Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αραιές νεφώσεις
16 °C
14.2°C17.9°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.8°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
14.4°C17.0°C
1 BF 86%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
17 °C
16.5°C17.2°C
3 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
14 °C
13.9°C15.2°C
0 BF 72%
Γ. Δραγασάκης: Οι μικροπιστώσεις στη στρατηγική της Αριστεράς για βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γ. Δραγασάκης: Οι μικροπιστώσεις στη στρατηγική της Αριστεράς για βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη

του Γιάννη Δραγασάκη*

Ο θεσμός των μικροπιστώσεων έχει στόχο να δημιουργήσει ένα νέο κανάλι χρηματοδότησης που απευθύνεται σε ελεύθερους επαγγελματίες, μικρές επιχειρήσεις, αγρότες, νεοφυείς επιχειρήσεις και όλους όσοι δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στις τράπεζες. Βεβαίως ο βαθμός στον οποίο ο νέος αυτός θεσμός θα ανταποκριθεί σ’ αυτόν τον στόχο θα κριθεί στην πράξη από το ευρύτερο πλαίσιο και τη στρατηγική στην οποία θα ενταχθεί.

Στη δική μας αντίληψη ο θεσμός των μικροπιστώσεων δεν είναι ένα μέσο άσκησης πελατειακής πολιτικής ούτε ένα νέο πεδίο δράσης του κερδοσκοπικού κεφαλαίου, αλλά αποτελεί πρωτίστως έναν θεσμό που, μαζί και με άλλους, καλείται να συμβάλει στον περιορισμό στρεβλώσεων, ανισοτήτων και αποκλεισμών που δημιουργούν οι αγορές και η κερδοσκοπική λειτουργία των τραπεζών.

Παντού όπου υπήρξαν βιομηχανική ανάπτυξη, συνεπής στήριξη μικρών επιχειρήσεων, ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας, αυτό έγινε πρωτίστως χάρη σε δημόσιες πολιτικές, δημόσιες αναπτυξιακές τράπεζες, τράπεζες ειδικού σκοπού και ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία, ένα από τα οποία είναι και οι μικροπιστώσεις.

Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, λοιπόν, έχουν ένα ευρύ φάσμα τέτοιων εργαλείων που λειτουργεί πλάι στο τραπεζικό σύστημα, καλύπτει ανάγκες, αμβλύνει κενά, αποκλεισμούς και στρεβλώσεις.

Πραγματικότητα το παράλληλο χρηματοδοτικό σύστημα

Στη χώρα μας οι κυβερνήσεις του παρελθόντος είχαν επί δεκαετίες αφήσει τη χώρα αθωράκιστη και άοπλη, παραδομένη σε ένα τραπεζικό ολιγοπώλιο που συχνά λειτουργούσε ως καρτέλ. Δεν υπήρχε καμία εναλλακτική, ιδίως για μικρές επιχειρήσεις και επαγγελματίες.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, από την πρώτη στιγμή, παρά τα ποικίλα εμπόδια, έκανε μια τομή. Προχώρησε στη δημιουργία εκείνου που κάποια στιγμή αποκάλεσα παράλληλο χρηματοδοτικό σύστημα για να δεχτώ πρωτοφανείς επιθέσεις και χαρακτηρισμούς.

Αυτό που ενόχλησε δεν ήταν ο όρος, αλλά η ουσία. Ότι έσπαζε την παράδοση που ήθελε κυβερνήσεις του παρελθόντος υποταγμένες σε κατεστημένα τραπεζικά συμφέροντα. Παρά τις αντιδράσεις και τις αντιστάσεις, εμείς αρχίσαμε να δημιουργούμε ένα σύνολο νέων θεσμών και εργαλείων που υπάρχουν παράλληλα με τις τράπεζες, δρουν συμπληρωματικά προς αυτές και λειτουργούν, με διαφορετικά ή εναλλακτικά κριτήρια, οικονομικά, αλλά και ευρύτερα κοινωνικά, άμεσου, αλλά και μακροπρόθεσμου οφέλους. Περί αυτού πρόκειται, είτε το ονομάσουμε παράλληλο είτε συμπληρωματικό είτε εναλλακτικό χρηματοδοτικό σύστημα.

Η Ν.Δ. «υποχρεώθηκε» να ακολουθήσει την πολιτική μας

Με την ίδρυση της Αναπτυξιακής Τράπεζας και την ψήφιση του νομοσχεδίου για τις μικροπιστώσεις ολοκληρώνεται ένας πρώτος κύκλος νομοθετικών και άλλων πρωτοβουλιών που υλοποιούν την πολιτική μας, την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στον τομέα αυτόν. Και χαίρομαι που αυτό γίνεται με τη συναίνεση και της Ν.Δ., δεδομένου ότι δεν είχε ποτέ στο πρόγραμμά της ούτε την Αναπτυξιακή Τράπεζα ούτε τις μικροπιστώσεις.

Άλλωστε είναι γνωστές οι αρχικές αρνητικές θέσεις του κ. Μητσοτάκη και σε ό,τι αφορά την Αναπτυξιακή Τράπεζα. Όμως είναι θετικό το ότι υπό την πίεση της κοινωνίας και των αναγκών της, ιδίως μετά τον κορωνοϊό, μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση «υποχρεώνεται» κατά κάποιον τρόπο να υιοθετήσει μέτρα από την προοδευτική ατζέντα. Το θεωρώ μια δικαίωση της πολιτικής μας και της προσπάθειας που κάναμε να φτάσουμε έως εδώ.

Όμως χρειάζεται εγρήγορση, προσοχή και συνεχής ενεργοποίηση από την ίδια την κοινωνία και τους φορείς της, να γίνει δηλαδή η όλη διαδικασία δική της υπόθεση, ώστε τα εργαλεία αυτά να λειτουργήσουν γρήγορα και σωστά, κάτι το οποίο δεν ούτε δεδομένο ούτε αυτονόητο.

Ως προς το «γρήγορα» δυστυχώς χάθηκε πολύτιμος χρόνος από την κυβέρνηση της Ν.Δ., παρότι βρήκε ένα νομοσχέδιο έτοιμο, που είχε περάσει και τη φάση της διαβούλευσης, από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Για να αναπληρωθεί ο χαμένος χρόνος θα χρειαστούν ταχεία προετοιμασία, αποτελεσματικός συντονισμός, κινητοποίηση των ενδιαφερομένων και διαρκής πίεση προς την κυβέρνηση.

Οι καινοτομίες των μικροπιστώσεων

Ποιο είναι όμως το νέο που φέρνει ο θεσμός των μικροπιστώσεων; Σε τι διαφέρουν από τα μικρά δάνεια που δίνουν οι τράπεζες;

Πηγή των καινοτομιών που φέρνει ο θεσμός των μικροπιστώσεων είναι το γεγονός ότι δεν υπόκειται στους κανόνες της Βασιλείας και στις απαιτήσεις εποπτείας του ευρωσυστήματος που ισχύουν για τις τράπεζες.

Γι’ αυτό η εποπτεία των παρόχων μικροπιστώσεων μπορούσε να είναι σε ένα διυπουργικό όργανο με τη συμμετοχή και της Τράπεζας της Ελλάδος, όπως προέβλεπε το δικό μας νομοσχέδιο. Αν μείνει στην κεντρική τράπεζα, πρέπει τα όρια της εποπτείας να είναι σαφώς προσδιορισμένα ώστε να μην λειτουργούν ως μηχανισμός επιβράδυνσης ή ως αντικίνητρο.

Η πρώτη καινοτομία, ως αποτέλεσμα των παραπάνω, είναι ότι ο θεσμός των μικροπιστώσεων επιτρέπει και σε μη τράπεζες να δίνουν μικρά δάνεια. Βεβαίως η διαδικασία δεν πρέπει να είναι ανεξέλεγκτη. Οι πάροχοι μικροπιστώσεων πρέπει να υπόκεινται σε σαφείς υποχρεώσεις και κριτήρια που να εγγυώνται διαφάνεια και φερεγγυότητα και να αποτρέπουν διακρίσεις ή εκμεταλλευτικές πρακτικές.

Το άλλο καινοτόμο στοιχείο που φέρνει αυτός ο θεσμός είναι ότι τα κριτήρια αξιολόγησης και δανειοδότησης και της σχέσης συνολικά που πρέπει να διέπει τον πάροχο με τον δανειοδοτούμενο δεν στηρίζονται στις εμπράγματες εξασφαλίσεις, αλλά στην εμπιστοσύνη και στην παρακολούθηση μέσω της παροχής συμβουλευτικών οδηγιών και υπηρεσιών. Και αυτή είναι η κρίσιμη διαφορά των μικροπιστώσεων από τα μικρά δάνεια των τραπεζών.

Προϋπόθεση η ενεργός εμπλοκή κοινωνίας και φορέων

Ενώ η αγορά, λοιπόν, θα είναι ανοιχτή, υπό όρους και προϋποθέσεις, εντούτοις πιο κοντά στη λογική και τις απαιτήσεις αυτού του θεσμού είναι φορείς τοπικοί, κοντά στην κοινωνία, τους επαγγελματίες και άλλους ενδιαφερόμενους, φορείς δηλαδή όπως επιμελητήρια, επαγγελματικοί φορείς, περιφερειακά υποκαταστήματα της Αναπτυξιακής Τράπεζας, η Αυτοδιοίκηση, συνεταιριστικές τράπεζες και άλλοι συνεργατικοί φορείς, ιδίως όταν πρόκειται για προγράμματα επιδοτούμενα ή εγγυημένα από το κράτος.

Ακριβώς γι’ αυτό ο θεσμός αυτός πρέπει να πετύχει από τα πρώτα του βήματα. Να υπάρξουν απλές και σωστές διαδικασίες, διαφάνεια, διά ροπάλου αποτροπή πελατειακών λογικών. Αν αυτά διασφαλιστούν, ο θεσμός μπορεί να απογειωθεί και, χωρίς να είναι πανάκεια, μπορεί να γίνει βασικό εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης.

Αν, αντίθετα, επικρατήσουν πελατειακές, αδιαφανείς και ρουσφετολογικές λογικές, που αποτελούν ταυτοτικά στοιχεία αυτής της κυβέρνησης, ένα χρήσιμος θεσμός θα απαξιωθεί εξαρχής. Και αυτό πρέπει να το αποτρέψουμε -και δεν αφορά μόνο την κυβέρνηση, αλλά και τους φορείς που θα εμπλακούν στην παροχή μικροπιστώσεων και όλη τη κοινωνία.

Νέα σχέση πολιτικής και οικονομίας

Ορισμένοι φορείς εξέφρασαν φόβους μήπως υπάρξουν υπερβολικά υψηλά επιτόκια. Ζήτησαν να υπάρξει πλαφόν στα επιτόκια. Ασφαλώς τέτοιοι και άλλοι κίνδυνοι υπάρχουν και γι’ αυτό ο νόμος πρέπει να προβλέπει και αυτήν τη δυνατότητα, να μπορεί δηλαδή μια αρμόδια αρχή να παρέμβει και διοικητικά για τη προστασία των δανειζόμενων. Ωστόσο πρέπει να κατανοηθεί ότι μια τρίτη καινοτομία του θεσμού των μικροπιστώσεων αφορά τον ρόλο του κράτους.

Στην περίπτωση των μικροπιστώσεων, λοιπόν, το κράτος δεν πρέπει να είναι θεατής ή απόμακρος ρυθμιστής, αλλά ενεργός δρων, market maker, συμμέτοχος στη λειτουργία της αγοράς, καθώς έχει τη δυνατότητα να προσφέρει προγράμματα με δημόσιο χρήμα καθορίζοντας το ίδιο τους αποδέκτες, το επιτόκιο και τους όρους των δανείων. Αυτή άλλωστε είναι μια κρίσιμη διάσταση του θεσμού των μικροπιστώσεων στη δική μας λογική.

Άρα σε περίπτωση ανάγκης το κράτος, πριν από το εργαλείο της διοικητικής παρέμβασης, έχει και άλλους τρόπους παρέμβασης ακόμη πιο αποτελεσματικούς, παραδείγματος χάρη το κράτος μπορεί να υλοποιεί προγράμματα μικροπιστώσεων ορίζοντας, όπως είπα, το ίδιο το επιτόκιο και τους όρους δανεισμού.

Γενικότερα, τόσο στην περίπτωση των μικροπιστώσεων όσο και στην περίπτωση της Αναπτυξιακής Τράπεζας, αλλάζει η σχέση οικονομίας και πολιτικής καθώς η πολιτική αποκτά ξανά μια αδιαμεσολάβητη σχέση με τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας. Αν η εκάστοτε κυβέρνηση διαπιστώνει μια ανάγκη, τώρα έχει τα εργαλεία και τη θεσμική δυνατότητα να κάνει ένα πρόγραμμα που να την ικανοποιεί. Η δυνατότητα αυτή συνοδεύεται βέβαια και από την ανάλογη ευθύνη.

Αν πριν κάποιος υπουργός έλεγε «εγώ θέλω, αλλά δεν θέλουν οι τράπεζες», τώρα δικαιολογίες σαν αυτές θα είναι πιο δύσκολο να προβληθούν. Αυτό σημαίνει πως η ευθύνη της κυβέρνησης δεν τελειώνει με την ψήφιση του νόμου, αλλά εκτείνεται και στον τρόπο εφαρμογής του.

Το παράλληλο ή συμπληρωματικό χρηματοδοτικό σύστημα είναι σαν να φτιάξαμε ένα κανάλι άρδευσης. Το αν θα τρέξει νερό και ώς πού θα φτάσει εξαρτάται από την κυβέρνηση. Με άλλα λόγια, όσα προανέφερα αποτελούν τη δίκη μας αντίληψη και το δικό μας σχεδιασμό.

Ο κίνδυνος ο σημαντικός αυτός θεσμός να ενταχθεί από τη σημερινή κυβέρνηση σε μια πελατειακή λογική είναι ορατός και γι’ αυτό πρέπει να υπάρξει ένα ευρύ μέτωπο αντίστασης απέναντι σε μια τέτοια αρνητική προοπτική. Και θα πρέπει μαζί με τις επαγγελματικές οργανώσεις και φορείς των επαγγελματιών και των μικρών επιχειρήσεων κ.λπ. να συζητήσουμε τη δυνατότητα δημιουργίας ενός μόνιμου φόρουμ διάλογου και κοινής δράσης, με στόχο τη σωστή και διαφανή λειτουργία, καθώς και τη διαρκή βελτίωση της κοινωνικής αποτελεσματικότητας του νέου αυτού θεσμού, της Αναπτυξιακής Τράπεζας και των άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων.

* Ο Γιάννης Δραγασάκης είναι βουλευτής Δυτικού Τομέα Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ, πρώην υπουργός Οικονομίας

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL