Του Guido Viale*
Η Ευρώπη, αναφέρουν οι κυρίαρχες εφημερίδες, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην εισροή ενός ακόμη εκατομμυρίου προσφύγων, όπως εκείνο του 2015. Κανένας όμως δεν αναρωτιέται γιατί η Τουρκία (μια αναπτυσσόμενη οικονομία, αλλά σε μεγάλη κρίση) θα έπρεπε, εκείνη, να μπορεί να σηκώσει την είσοδο 3,5 εκατομμυρίων προσφύγων.
Γιατί είναι, και μόνο γιατί πραγματικά είναι -αυτή είναι η απάντηση- μια δικτατορία μεταμφιεσμένη σε αυταρχική δημοκρατία. Μια δημοκρατία την οποία η Eυρωπαϊκή Ένωση έχει ανάγκη για να διατηρεί ενεργές τις πολιτικές επαναπροώθησης, όπως συμβαίνει και σε ένα άλλο μέτωπο, του οποίου τη διαχείριση αναθέτει στις συμμορίες των Λίβυων αρπακτικών με τις οποίες έχει συνάψει συμμαχίες.
Και στις δυο περιπτώσεις εγκαταλείφθηκε στα χέρια τους: ο «εκβιασμός» του Ερντογάν ξεκίνησε από την ημέρα της υπογραφής της ντροπιαστικής συμφωνίας του 2016 με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να έχει πλήρη επίγνωση των επιπτώσεων της συμφωνίας, αποδεχομένη χωρίς καμία αναστολή την άγρια καταπίεση των Κούρδων, μέσα και έξω από τα εθνικά σύνορα της Τουρκίας, τη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στην Τρίπολη, για την προστασία του μορφώματος της λιβυκής κυβέρνησης με την οποία η Ιταλία υπέγραψε μια συμφωνία επαναπροώθησης των «δικών» της προσφύγων, τη στήριξη που συμφώνησε ο Ερντογάν στις παραστρατιωτικές ισλαμιστικές ομάδες στη Συρία (κάθε άλλο παρά πόλεμο στην τρομοκρατία!) και την κατάληψη της μισής έκτασης της Μεσογείου για την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ η Ιταλία και η Ευρώπη συνεχίζουν να τον προμηθεύουν με όπλα (η Τουρκία είναι πάντα ένα μέλος του ΝΑΤΟ...) και να δανείζουν στρατιωτικό προσωπικό για τη λειτουργία τους.
Παράλληλα και ταυτόχρονα οι εμπορικές συναλλαγές με την Τουρκία παραμένουν ανθηρές και το εργατικό κόστος παραμένει χαμηλό, κυρίως όταν αυτό αναφέρεται στα μικρά παιδιά των προσφύγων. Όσο τα πράγματα πηγαίνουν έτσι, κανένα κλείσιμο των λογαριασμών δεν θα γίνει, μόνο αψιμαχίες εις βάρος των χιλιάδων οικογενειών των απελπισμένων, υπενθυμίζοντας στην Ευρώπη ποιος εχει το πάνω χέρι.
Εν τω μεταξύ, από την άλλη πλευρά των ελληνοτουρκικών συνόρων, η Ευρώπη κάνει επίδειξη της σκληρότητας και του κυνισμού που χαρακτηρίζουν τις προσφυγικές πολιτικές της.
Φρίκη δεν δημιουργούν μόνο οι συνθήκες, χειρότερες και από ζωώδεις, στις οποίες έχουν καταδικαστεί να διαβιούν οι πρόσφυγες που συσσωρεύονται στα ελληνικά νησιά, ούτε η ελευθερία και ανοχή στους ναζιστές της Χρυσής Αυγής, στις επιθέσεις στους πρόσφυγες και στους εθελοντές που επιδεικνύει η ελληνική αστυνομία, ούτε η παράταξη στρατού, πολιτοφυλάκων και συρματοπλεγμάτων στα επίγεια σύνορα. Φρίκη προκαλεί το γεγονός ότι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επισκεπτόμενη εκείνα τα σύνορα, χαρακτήρισε την Ελλάδα και τις προσφυγικές πολιτικές της ως την «ασπίδα της Ευρώπης», προετοιμάζοντας έτσι το κλίμα για μια δεύτερη γραμμή άμυνας και συγκράτησης, στην περίπτωση που η τουρκική γραμμή υποχωρήσει.
Και πράγματι, ξεχνώντας τη λιτότητα, η οποία έχει κατ' επίφαση ανασταλεί, η Ένωση με την υπηρεσία Frontex αναγνωρίζει στην Ελλάδα οικονομική βοήθεια εκατοντάδων εκατομμύριων και έναν ολόκληρο στόλο για την άμυνα των συνόρων της, αφού πρώτα με την αγριότητα και τη βουλιμία των οικονομικών της πολιτικών οδήγησε τη χώρα στην πείνα. Η πολιτική του κυριαρχισμού (sovranismo), που στην πράξη είναι ρατσιστική και αυταρχική, οικειοποιήθηκε τη διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του δούρειου ίππου των πολιτικών απώθησης, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις των πολιτικών αυτών.
Αξιοπρεπής πολιτική υποδοχής και κοινωνικής ενσωμάτωσης
Υπάρχει ένας ολόκληρος λαός σήμερα, εκατοντάδων χιλιάδων απελπισμένων, που προορίζεται να αυξηθεί εξαιτίας των πολέμων και της κλιματικής κρίσης, που είναι αποτέλεσμα επιλογών των κυβερνήσεων και των οικονομικών συμφερόντων των χωρών που δεν επιθυμούν να τους υποδεχτούν και που έτσι εγκλωβίζεται στα σύνορα. Ένας κόσμος που δεν μπορούσε άλλο να παραμείνει στη χώρα του, ούτε και μπορεί να ξαναγυρίσει. Δεν μπορεί να παραμένει στη χώρα όπου ο δρόμος της φυγής τον οδήγησε (άσχετα αν πρόκειται για την Τουρκία, τη Βοσνία, την Κροατία ή τη Λιβύη). Δεν μπορεί επίσης να φτάσει στις χώρες προορισμού που ήταν αρχική επιλογή του: απωθείται από παντού, κακοποιείται, καταδικάζεται στην πείνα, το κρύο και την απελπισία.
Το μήνυμα είναι ότι σ’ αυτή τη Γη δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτούς και για όσους θα τους ακολουθήσουν. Η λογική συνέχεια, που κανένας δεν θέλει να αποδεχτεί, με την οποία σύντομα θα βρεθούμε αντιμέτωποι, θα είναι μπροστά στα μάτια μας, είναι ότι όλοι αυτοί πρέπει να «αφανιστούν».
Διαφαίνεται στον ορίζοντα, με όλο και μεγαλύτερη σαφήνεια, μια «τελική λύση» όχι μέσω βιομηχανικών δομών, όπως αυτή των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, αλλά, για την ώρα, δημιουργώντας έναν τοίχο αδιαφορίας απέναντι σ’ αυτά τα στοχευμένα θύματα.
Η αντιμετώπιση αυτής της «εκτροπής» γίνεται όλο και πιο δύσκολη, αλλά είναι η ώρα όλοι να αναρωτηθούν πώς φτάσαμε εδώ όλα αυτά τα χρόνια, ποιο θα είναι το επόμενο βήμα και, κυρίως, ότι η αγριότητα απέναντι στον «άλλο» θα καταλήξει, σαν τέτοια, και απέναντι σε εμάς τους ίδιους. Γιατί όλοι, στο τέλος, θα ανακαλύψουμε ότι γι’ αυτούς που σήμερα μας κυβερνούν ή μας εξουσιάζουν θα είμαστε οι «άλλοι». Γι’ αυτό πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και μετά να σχεδιάσουμε και να εφαρμόσουμε αύριο μια εναλλακτική λύση. Μια λύση δεν μπορεί παρά να ξεκινά από τη διαπίστωση ότι στην Ευρώπη είναι δυνατόν και μπορεί να βρεθεί χώρος για όλους (όπως υπήρξε χώρος για όλους από το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την κρίση του 2008, όπου οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης, με μια διαφορετική οικονομική και κοινωνική πολιτική, απορροφούσαν πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες τον χρόνο).
Συνειδητοποιώντας ότι μία αξιοπρεπής πολιτική υποδοχής και κοινωνικής ενσωμάτωσης και απασχόλησης είναι οι προϋποθέσεις και η αναγκαία συνθήκη για την ειρήνευση των εμπόλεμων ζωνών και ανασυγκρότησης των χωρών αυτών, τις οποίες πολλοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν και πολλοί απ’ αυτούς δεν ονειρεύονται άλλο από το να επιστρέψουν.
Mετάφραση: Μαρία Γαβαλά
* Ο Guido Viale είναι οικονομολόγος. Το παρόν δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Il Manifesto" στις 8 Μαρτίου 2020
