Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
Saillans, ένα χωριό σύμβολο συμμετοχικής δημοκρατίας παρά τη θέλησή του
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Saillans, ένα χωριό σύμβολο συμμετοχικής δημοκρατίας παρά τη θέλησή του

Joseph Confavreux

Σε αυτή την κοινότητα του διοικητικού διαμερίσματος της Dôme, μία παράταξη πολιτών βρίσκεται στην αφετηρία ενός πρωτόγνωρου πειράματος “κοινοτισμού” και “συμμετοχικότητας”, το οποίο διαρκεί από το 2014. Θα επαναληφθεί στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαρτίου ή αυτές οι πρακτικές -προφανώς όχι τέλειες, που καταρρίπτουν όμως λογικές δεκαετιών στη δημόσια δράση- θα “πνιγούν” από τις αντιθέσεις και την αδιαφορία;

Την Κυριακή στο Saillans ένα χωριό στα όρια της Dôme, στα βόρεια του οποίου “κατεβαίνει” η οροσειρά του Vercors, ενώ στα νότια το “ακουμπάει” το επιβλητικό όρος Trois Becs, είναι η ημέρα της λαϊκής αγοράς. Με δεδομένο ότι βρισκόμαστε στα τέλη Φεβρουαρίου, η ημέρα ενδείκνειται για βόλτα στην εξοχή. Δύο μικρές ομάδες, κάθε μια στην άκρη του κεντρικού δρόμου, διανέμουν φυλλάδια για τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές.

Στην πλευρά της εκκλησίας βρίσκονται οι υποψήφιοι και οι υποστηρικτές της υφιστάμενης δημοτικής αρχής, προσφέροντας ζεστό κρασί στους περαστικούς, προβάλλοντας το σύνθημα “Να δεσμευτούμε όλοι μαζί για το Saillans”. Ο στόχος τους είναι να επεκτείνουν και να ολοκληρώσουν ένα πρωτόγνωρο δημοκρατικό πείραμα που εξελίσσεται σε τοπικό επίπεδο από την ημέρα της νίκης στον πρώτο γύρο των δημοτικών εκλογών του 2014. Τότε, μία ομάδα πολιτών χωρίς επικεφαλής κερδίζει τις εκλογές με στόχο να δωθεί η δύναμη στους κατοίκους της κοινότητας να επεξεργαστούν τις πολιτικές που την αφορούν, βασιζόμενοι σε πολυεπίπεδες συμμετοχικές διαδικασίες και στην συντοφικότητα.

Στην είσοδο του χωριού βρίσκονται τα μέλη του συνδυασμού της αντιπολίτευσης, υπό τον τίτλο “Saillans, το κοινό μας μέλλον”. Το φυλλάδιό τους μιλά για “διαφάνεια”, για τη “συμμετοχή των κατοίκων στις κρίσιμες αποφάσεις”, για “εργαλεία συλλογικών αποφάσεων”, για διαβούλευση με τους κατοίκους, “συμπεριλαμβανομένων και των τοπικών δημοψηφισμάτων”. Είναι σαφές ότι η απερχόμενη δημοτική αρχή κατάφερε να επιβάλλει αυτές τις αρχές ακόμα και σε εκείνους που την αντιπολιτεύονται.

Ανοίγοντας τη συζήτηση αντιλαμβανόμαστε ότι “δεν είναι οι συμμετοχικές διαδικασίας στο επίκεντρο της κριτικής, αλλά ο τρόπος με τον οποίο κανείς τις διαχειρίζεται” και ότι ο συγκεκριμένος συνδυασμός δεν είναι “ακτιβιστικός” όπως ο άλλος. Ομως, δεν θα μάθουμε περισσότερα διότι, παρόλο που ζητήθηκε από τον επικεφαλής François Brocard, εκείνος αρνήθηκε κάθε συνέντευξη σε μέσα εθνικής εμβέλειας. Οι λόγοι; “Δεν θέλουμε να τροφοδοτήσουμε τον επικοινωνιακό ορυμαγδό που υπάρχει σε σχέση με το χωριό μας αυτή τη στιγμή. Βρίσκουμε ότι οι αναφορές που υπάρχουν αυτή τη στιγμή δεν εστιάζουν επαρκώς στον απολογισμό έργου της απερχόμενης δημοτικής αρχής”. Εξ άλλου, “δεν ταιριάζει με το χωριό ο όγκος των δημοσιευμάτων που του έχουν αφιερωθεί, διότι, αφενός, αυτό που έχει συμβεί αυτά τα έξι χρόνια δεν αιτιολογεί αυτή τη θριαμβολογία και θα πρέπει να είμαστε πιο μετρημένοι και σοβαροί, και επίσης αυτή η διόγκωση τελικά δεν το άγγιξε. Αυτό που συμβαίνει σε σχέση με το χωριό το ξεπερνά και σχετίζεται τελικά με άλλα θέματα-ιδέες, πολύ ευρύτερα από τα προβλήματα του”.

Η ιδέα ότι η επικοινωνιακή και πολιτική υπερπροβολή, με αιχμή της την εφαρμογή μιας συμμετοχικής δημοκρατίας σε ένα εθνικό πλαίσιο αργού θανάτου της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και ανόδου της Ακροδεξιάς, τελικά ζημίωσε το χωριό, αρχίζει να γίνεται αποδεκτή κι από πολίτες που δεν σχετίζονται με την αντιπολίτευση του δήμου. Ένας από τους στυλοβάτες του “Κρεμμυδιού”, του συνεργατικού καφενείου που λειτουργεί στον παλιό χώρο της παλιάς πολιτικής κίνησης “Η Ένωση”, αρνείται κι εκείνος, με την αιτιολογία ότι “θα πρέπει να αφήσουμε το χωριό ήσυχο. Οι προβολείς δεν μας έφεραν τίποτα καλό κι έβλαψαν κατά την γνώμη μου το σεβασμό προς τους αιρετούς”.

Ο δημοσιογράφος Maud Dugrand, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο, το πληρέστερο επι του θέματος μέχρι σήμερα, Η Μικρή Δημοκρατία του Saillant (εκδόσεις Editions du Rouergue), γράφει ότι “το ελπιδοφόρο αυτό χωριό κατέστη ξαφνικά το πειραματόζωο του εργαστηρίου και δεν πρέπει να μεταβληθεί σε ένα χρησιμοποιημένο αντικείμενο για πέταμα, όταν μια μέρα σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας”. Ακόμα και ο εν ενεργεία δήμαρχος Vincent Beillard, ο οποίος επέλεξε να μην είναι εκ νέου υποψήφιος, για να παραμείνει συνεπής σε ένα σχέδιο που έχει ως στόχο να απομυθοποιήσει τον δημαρχειακό στόχο και την προσωποποίηση της εξουσίας, εκτιμά ότι “ο επικοινωνιακός θρίαμβος του χωριού έβαλε τον πήχη πολύ ψηλά. Τα ΜΜΕ του έκαναν κακό”.

Από την άλλη, η άρνηση του συνδυασμού της αντιπολίτευσης να μιλήσει στα ΜΜΕ αποτελεί επίσης “μια αντιπολιτευτική στρατηγική η οποία έχει ως στόχο να προωθήσει την ιδέα ότι από τη μία πλευρά υπάρχουν αυτοί που μάχονται για το χωριό και οι άλλοι που θέλουν να σώσουν τον κόσμο, ενώ στην πραγματικότητα αυτά τα δύο συμβαδίζουν και είναι συμπληρωματικά”, υπογραμμίζει η δυναμική αντιδήμαρχος περιβάλλοντος της εν ενεργεία δημοτικής αρχής, Sabine Girard. Ούτε εκείνη θα είναι ξανά υποψήφια. Ο πρώτος λόγος είναι προσωπικός και αφορά τη δυσκολία να συμβαδίσει η προσωπική ζωή με τη διαχείριση των κοινών από μία δημοτική αρχή ανοικτή στη συμμετοχή των πολιτών στις υποθέσεις της. Ο δεύτερος λόγος συνδέεται, σε ό,τι αφορά αυτή την ερευνήτρια, η οποία έχει εργαστεί στα θέματα οικολογίας και στα νέα σχήματα συμμετοχικής δημοκρατίας, με την επιθυμία της να καταγράψει αυτό που συνέβει στο χωριό εδώ κι έξι χρόνια.

Ο τρίτος λόγος της απόσυρσης της βρίσκεται στις εσωτερικές αντιθέσεις που εκφράστηκαν κατά τη διάρκεια της αναθεώρησης του τοπικού χωροταξικού πλάνου, η οποία πραγματοποιήθηκε σε ένα νέο πλαίσιο. Αυτό αφορούσε στην επιλογή με κλήρωση 12 κατοίκων για να συνεργαστούν επί του θέματος μαζί με τέσσερις αιρετούς. Η Sabine Girard ως αρμόδια για θέματα περιβάλλοντος εγγυήθηκε τη διαδικασία, αλλά αντιμετώπισε μία “εσωτερική σύγκρουση αξιών σε σχέση με τη διαδικασία και με αυτό που εκείνη πίστευε”. Το νέο χωροταξικό δεν έφτασε εκεί που θα έπρεπε, σύμφωνα με την ίδια, και θα επιθυμούσε να κατευθύνει την ενέργεια της περισσότερο τώρα στα “οικολογικά επίδικα παρά στα θέματα της συμμετοχικής δημοκρατίας”. Αυτό το χωροταξικό, πολύ αντιαναπτυξιακό για κάποιους, άτολμο για κάποιους άλλους, αποτελεί αποτέλεσμα διαφοροποίησης ανάμεσα στον πολιτικό ριζοσπαστισμό και τη δημοκρατική αποδοχή, προτεραιότητες οι οποίες δεν ταυτίζονται απαραίτητα, καθώς η αναζήτηση συμβιβασμών μπορεί να οδηγήσει σε μέσες λύσεις, οι οποίες αφήνουν τελικά ανικανοποίητο όλο τον κόσμο.

Υπήρξε βέβαια και ένα επεισόδιο όπου η Sabine Girard προτίμησε να κατεβάσει τα μολύβια από το να προωθήσει κάτι με το οποίο διαφωνούσε έντονα. Η δημοτική αρχή αποφάσισε να θέσει σε δημόσιο διάλογο το θέμα των “μικρών σπιτιών”, των λεγόμενων tiny houses. Οι αντίθετοι σε αυτό τον τύπο κατοικιών χρησιμοποίησαν τις συμμετοχικές διαδικασίες για να υποχρεώσουν τη δημοτική αρχή να απορρίψει τη δημιουργία τους στα όρια του δήμου. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα το χωριό με τη φήμη της πιο δημοκρατικής κοινότητας στη Γαλλία να απορρίψει μία επιλογή την οποία έχουν αρχίσει να αποδέχονται ακόμα και οι πιο συντηρητικοί δήμοι της χώρας.

“Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο το πλαίσιο των δημοσίων πολιτικών μας εμποδίζει μία πολιτική προσαρμογής σε σχέση με το στόχο της οικολογικής μετάβασης”, υπογραμμίζει μέχρι σήμερα η Sabine Girard. “Αυτού του τύπου οι κατοικίες είναι εύκολο να αποσυναρμολογηθούν, δεν ακυρώνουν το έδαφος και ωθούν στο να σκεφτούμε τρόπους διαχείρισης των υδάτων και της ενέργειας. Εξάλλου, πρόκειται για κατοικίες λιγότερο κοστοβόρες, πιο κοινωνικές, οι οποίες μπορούν να απαντήσουν στις ανάγκες συγκεκριμένων στιγμών της ζωής. Στο χωριό μας υπήρχαν ήδη πρόσκαιρα καταλήμματα, καλύβες και καρότσες στις οποίες διαβιούν οι εποχικοί εργάτες στις αμπελοκαλλιέργειες. Αν δεν λέγαμε τίποτα, θα μπορούσε το θέμα να περάσει στα ψιλά, αλλά με δεδομένο ότι το ζήτημα ήταν υπαρκτό ανοίξαμε το θέμα στον κόσμο. Ίσως βέβαια να κάναμε λάθος, αγγίζοντας ενδεχομένως τις ευαισθησίες κάποιων πολιτών. Όμως, υπάρχει αυτή η έλλειψη κατανόησης, η έλλειψη ανεκτικότητας και η σύγχυση με το ζήτημα του νομαδικού τρόπου ζωής. Είδα, λοιπόν, να αναδύονται κινήσεις με χαρακτηριστικά απόρριψης της διαφορετικότητας και αυτό οδήγησε σε ένα χωροταξικό σχέδιο αυστηρό που απαιτεί αμιγώς κεραμιδοσκεπές στα όρια της κοινότητας, στην κατεύθυνση του να αποφύγουμε αυτό το νέο τύπο κατοικιών.” (Στμ: στη Γαλλία υπάρχει έντονο το στοιχείο του νομαδισμού σε σημαντικό τμήμα πληθυσμού Ρομά, οι οποίοι επιλέγουν να μην εγκαθίστανται σε σταθερούς τόπους).

Και για το δήμαρχο όμως αυτό το επεισόδιο αποτελεί τη χειρότερη ανάμνηση από τη θητεία του. “Το θέμα ήταν διχαστικό και οδήγησε σε μία σύσκεψη στην οποία κάποιοι δεν ήρθαν για να ακούσουν, αλλά για να δυναμιτίσουν το κλίμα. Η συμμετοχή των πολιτών προϋποθέτει τη χρήση εργαλείων και μεθόδων συλλογικής σκέψης, οι οποίες θα επέτρεπαν τη συνδιαμόρφωση αποφάσεων και τη σύγκλιση διαφορετικών θέσεων. Αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με μία απλή “δημόσια συζήτηση”, όπου κυρίως μιλούν οι φωνακλάδες, εμποδίζοντας τη λήψη πεφωτισμένων αποφάσεων”. Σήμερα, χωρίς να ενδιαφέρεται για τη διεκδίκηση εκ νέου του δημαρχειακού θώκου, ο Vincent Beillard συμμετέχει στον συνδυασμό που θέλει να συνεχίσει το έργο που παρήχθη, αναπτύσσοντας περισσότερο το πλαίσιο συμμετοχής των κατοίκων, παρόλο που ορισμένοι του προσάπτουν ότι δημιούργησε μία “συμμετοχική γραφειοκρατία”. Η δημοτική αρχή διένημε στην κατεύθυνση αυτή ένα ερωτηματολόγιο με θέμα “αυτά που θα πρέπει να αλλάξουν κι εκείνα που θα πρέπει να παραμείνουν”.

Παρόλο που οι πυλώνες της συναδελφικότητας και της συνδιαμόρφωσης των δημοσίων πολιτικών παραμένουν στην καρδιά του σχεδίου, στόχος είναι να μετεξελιχθούν ώστε να διορθωθούν οι αβελτηρίες και τα λάθη της πρώτης περιόδου. Ακύρωση των θεματικών επιτροπών διαβούλευσης και ενίσχυση των συνδιασκέψεων του χωριού σε επίπεδο ολομέλειας κάθε δύο χρόνια, συμμετοχικά ψηφιακά δημοψηφίσματα, μείωση του αριθμού των συσκέψεων και αποσαφήνιση της λειτουργίας τους, “χωρίς όμως να διολισθήσουμε στο πατρονάρισμα του κόσμου, διότι η συμμετοχή απαιτεί σε κάθε περίπτωση μία προσωπική δέσμευση”.

Αυτή την Κυριακή το απόγευμα ο Vincent Beillard βρίσκεται μαζί με τους συνυποψηφίους του για να παρουσιάσει τον συνδυασμό συνέχειας, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του χωριού. Από την υφιστάμενη δημοτική ομάδα μόνο τρία μέλη ξαναπαρουσιάζονται ως υποψήφιοι. Οι υπόλοιποι υποψήφιοι είναι νέοι. Οι περισσότεροι από αυτούς μελετούν πυρετωδώς τα κείμενα των ομιλιών τους, προτού τις εκφωνήσουν μπροστά σε εκατοντάδες κόσμου. Σε ένα χαρούμενο κλίμα ο καθένας ομιλεί σύμφωνα με τη σειρά του, η οποία έχει προκύψει μετά από κλήρωση, με εναλλαγή ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες ομιλητές.

Αυτό που ξεχωρίζει καταρχάς είναι το μεγάλο εύρος των προσωπικών και επαγγελματικών βιογραφικών. Οι υποψήφιοι προέρχονται από όλη τη Γαλλία, καλύπτουν όλο το ηλικιακό φάσμα ανάμεσα στα 35 και 70 έτη, και έχουν απασχοληθεί σε όλα τα πιθανά επαγγέλματα. Οδηγοί λεωφορείων, καταστηματάρχες, διοικητικά στελέχη, νοσηλευτές, εκπαιδευτικοί, χορευτές, εργάτες, ασχολούμενοι με οικιακά.

Κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του, ο εν ενεργεία δήμαρχος φορούσε ένα μπλουζάκι με το στίχο “voyage - voyage” (Στμ: πρόκειται για τη γνωστή επιτυχία του γαλλικού συγκροτήματος Desireless). Ένας τρόπος για να αναφερθεί στα έξι περασμένα χρόνια και για να ευχαριστήσει όσους δεν λύγισαν και συνεχίζουν να βρίσκονται, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, μέσα στην αίθουσα. Όπως τονίζει ο δήμαρχος, “το χωριό δεν θα βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της Γαλλίας. Κατεβαίνουν 300 συμμετοχικά ψηφοδέλτια στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές, ιδιαίτερα στο Μονπελιέ και στην Τουλούζη, εκ των οποίων τα περισσότερα έχουν τα μέσα για να επικρατήσουν. Μετά από τις 15 Μαρτίου θα δώσουμε τη σκυτάλη σε άλλες κοινότητες”.

Πέρα από το ερώτημα εάν η επόμενη δημοτική αρχή θα συνεχίσει και θα εμβαθύνει το πείραμα της απερχόμενης, το κεντρικό ζήτημα είναι εάν η εμπειρία αυτή του χωριού μπορεί να μεταδοθεί και αλλού. “Δεν είμαστε πρότυπο, αλλά ένα πρώτο πείραμα”, απαντά ο Tristan Rechid. Δεν ήταν ένα τέλειο εγχείρημα, όμως ήταν πολύ σημαντικό και σήμερα χιλιάδες άνθρωποι είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν αυτή την τρελή περιπέτεια, η οποία διαφοροποιείται από τα συνηθισμένα στη Γαλλία, να ψηφίζεις έναν χαρισματικό ηγέτη, ένα πρόγραμμα ήδη διαμορφωμένο, και φυσικά υποσχέσεις. Ακόμα και αν χανόντουσαν οι εκλογές εδώ, έχει ήδη καταγραφεί η νίκη της διασποράς αυτής της οπτικής αλλού. Θα μας θυμάται κανείς μετά από έναν αιώνα για τη δημοκρατική επανάσταση που συνέβη εδώ. Πολλοί άνθρωποι αμφιβάλλουν για τον όρο, όμως εγώ τον χρησιμοποιώ!”

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο γαλλικό ιστότοπο Médiapart στις 27 Φεβρουαρίου 2020

Μετάφραση: Νικόλας Κουντούρης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL