Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
11.2°C18.1°C
2 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.6°C16.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C16.4°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
9 °C
8.9°C14.6°C
0 BF 81%
Για τον εκλογικό νόμο, ξανά λοιπόν
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Για τον εκλογικό νόμο, ξανά λοιπόν

ΤΟΥ Κώστα Πουλάκη*

Το εκλογικό σύστημα είναι ένας ιδιότυπος πολιτικός νόμος, διότι από τη μία αποτυπώνει τη διευθέτηση των θεσμικών ισορροπιών και σχέσεων και από την άλλη καθορίζει τους όρους αλλαγής ή αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος, γι’ αυτό και έχει εκ των πραγμάτων ιδιαίτερη βαρύτητα.

Μετά τη μεταπολίτευση, πραγματοποιήθηκαν συνολικά δεκαοκτώ εκλογικές αναμετρήσεις με επτά διαφορετικούς εκλογικούς νόμους, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο εκλογικός νόμος γίνεται αντιληπτός ως μέσο παρέμβασης στην εξέλιξη του κομματικού συστήματος στη χώρα μας και ακολουθεί τις στοχεύσεις τού εκάστοτε κυρίαρχου μπλοκ εξουσίας. Γι’ αυτό και όλα τα εκλογικά συστήματα, πλην φυσικά της απλής αναλογικής -δηλαδή του Ν. 4406/2016 που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και του νόμου του 1989- υπηρετούν ουσιαστικά έναν στόχο, την ανάδειξη αυτοδύναμων κυβερνήσεων, μέσα σε ένα πλαίσιο δικομματικής συναινετικής εναλλαγής.

Για ακόμη μια φορά, αμέσως μετά τις εκλογές του Ιουλίου του 2019, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, παρά το γεγονός ότι ο αμέσως προηγούμενος εκλογικός νόμος της απλής αναλογικής δεν έχει προλάβει καν να εφαρμοστεί έστω μια φορά, ώστε να φανεί στην πράξη η λειτουργία του και τα πολιτικά αποτελέσματα που θα επιφέρει, έσπευσε να ανοίξει και πάλι θέμα αλλαγής του και επιστροφής σε ένα πλειοψηφικό σύστημα με, κλιμακωτό έστω, μπόνους υπέρ του πρώτου κόμματος.

Συζήτηση για τον εκλογικό νόμο, ξανά, λοιπόν.

Η επιλογή ανάμεσα στην απλή αναλογική ή στο σύστημα του μπόνους, ανάμεσα, με άλλα λόγια, στην αλλαγή και ανανέωση του κομματικού συστήματος ή στη διατήρηση/επιστροφή σε ένα σύστημα τεχνητού δικομματισμού, το οποίο ευθύνεται απολύτως για την οικονομική και πολιτική χρεοκοπία της χώρας το 2010, είναι μέγιστη πολιτική απόφαση και διακρίνει τις προοδευτικές από τις συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις.

Επαναφορά του μπόνους

Το 2016, ο ΣΥΡΙΖΑ -όπως και όλες οι άλλες πολιτικές δυνάμεις που στήριξαν τότε τον νόμο για την απλή αναλογική (KKE, Ανεξάρτητοι Έλληνες, Ένωση Κεντρώων, καθώς και κάποιοι ανεξάρτητοι βουλευτές)- πήρε σαφή θέση υπέρ της ανάγκης αλλαγής και ανανέωσης του πολιτικού συστήματος. Εξίσου σαφή θέση παίρνει και η κυβέρνηση με τη σπουδή της να επαναφέρει -και μάλιστα χωρίς τη συναίνεση καμίας άλλης πολιτικής δύναμης- το σύστημα του μπόνους υπέρ του πρώτου κόμματος, αφού επιχειρεί την επιστροφή στο αποτυχημένο παρελθόν.

Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση όχι μόνο δεν διδάχθηκε τίποτα από τα δέκα χρόνια της κρίσης, αφού ξεπερνάει με περισσή αδιαφορία το δεδομένο ότι ήταν οι δυνάμεις του συναινετικού δικομματισμού και οι ισχυρές μονοκομματικές κυβερνήσεις τους που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις της, ενώ, αντίθετα, ήταν μια συμμαχική κυβέρνηση που κατάφερε να βγάλει τη χώρα από αυτήν, με την κοινωνία όρθια, αλλά αδιαφορεί και για τις πολιτικές διαθέσεις της κοινωνίας, η οποία -τόσο με τις εκλογικές της επιλογές από το 2012 και μετά, όσο και με τις απόψεις που εκφράζει σε όλες σχεδόν τις πολιτικές έρευνες- καταδεικνύει ότι αλλάζει, ωριμάζει και επιζητάει από το πολιτικό σύστημα τον πλουραλισμό, αλλά και τη συνεργασία.

Το δίλημμα που βάζει ιδεολογικά και πολιτικά η Ν.Δ., ανάμεσα στην ισχυρή μονοκομματική αυτοδυναμία και την «ακυβερνησία», είναι παραπλανητικό. Προφανώς, δεν μας ενοχλούν οι αυτοδυναμίες που ταυτίζονται με την κοινωνική βούληση, είμαστε αντίθετοι στις τεχνητές αυτοδυναμίες που δημιουργούνται από τον εκλογικό νόμο διαστρεβλώνοντας τη βούληση αυτή. Γι’ αυτό υποστηρίζουμε την απλή αναλογική, που σέβεται τις προτιμήσεις των πολιτών, ενισχύει τις θετικές πολιτικές επιλογές και όχι τη στρατηγική, εξαναγκασμένη ψήφο προς το «λιγότερο κακό», δεν καθιστά το κράτος λάφυρο, ευνοεί τον διάλογο και τις προγραμματικές συγκλίσεις, εξασφαλίζει τη διαφάνεια και τον πολιτικό έλεγχο, θεωρεί τον πλουραλισμό των απόψεων δύναμη και υλοποιεί πλήρως τη συνταγματική επιταγή για ισοδυναμία της ψήφου.

Η απέχθεια της κυβέρνησης σε όλα αυτά φαίνεται όχι μόνο από τον εκλογικό νόμο που φέρνει, αλλά και από το σύνολο της μέχρι τώρα θητείας της: Κατήργησε στην πράξη την απλή αναλογική στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, δύο μήνες μετά τις εκλογές, αλλοιώνοντας τη λαϊκή βούληση που είχε μόλις εκφραστεί, ενώ εξαγγέλλει από τώρα ξεδιάντροπα «διπλές» εκλογές για να «κάψει» την απλή αναλογική. Πρόκειται για υποτίμηση της κορυφαίας δημοκρατικής διαδικασίας, αφού, σύμφωνα με την κυβέρνηση, θα πάμε σε εκλογές, όχι για να εκλέξουμε το ελληνικό Κοινοβούλιο, όχι για να δούμε ποιες πολιτικές δυνάμεις και με ποιο πρόγραμμα θα κυβερνήσουν τη χώρα, αλλά με μοναδικό σκοπό να ακυρώσουμε έναν δημοκρατικό νόμο.

Βέβαια, προκειμένου «να χρυσώσει το χάπι», αφού δεν μπορεί να διαγράψει την τεράστια πρόοδο που σημειώθηκε με την ψήφιση της απλής αναλογικής, η κυβέρνηση προτείνει την απόδοση στο πρώτο κόμμα ενός μπόνους μεταξύ είκοσι και πενήντα εδρών, κλιμακωτά. Στην πραγματικότητα, αυτό αποτελεί σε κάθε περίπτωση οπισθοδρόμηση και δεν αναιρεί τον σαφώς πλειοψηφικό χαρακτήρα του προτεινόμενου συστήματος. Είναι, λόγου χάρη, ενδιαφέρον ότι ο προτεινόμενος από την κυβέρνηση εκλογικός νόμος, εφαρμοζόμενος επί των αποτελεσμάτων των εκλογών του περασμένου Ιουλίου, βγάζει -ω του θαύματος!- τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα ως προς την κατανομή των εδρών με τον προϊσχύοντα νόμο του μπόνους των πενήντα εδρών.

Εξάλλου, είναι σαφές -προκύπτει από απλά μαθηματικά- ότι βασική αγωνία της κυβέρνησης, γι’ αυτό και επιμένει να πριμοδοτεί το πρώτο κόμμα, και μάλιστα ακόμα και στις περιπτώσεις που είναι σαφές ότι αυτό σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να το οδηγήσει ούτε κατά προσέγγιση κοντά στην αυτοδυναμία, είναι να μπλοκάρει, διά του εκλογικού νόμου, τη δυνατότητα άλλων προοδευτικών συγκλίσεων απέναντί της.

Κυβερνήσεις συμμαχιών

Και αυτή η προσπάθεια δεν είναι τυχαία. Η εμπειρία των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών αναδεικνύει αυτή τη στιγμή τις κυβερνήσεις συνεργασίας ως κοινό τόπο. Και, μάλιστα οι κυβερνήσεις συμμαχιών με προοδευτικό πρόσημο, όπως η πρόσφατα υπερψηφισθείσα από την ισπανική Βουλή, αλλά και άλλες στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη, φαίνεται ότι θα αποτελέσουν την ελπίδα και τη διέξοδο για όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς, του ελληνικού μη εξαιρουμένου. Αυτό φοβάται η κυβέρνηση και αυτό προσπαθεί να αποτρέψει.

Ωστόσο, ευελπιστώ ότι οι ηγεσίες των κομμάτων που είχαν και έχουν στο πολιτικό και ιδεολογικό τους DNA τη δημοκρατική πολιτική και την απλή αναλογική, αλλά κυρίως οι πολίτες, θα ακυρώσουν τον σχεδιασμό της κυβέρνησης στην πράξη και θα υπερβούν με θετικό τρόπο το τεχνητό δίλημμα που αυτή προσπαθεί να θέσει μεταξύ σταθερότητας ή «ακυβερνησίας».

Οι επόμενες εκλογές, με το σύστημα της απλής αναλογικής, μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν το έναυσμα για ουσιαστικές προγραμματικές συγκλίσεις σε προοδευτική κατεύθυνση. Είναι κάτι που οι προοδευτικές και αριστερές πολιτικές δυνάμεις οφείλουν στην ιστορία τους, στην κοινωνία και στη χώρα.

* Ο Κώστας Πουλάκης είναι μαθηματικός, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL