Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.7°C
3 BF 55%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
19.7°C24.9°C
1 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C21.6°C
4 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
3 BF 33%
Απέναντι στην πανδημία δεν είμαστε όλοι ίσοι: C εργαζόμενοι και κοινό στον καιρό του COVID-19
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Απέναντι στην πανδημία δεν είμαστε όλοι ίσοι: C εργαζόμενοι και κοινό στον καιρό του COVID-19

Της Έλλης Παπαγρηγορίου*

Η πανδημία έφερε στο προσκήνιο τον πολιτισμό, αρχικά σε επίπεδο πολιτιστικής κατανάλωσης, μέσα από την ανάγκη για ψυχαγωγία στο σπίτι και τη δωρεάν διαδικτυακή διάθεση πολιτιστικού περιεχομένου εκ μέρους καλλιτεχνών και οργανισμών, και στη συνέχεια, σε επίπεδο πολιτιστικής παραγωγής, με τα αιτήματα των εργαζομένων στον πολιτισμό να αρθρώνονται μέσα από τα σωματεία και το κίνημα «SupportArtWorkers».

Τα πολιτιστικά ιδρύματα ξεκίνησαν διεθνώς το ένα μετά το άλλο να διαθέτουν αρχειακό υλικό μέσα από τις ιστοσελίδες ή τα κανάλια τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν από τη μία τη σχέση με το κοινό τους και από την άλλη τη θέση τους στο πολιτισμικό πεδίο, που όμως δεν θα είναι πια το ίδιο. Η δωρεάν πρόσβαση στο ευρύ κοινό, σε συνδυασμό με τα μεγάλα ποσοστά ψηφιακής θέασης που σημειώθηκαν και ανακοινώθηκαν από τους οργανισμούς, θέτουν στο επίκεντρο το ζήτημα της προσβασιμότητας των πολιτών στον πολιτισμό.

Γίνεται, λοιπόν, η όπερα πιο προσβάσιμη και καταπολεμά τις περιφερειακές ανισότητες, επειδή προβάλλεται στην κρατική τηλεόραση και άρα μπορεί να μπει σε κάθε σπίτι; Γίνεται ο πολιτισμός συμπεριληπτικός, επειδή μπορείς να παρακολουθήσεις δωρεάν συναυλίες στο Facebook του εκάστοτε φορέα; Μπορούν οι νέες πρακτικές ψηφιακού πολιτισμού που θα προκύψουν να οδηγήσουν σε μια ανακατανομή του πολιτισμού, κι αν ναι, με ποιους τρόπους;

Καθώς οι μεγάλοι οργανισμοί προσπαθούν να βρουν νέα κανάλια και τρόπους επικοινωνίας με το κοινό, κι ενώ οι κοινωνικές και πολιτισμικές ανισότητες θα γίνονται ακόμη πιο βαθιές, μένει να φανεί στην πράξη αν θα συμπεριλάβουν στο σχεδιασμό τους τη διεύρυνση στις ομάδες εκείνες που μέχρι τώρα ήταν αόρατες. Αντίθετα, υπάρχει η περίπτωση, με το φόβο της μειωμένης πληρότητας λόγω των μέτρων ασφαλείας, αλλά και της ενδεχόμενης επιφυλακτικότητας του κόσμου, να εστιάσουν στη μερίδα εκείνη του υπάρχοντος κοινού που θα επηρεαστεί οικονομικά λιγότερο από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Οι επιλογές των μεγάλων οργανισμών δεν θα επηρεάσουν μόνο τη σχέση με το κοινό τους, αλλά και τις γενικότερες τάσεις που θα ακολουθηθούν στην πολιτιστική παραγωγή. Ένας μεγάλος οργανισμός είναι πιθανό να βρει τους τρόπους να δημιουργήσει καινούργιο πολιτιστικό περιεχόμενο και να το διαθέσει δωρεάν στο διαδίκτυο ή να σχεδιάσει και να πραγματοποιήσει νέες παραγωγές χωρίς να αντιμετωπίσει θέμα βιωσιμότητας. Οι μικρότεροι οργανισμοί, όμως, είναι σαφές ότι δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες και δύσκολα θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες χωρίς την ανάλογη στήριξη, κινδυνεύοντας να εξαφανιστούν από τον πολιτιστικό χάρτη.

Οι πολιτιστικοί οργανισμοί, ωστόσο, δεν είναι μόνο το κοινό τους, αλλά κυρίως οι άνθρωποί τους. Για πόσους οργανισμούς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι, όσο προσπάθησαν να διατηρήσουν τη σχέση με τους ψηφιακούς πλέον επισκέπτες τους, άλλο τόσο προσπάθησαν να προστατεύσουν και τους εργαζόμενούς τους από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας;

Η Metropolitan Opera ξεκίνησε άμεσα τις δωρεάν προβολές της σειράς «The MET: Live in HD». Ταυτόχρονα, προχώρησε σε απόλυση όλου του καλλιτεχνικού προσωπικού μέχρι νεωτέρας (layoff) και κατ’ επέκταση σε διακοπή της μισθοδοσίας από την 1η Απριλίου. Ανάμεσα σε άλλα που μπορεί κανείς να σχολιάσει, αξίζει να αναφερθούμε στο γεγονός ότι μέρος του εν λόγω καλλιτεχνικού προσωπικού συμμετείχε -χωρίς αμοιβή- στο διαδικτυακό Γκαλά Όπερας που πραγματοποιήθηκε στις 25 Απριλίου για την εξεύρεση πόρων για τον οργανισμό. Όπως, άλλωστε, δήλωσε ο διευθυντής της όπερας, οι καλλιτέχνες «ήταν διαθέσιμοι εφόσον δεν είχαν τίποτα άλλο να κάνουν».

Μπορεί η Metropolitan Opera να ανήκει σε ένα διαφορετικό μοντέλο διαχείρισης του πολιτισμού, όμως, τηρουμένων των αναλογιών, σε οποιαδήποτε χώρα ακόμα και οι πιο «εκλεκτοί» που απολαμβάνουν μια κάποια σταθερότητα υπό τη σκέπη ενός μεγάλου φορέα με κύρος μπορεί να βρεθούν σε δυσμενή θέση και να τύχουν αντίστοιχης μεταχείρισης από τη διοίκηση. Αυτό είναι αρκετό για να αναρωτηθούμε τι ενδέχεται να συμβεί, για παράδειγμα, στη χώρα μας, πέρα από τους πολιτιστικούς οργανισμούς, στο ευρύ φάσμα καλλιτεχνών και εργαζομένων χωρίς δίχτυ προστασίας, που στην πλειονότητά τους ζούσαν ήδη σε επισφαλείς συνθήκες.

Οι απλήρωτες πρόβες, η μαύρη εργασία, οι ευέλικτες μορφές εργασίας είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που, αν και ήδη γνωστά στους επιμέρους κλάδους του πολιτισμού, ήρθαν στην επιφάνεια και τέθηκαν σε νέα βάση. Τα αιτήματα που διατυπώθηκαν, λόγω της αδιαφορίας και της απουσίας ουσιαστικής στήριξης των ανθρώπων του πολιτισμού από το αρμόδιο υπουργείο, έφεραν κοντά άτομα από όλο το φάσμα της δημιουργικής οικονομίας. Αναδείχτηκαν ζητήματα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κλάδων του πολιτισμού, αλλά ενδεχομένως και εσωτερικές διαμάχες, όπως για παράδειγμα ποιοι νομιμοποιούνται να ανήκουν τελικά σε αυτούς. Με αυτή την έννοια, η χρήση του όρου «art workers» έναντι άλλων όρων που θα προέκριναν τους καλλιτέχνες σε βάρος των άλλων εργαζομένων του χώρου έκανε ορατό όλο το οικοσύστημα του πολιτισμού, από τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες μέχρι τους ανθρώπους πίσω από την παραγωγή, των οποίων την ύπαρξη συχνά ξεχνάμε. Την ίδια στιγμή, μια νεότερη γενιά επαγγελματιών επανεξέτασε την ανάγκη για συλλογική οργάνωση και διεκδίκηση μέσα από τα σωματεία, που ενδεχομένως μέχρι τώρα αντιμετώπιζε με σκεπτικισμό.

Συμπερασματικά, η επόμενη μέρα της πανδημίας φαίνεται ότι θα αφήσει ένα πολιτισμικό πεδίο αναδιαρθρωμένο, με τους εδραιωμένους πολιτιστικούς οργανισμούς ακόμα ισχυρότερους και τους μικρότερους δρώντες (οργανισμούς, ομάδες ή άτομα) σε ακόμα πιο επισφαλή και αβέβαιη θέση. Η ανεργία, η περαιτέρω αποσύνθεση των εργασιακών σχέσεων, οι δυνατότητες για residencies καλλιτεχνών, για χρηματοδοτήσεις και συνέργειες, το αυξημένο κόστος παραγωγής, ο δημόσιος χαρακτήρας των πολιτιστικών αγαθών, ο ρόλος του κράτους στη διαχείριση του σύγχρονου πολιτισμού, ο ρόλος των ιδρυμάτων, η σχέση με το κοινό, είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα.

Στην αρχή της κρίσης, ακούγαμε συνεχώς ότι «ο ιός δεν κάνει διακρίσεις», για να καταλάβουμε γρήγορα ότι απέναντι στην πανδημία δεν είμαστε όλοι ίσοι. Οι ανισότητες που αποκαλύπτονται με την πανδημία, και που θα αποκτήσουν μεγαλύτερη ένταση μέσα από αυτήν και τις επιπτώσεις που θα φέρει στη ζωή μας, αφορούν εξίσου το πολιτισμικό πεδίο στο σύνολό του, και ειδικά τους μικρότερους πολιτιστικούς οργανισμούς, τους εργαζόμενους, αλλά και το κοινό. Η πολυφωνία της καλλιτεχνικής έκφρασης και πρακτικής, οι μικρότερες ομάδες και πρωτοβουλίες, τα στοιχεία πλουραλισμού και η συμπερίληψη, είναι όσα κινδυνεύουν περισσότερο να χαθούν, και μαζί με αυτά ο χώρος ελευθερίας και διαλόγου που δημιουργούν.

* Μουσικός, μουσικοπαιδαγωγός και πολιτιστική διαχειρίστρια

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL