Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.5°C18.7°C
2 BF 61%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
12.4°C18.0°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.7°C16.0°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.3°C18.0°C
0 BF 57%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.7°C15.7°C
1 BF 69%
Κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες: αγορά και δημόσια παρέμβαση
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες: αγορά και δημόσια παρέμβαση

Του Felice Roberto Pizzuti*

Η πανδημία από τον κορωνοϊό, εκτός από τις άμεσες δραματικές επιπτώσεις, μπορεί να καταστεί η αφετηρία αλλαγής στις επικρατούσες πολιτικο-οικονομικές θεωρίες. Η αντιμετώπιση των οικονομικών συμβάντων, που ακολούθησαν την κρίση του 2008, είχε σαν μόνιμο χαρακτηριστικό την ανακολουθία: βασίστηκε, με εμμονή, πάνω στις ίδιες πολιτικές θεωρήσεις που παρήγαγαν την ίδια την κρίση. Στοιχείο εξίσου σημαντικό σε αυτή την αντίφαση, όπως επισήμανε ο Keynes: “Η δυσκολία δεν έγκειται στις νέες ιδέες αλλά στην απαγκίστρωση από τις παλιές αντιλήψεις, οι οποίες βρίσκονται εγκατεστημένες σε κάθε σημείο του εγκεφάλου μας, ως επακόλουθο της εκπαίδευσης που έχουμε λάβει όλοι”. Από αυτή την επισήμανση έχουν περάσει ογδόντα τέσσερα χρόνια και δύο “Μεγάλες κρίσεις” των αγορών, χωρίς αυτή να έχει αξιοποιηθεί στη θεωρητική επεξεργασία, στην πολιτική διαχείριση, αλλά και στην κοινή λογική.

Στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, οι οικονομικο-κοινωνικές επιτεύξεις στην τριακονταετία της χρυσής περιόδου, που ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν επαναλήφθηκαν στις επόμενες δεκαετίες, που χαρακτηρίστηκαν από την επιστροφή στον νεοφιλελευθερισμό, την αντίληψη ότι η αγορά συνιστά μια φυσική οντότητα η οποία πρέπει να παραμένει «ανενόχλητη» από τις πολιτικές των συλλογικών θεσμών.

Τα τελευταία δώδεκα χρόνια, η δυσκολία της οικονομικής σκέψης να υπερβεί την κρίση είχε σαν επακόλουθο την εξάπλωση των λαϊκισμών, οι οποίοι, ενίοτε, αντιλαμβάνονται και καταγγέλλουν κάποιες από τις συνέπειες του νεοφιλελευθερισμού, χωρίς όμως να αποδεσμεύονται από τους κοινωνικο-οικονομικούς του μηχανισμούς. Αντίθετα, επιδιώκουν ισορροπίες ασταθείς και επικίνδυνες, βασισμένες στην επιστροφή του εθνικισμού και στον οικονομικό προστατευτισμό.

"Ο βασιλιάς είναι γυμνός"

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η πανδημία μπορεί να έχει ως δευτερεύον επακόλουθο την κατανόηση της αντίφασης μεταξύ των πολιτικών που υιοθετήθηκαν κατά τη διαδικασία της ενοποίησης και της αναποτελεσματικότητάς τους.

Ο κορωνοϊός αποκαλύπτοντας ότι “ο βασιλιάς είναι γυμνός” (η κατάδηλη αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού) μπορεί να συνδράμει να ξεπεραστεί η δομική στασιμότητα για την οποία γινόταν συζήτηση ήδη από τη δεκαετία του τριάντα και η οποία είναι χαρακτηριστική της ηπείρου μας.

Αξιολογώντας τις επιπτώσεις της πανδημίας στα συμβαίνοντα και στις οικονομικές θεωρίες, μπορεί κανείς να διαπιστώσει, εν πρώτοις, ότι η διαθεσιμότητα εφοδίων (πρώτες ύλες) εξασφαλίζει την απάλυνση της αντίφασης μεταξύ των αλληλοσυγκρουόμενων αναγκών, της αναχαίτισης της μόλυνσης και της εξασφάλισης της συνέχειας της παραγωγικής διαδικασίας. Αλλά και εφόσον η πανδημία δεν αναχαιτιστεί γρήγορα, θα καθίσταται όλο και πιο προβληματική η διασφάλιση και η επάρκεια της παραγωγικής αλυσίδας του διατροφικού και υγειονομικού τομέα, εφόσον οι άλλοι παραγωγικοί τομείς, από από τους οποίους συν- εξαρτώνται, θα επιβραδύνουν την παραγωγή τους. Η διασφάλιση των συνθηκών υγιεινής σε όλους τους χώρους εργασίας καθίσταται το κύριο μέτωπο στην αντιμετώπιση της πανδημίας.

Σε αυτή τη φάση της κρίσης, το οικονομικό πρόβλημα αφορά περισσότερο την πλευρά της προσφοράς παρά την πλευρά της ζήτησης. Διαφορετικά, από την περίοδο 2007-2008 οι χρηματοδοτικές και πιστωτικές πολιτικές δεν μπορούν να κάνουν πολλά. Από καιρό έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητές τους και τώρα αντιμετωπίζουμε, επιπρόσθετα, ένα «χειροπιαστό» πρόβλημα, το οποίο απαιτεί τον συντονισμό και την παρέμβαση του κρατικού δημόσιου μηχανισμού.

Ο ποσοτικός και ποιοτικός προσδιορισμός της ζήτησης και της προσφοράς και η προσαρμογή σε αυτό της παραγωγικής διαδικασίας είναι επιλογές που η αγορά και τα προσωπικά συμφέροντα δεν μπορούν να διαμορφώσουν χωρίς την αρωγή, τη συνεργασία τω δημόσιων θεσμών σε τοπικό και σε υπερεθνικό επίπεδο.

Ακυβέρνητη παγκοσμιοποίηση

Η ακυβέρνητη παγκοσμιοποίηση, ο θρυμματισμός και οι χωροταξικές μετεγκαταστάσεις σε τρίτες χώρες της παραγωγικής διαδικασίας, η διαπραγματευτική, πολιτική και κοινωνική αποδυνάμωση των εργαζόμενων, η μείωση της συμμετοχής τους στην κατανομή του εισοδήματος, που επιδεινώθηκε προσθετικά και από την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας, η ανάπτυξη του ιδιωτικού φορέα στον χώρο της ασφάλισης και συνταξιοδότησης, τύποις συμπληρωματικές, αλλά ουσιαστικά υποκατάστατες εκείνων του δημόσιου, οι πολιτικές περιορισμού-συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα και η εφαρμογή των κανόνων χρηματοδοτικής σταθερότητας καθίστανται τα κύρια χαρακτηριστικά της καπιταλιστικής μετεξέλιξης της «Μεγάλης στασιμότητας».

Αυτό όμως που η κρίση η οπά ενέσκηψε πριν από δώδεκα χρόνια δεν κατάφερε (ακόμα) να καταστήσει κατανοητό στην κοινή γνώμη και να επιβάλει στις πολιτικές ηγεσίες καθίσταται τώρα κατανοητό με δραματικό και άμεσο τρόπο, με την εξέλιξη της πανδημίας.

Η πανδημική κατάσταση καθιστά σαφές ότι η διάθεση ενός σημαντικού αγαθού ή υπηρεσίας, εφόσον αυτή εξαρτάται από πρώτες ύλες ή υπηρεσίες που προέρχονται από τρίτες χώρες, μπορεί να ανακοπεί από την έλλειψη προμήθειας ενός και μόνο εξ αυτών, ως επακόλουθο συνθηκών έκτακτης ανάγκης στο τομέα της Υγείας ή και από τη λήψη προστατευτικών μέτρων που οι τρίτες χώρες μπορούν να εφαρμόσουν.

Ο περιορισμός του συστήματος της δημόσιας Υγείας καθιστά πρόδηλη την επικίνδυνη ευθραυστότητα του κοινωνικού οικονομικού συστήματος στο σύνολό του, καθώς η ιδιωτικοποίηση του συστήματος Υγείας δεν μπορεί να συνδράμει επαρκώς. Η μερική παύση της παραγωγικής διαδικασίας για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας καθιστά προφανή την ανάγκη υιοθέτησης εξισορροπητικών μηχανισμών εισοδήματος από τους θεσμούς της κοινωνικής Πρόνοιας.

Η δημοσιονομική πολιτική λιτότητας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο παρεμποδίζει την ανάπτυξη, την απασχόληση και την κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη. Η ενοχλητική τεχνική ανεπάρκεια και η βλακώδης δουλικότητα στις πολιτικές σταθερότητας, που απορρέει από τη δήλωση της προέδρου της ΚΤΕ (C. Lagarde), αναδεικνύουν την αναγκαιότητα, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλαγής πολιτικής και ηγεσίας.

Μετάφραση: Μαρία Γαβαλά (από το "Il Manifesto" της 19ης Μαρτίου 2020)

* Ο Felice Roberto Pizzuti είναι: καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, στη Σχολή Οικονομίας και Δικαίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL