τεχνολογιών παρακολούθησης των πολιτών της έχει ως αποτέλεσμα σαφές προβάδισμα σε πλήθος τομέων, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής πρόγνωσης με χρήση τεχνητής νοημοσύνης, τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, τις ψηφιακές υποδομές, τις “έξυπνες πόλεις” και το ηλεκτρονικό εμπόριο.7 Τον περασμένο Νοέμβριο η NSCAI εξέδωσε αναφορά προς το Κογκρέσο με την οποία επισημαίνει πως η μαζική παρακολούθηση είναι η κρίσιμη εφαρμογή για την ουσιαστική εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης:8 “Βρισκόμαστε σε στρατηγικό ανταγωνισμό. Η τεχνητή νοημοσύνη θα βρεθεί στο επίκεντρο. Το μέλλον της εθνικής μας ασφάλειας και οικονομίας διακυβεύεται’”, σημειώνουν.

Η κορωνίδα του επιχειρήματος -σε παρουσιάσεις προς διαμορφωτές πολιτικών ή σε άρθρα και συνεντεύξεις δημόσιας παρέμβασης- συμπυκνώνεται στην κινέζικη απειλή. Υποστηρίζουν ότι η κυριαρχία των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού από τη στιγμή που η κινεζική κυβέρνηση είναι πρόθυμη να ξοδέψει απεριόριστα ποσά δημόσιου χρήματος, προκειμένου να δημιουργήσει τις απαιτούμενες υποδομές για παρακολούθηση υψηλής τεχνολογίας, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει σε κινέζικες εταιρείες τεχνολογίας όπως η Alibaba, η Baidu και Hauawei να καρπώνονται τα κέρδη για εμπορικές εφαρμογές. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο όμως η NSCAI σημειώνει την προθυμία της Κίνας να ασπαστεί τις Συμπράξεις Δημοσίου Ιδιωτικού (ΣΔΙΤ) στον τομέα της μαζικής παρακολούθησης και της συλλογής δεδομένων, ως τη βάση του ανταγωνιστικού της πλεονεκτήματος.

Στα παραπάνω δίνει μία επιπλέον οπτική το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας μεταξύ κρατικών λειτουργών και διευθυντικών στελεχών στους τεχνολογικούς γίγαντες. Ενδεικτικά, ο Πρόεδρος της NSCAI Eric Schmidt, ο οποίος διατηρεί την ίδια θέση και στο Defence Innovation Board, συμβουλευτικό όργανο του αμυντικού τομέα των ΗΠΑ σχετικά με την αύξηση χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης στο στρατό, είχε προηγούμενα διατελέσει διευθυντής της Google.9 Ο J. Marcuse, εκτελεστικός διευθυντής του Defence Innovation Board των ΗΠΑ ανακοίνωσε μέσα στο Μάιο ότι παραιτείται της θέσης του προκειμένου να αναλάβει θέση πλήρους απασχόλησης στη Google ως επικεφαλής στρατηγικής και καινοτομίας για το δημόσιο τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο.10 Ο βασικός στόχος αυτών των δύο επιτροπών είναι η εκθετική αύξηση των κυβερνητικών κονδυλίων για την έρευνα σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και τις τεχνολογικές υποδομές που προϋποθέτει επενδύσεις ,οι οποίες θα ωφελήσουν άμεσα τις εταιρείες όπου ο Schmidt και άλλα μέλη των δύο επιτροπών διατηρούν διευρυμένα μερίδια. Όλες αυτές οι επιτροπές στελεχώνονται από διευθυντικά στελέχη των ισχυρότερων εταιρειών τεχνολογίας όπως η Oracle, Amazon, Microsoft, Facebook, Google. Φυσικά τα συμφέροντά τους σπάνια σταματούν στην αμοιβή τους.

Στην περίπτωση του Προέδρου της NSCAI, είναι γνωστό ότι διατηρεί μετοχές αξίας μεγαλύτερης των 5.3 δισ. δολ. στην Alphabet (τη μητρική της Google) και στα τέλη Φεβρουαρίου -ενώ το lock down στην Κίνα είχε ήδη δείξει το δυναμικό της κατάστασης- έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου καλώντας σε “απεριόριστες συμπράξεις μεταξύ κυβέρνησης και βιομηχανίας” και κατακλυσμό δημοσίου χρήματος:11

“Η τεχνητή νοημοσύνη θα ανοίξει νέους ορίζοντες σε όλους τους τομείς από τη βιοτεχνολογία έως τις τραπεζικές υπηρεσίες και επιπλέον συνιστά προτεραιότητα για την άμυνα της χώρας... Αν τα πράγματα συνεχίσουν να εξελίσσονται με τους σημερινούς ρυθμούς, οι συνολικές επενδύσεις της Κίνας στην έρευνα και την ανάπτυξη αναμένεται να ξεπεράσουν τις αντίστοιχες των ΗΠΑ μέσα σε δέκα χρόνια, περίπου την ίδια περίοδο που αναμένεται η οικονομία τους να κάνει το ίδιο. Αν αυτά τα δεδομένα δεν αλλάξουν, γύρω στο 2030 θα ανταγωνιζόμαστε με μία χώρα που θα έχει μεγαλύτερη οικονομία, περισσότερες επενδύσεις σε έρευνα και τεχνολογία, καλύτερη έρευνα, ευρύτερη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και ισχυρότερες ψηφιακές υποδομές... Κυριολεκτικά, οι Κινέζοι ανταγωνίζονται με στόχο να καταστούν παγκόσμιοι leaders στην καινοτομία και οι ΗΠΑ δεν παίζουν για να κερδίσουν”.

“Και μετά ήρθαν οι μέλισσες”: Η αξιοποίηση της πανδημίας ως δεύτερη ευκαιρία μετά την 11η Σεπτεμβρίου

Μέσα στους επόμενους μήνες όλα όσα αντιμετωπίζονταν ως αμφιλεγόμενα αιτήματα έγιναν πραγματικότητα. Μαζικές δημόσιες επενδύσεις σε έρευνα και υποδομές υψηλής τεχνολογίας, πληθώρα Συμπράξεων Δημοσίου Ιδιωτικού (ΣΔΙΤ) στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και χαλάρωση μεγάλου αριθμού διατάξεων προστασίας της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας. Όλα τα παραπάνω δημιουργούν μία νέα ευκαιρία αναδιάταξης του σχετικού ρυθμιστικού τοπίου αντάξια αυτής της 11ης Σεπτεμβρίου, όπου η μετατροπή της πολιτικής των ΗΠΑ σχετικά με το σεβασμό της ιδιωτικότητας και την προστασία των προσωπικών δεδομένων συμπυκνώθηκε στο πρόγραμμα μαζικής παρακολούθησης Total Information Awareness (TIA) σε συνεργασία με τους τεχνολογικούς κολοσσούς. Και αν κάτι μάθαμε στα χρόνια που ακολούθησαν είναι ότι αυτού του τύπου οι μετατροπές που σημειώνονται σε έκτακτες περιόδους, δεν είναι καθόλου έκτακτες. Έρχονται για να μείνουν.

Η 11η Σεπτεμβρίου άλλαξε τελείως το τοπίο σχετικά με τη διαχείριση προσωπικών δεδομένων. Οι νομοθέτες στην Ουάσιγκτον είχαν αρχίσει να ανησυχούν για τα προσωπικά δεδομένα που συγκεντρώνονταν στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών στο ίντερνετ, οι οποίες παρείχαν δωρεάν υπηρεσίες παρακολουθώντας και καταγράφοντας τη δραστηριότητα των χρηστών. Μάλιστα, στις 10 Σεπτεμβρίου 2001, μία ημέρα πριν από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, υπήρχε στην ημερήσια διάταξη του Κογκρέσου μια συζήτηση που πολλοί πίστευαν ότι θα οδηγούσε στη θέσπιση αυστηρών κανόνων και στην κατάργηση των δυνατοτήτων παρακολούθησης και καταγραφής της δραστηριότητας των χρηστών του διαδικτύου. Μέσα σε μία μέρα όλα άλλαξαν.

Η υγειονομική κρίση προσέφερε την ευκαιρία για το επόμενο άλμα αυτού του σχεδίου. Σε όλα τα μέρη που επιβλήθηκε lock down η δραστηριότητα στο διαδίκτυο αυξήθηκε δραματικά. Τον Ιανουάριο στην επαρχία Χουμπέι στην Κίνα η ταχύτητα της σύνδεσης έπεσε στο μισό. Σε παγκόσμιο επίπεδο η χρήση των μηχανών αναζήτησης αυξήθηκε κατά 25%-30%. Απότομα αυξήθηκε και η ζήτηση σε υπηρεσίες όπως ιχνηλάτηση επαφών, δεδομένα τοποθεσίας, αναγνώριση προσώπου, όργανα θερμομέτρησης και συσκευές ελέγχου απόστασης μεταξύ των εργαζομένων. Οι υποδομές έπρεπε να αναβαθμιστούν. Έως το τέλος Απριλίου είχαν ξοδευτεί περισσότερα χρήματα σε data centers από ό,τι όλο το 2019. Η Amazon και η Microsoft προκειμένου να ανταποκριθούν δημιούργησαν ταχύτατα πενήντα νέα και πάρα πολύ μαζικά data centers (κέντρα επεξεργασίας δεδομένων).

Σε αυτό το νέο πλαίσιο με ανανεωμένο όραμα και αυτοπεποίθηση ο Πρόεδρος της NSCAI αλλάζει το ύφος με το οποίο απευθύνεται στους συμπατριώτες του και τους καλεί να φανταστούν πώς θα ήταν η ζωή τους χωρίς την Amazon:12 “Εταιρείες σαν την Amazon γνωρίζουν πώς να εφοδιάζουν και να διανέμουν αποτελεσματικά. Θα χρειαστεί να παράσχουν υπηρεσίες και συμβουλευτική σε κυβερνητικούς επιτετραμμένους που στερούνται τεχνολογικών συστημάτων και ειδίκευσης. Πρέπει να επισπεύσουμε την τάση σχετικά με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, οι οποία σήμερα τίθεται σε εφαρμογή σε κλίμακες που ποτέ πριν δεν είχαμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε. Διαδικτυακά αποφεύγουμε την εγγύτητα, πράγμα που επιτρέπει στα παιδιά να παίρνουν οδηγίες από τους καλύτερους δασκάλους ανεξάρτητα από την περιοχή κατοικίας τους... Οι άνθρωποι θα έπρεπε να είναι λίγο περισσότερο ευγνώμονες προς αυτές τις εταιρείες που έχουν τα κεφάλαια και κάνουν τις επενδύσεις προκειμένου να οικοδομήσουν τα εργαλεία τα οποία χρησιμοποιούμε σήμερα και μπορούν να μας βοηθήσουν”.

Τα τελευταία χρόνια διατυπώνονται όλο και εντονότερες ανησυχίες και αντιρρήσεις για το νέο μοντέλο “καπιταλισμού της παρακολούθησης” (surveillance capitalism). Ωστόσο, αυτό το κλίμα καχυποψίας υπήρχε στο μακρινό παρελθόν... επίσης γνωστό ως Φεβρουάριος. Σήμερα, πολλές από αυτές τις στέρεα τεκμηριωμένες ανησυχίες ξεπλύθηκαν από το κύμα του πανικού. Υπό το φόντο των μαζικών θανάτων, μας πλασάρονται αμφίβολες υποσχέσεις ότι αυτές οι τεχνολογίες είναι ο μόνος πιθανός τρόπος να προστατευθούμε από την πανδημία και να κρατήσουμε τους εαυτούς μας και τους αγαπημένους μας ασφαλείς. Στην καρδιά αυτού του οράματος βρίσκεται μία αδιάκοπη ενοποίηση της αμερικάνικης κυβέρνησης με τους γίγαντες της Silicon Valley. Τα δημόσια σχολεία, τα νοσοκομεία, τα ιδιωτικά ιατρεία, η αστυνομία και ο στρατός, προχωρούν με υψηλό κόστος σε εξωτερικές αναθέσεις πολλών εκ των βασικών λειτουργιών τους σε ιδιωτικές εταιρείες τεχνολογίας.

Θα ήταν χρήσιμο να θυμόμαστε ότι μέχρι πολύ πρόσφατα η δημόσια αντίδραση εναντίων των πρακτικών αυτών των εταιρειών ήταν ραγδαία αυξανόμενη. Οι προεδρικοί υποψήφιοι συζητούσαν ανοιχτά το χωρισμό των κολοσσιαίων τεχνολογικών εταιρειών,13 η Amazon υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τα σχέδιά της για εγκατάστασή της στη Νέα Υόρκη μετά την έντονη αντίδραση των κατοίκων, τα σχέδια της Google στο Τορόντο ακυρώνονται14 και οι εργαζόμενοί της αρνούνται να εργαστούν για τη δημιουργία τεχνολογιών παρακολούθησης με στρατιωτική εφαρμογή.15 Εν ολίγοις, η δημοκρατία και οι άβολες διαδικασίες δημόσιας λογοδοσίας στο σχεδιασμό κρίσιμων θεσμών και δημόσιων χώρων φαίνεται να συνιστά το τελευταίο μεγάλο εμπόδιο στο όραμα της Silicon Valley. Μέσα στη χλαπαταγή της πανδημίας δημιουργείται η ευκαιρία για αυτές τις εταιρείες να αποκτήσουν την ίδια δύναμη με τους Κινέζους ανταγωνιστές τους, οι οποίοι μπορούν να λειτουργούν χωρίς το βάρος των εργασιακών ή των πολιτικών δικαιωμάτων.

Προφανώς και η τεχνολογία συνιστά τομέα κλειδί αναφορικά με την προστασία της δημόσιας υγείας στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, όπως η Ν. Κλάιν δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει στις δημόσιες παρεμβάσεις της αυτή την εποχή, το πρόβλημα που προκύπτει σε περιόδους συλλογικού σοκ είναι ότι η λήψη αποφάσεων γίνεται με απουσία δημοσίου διάλογου. Το ερώτημα στο οποίο καλούμαστε να απαντήσουμε έχει να κάνει με το αν αυτή η τεχνολογία θα υπάγεται σε δημοκρατικό πλαίσιο και δημόσιο έλεγχο ή θα λειτουργεί παραληρηματικά σε καθεστώς εξαίρεσης. Αυτές οι ερωτήσεις δεν μπορούν να αγνοηθούν, καθώς συνδέονται με το μέλλον μας όπως αυτό θα διαμορφωθεί τις επόμενες δεκαετίες. Αν πραγματικά αναγνωρίζουμε πόσο κρίσιμη είναι η ψηφιακή συνδεσιμότητα σε περιόδους κρίσης, πρέπει να αφήσουμε αυτά τα δίκτυα και τα δεδομένα μας στα χέρια ιδιωτικών παικτών, όπως η Google, η Amazon και η Apple, που λειτουργούν με μοναδικό περιορισμό την υποχρέωση να καθιστούν τους μετόχους και τα διευθυντικά τους στελέχη διαρκώς πλουσιότερους; Αν η δημόσια χρηματοδότηση αγγίζει τόσο μεγάλα ποσοστά δεν θα πρέπει το δημόσιο να έχει ιδιοκτησία και έλεγχο στο παραγόμενο προϊόν; Αν το διαδίκτυο έχει τόσο μεγάλη σημασία για την επιβίωσή μας, δεν θα έπρεπε να το μεταχειριζόμαστε ως μη κερδοσκοπική υπηρεσία κοινής ωφέλειας;

6https://drive.google.com/file/d/1wkPh8Gb5drBrKBg6OhGu5oNaTEERbKss/view, σελ.18.

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL