του Πάνου Τριγάζη*
Στη χώρα μας πολλοί δηλώνουν μαρξιστές, παλιότερα το έκανε και το ΠΑΣΟΚ, ακολουθώντας ένα είδος τριτοκοσμικού μαρξισμού. Αφού υπάρχουν πολλές Αριστερές, δεν μπορεί παρά να υπάρχουν πολλοί μαρξισμοί. Αν και οι «ορθόδοξοι» κομμουνιστές θεωρούν ότι υπάρχει μόνο ένας, ο δικός τους. Σε κάθε περίπτωση, ο μαρξισμός είναι ή πρέπει να είναι μια κριτική θεωρία, ένα ανοιχτό και όχι κλειστό ιδεολογικό σύστημα.
Πρώτο κλασικό έργο του Μαρξ, που φέρει την υπογραφή και του Ένγκελς, είναι το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο”. Πρόκειται για σύντομο, γλαφυρό και εξαιρετικά περιεκτικό κείμενο, που έχει χωρέσει σε βιβλία τσέπης. Μέσω του έργου αυτού ο Μαρξ λέει ότι δεν πρέπει να υποτιμάται η ικανότητα του καπιταλισμού να ξεπερνάει τις κρίσεις του και να αυτοανανεώνεται. «Η αστική τάξη -γράφει το “Μανιφέστο”- δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να επαναστατεί αδιάκοπα τα εργαλεία παραγωγής δηλαδή τις σχέσεις παραγωγής, δηλαδή όλες τις κοινωνικές σχέσεις».
Ο Μαρξ κήρυξε τον διεθνισμό, αφού δικό του είναι το σύνθημα «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε», που στην πορεία, ωστόσο, επαναδιατυπώθηκε ως «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε», ενώ τροποποιήθηκε από τη Γ’ Διεθνή για να συμπεριλάβει και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα ως εξής: «Προλετάριοι όλων των χωρών, καταπιεσμένες χώρες και λαοί ενωθείτε».
Προσθέτω ότι ο Μαρξ σε καμιά περίπτωση δεν υποτιμούσε την πάλη για τον σοσιαλισμό στο εθνικό επίπεδο. «Η πάλη του προλεταριάτου ενάντια στην αστική τάξη -τονίζει στο “Μανιφέστο”- αν και δεν είναι, στο βάθος, μια πάλη εθνική, παίρνει ωστόσο στην αρχή τέτοια μορφή. Είναι αυτονόητο πως το προλεταριάτο κάθε χώρας πρέπει να ξεμπερδέψει, πριν απ’ όλα, με τη δική του αστική τάξη».
Αξιοπρόσεκτη είναι και η αναφορά στο “Μανιφέστο” για την άρρηκτη σχέση υλικής και πνευματικής παραγωγής. «Τι άλλο δείχνει η Ιστορία των ιδεών -αναφέρει το “Μανιφέστο”-, παρά πως η πνευματική παραγωγή μεταβάλλεται με την υλική παραγωγή;»
Ο Μαρξ τασσόταν και υπέρ των συμμαχιών της εργατικής τάξης και των κομμουνιστών γράφοντας ότι «οι κομμουνιστές δουλεύουν παντού για την ένωση και συνεννόηση των δημοκρατικών κομμάτων σε όλες τις χώρες».
Ορισμός, κατά τη γνώμη μου, του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία είναι η αναφορά του Μαρξ ότι «στη θέση της παλιάς αστικής κοινωνίας με τις τάξεις της και τους ταξικούς ανταγωνισμούς έρχεται μια ένωση όπου η ελεύθερη ανάπτυξη καθενός είναι η προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων». Με άλλα λόγια, η Αριστερά δεν παίρνει την εξουσία για να την ασκήσει αυταρχικά, αλλά για να απελευθερώσει όλη την κοινωνία.
Στον πυρήνα του “Κομμουνιστικού Μανιφέστου” θα βρούμε και την ιδέα της ειρήνης, της οποίας η μόνιμη επικράτηση θεωρείται δυνατή μόνο αφού καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. «Καταργήστε -λέει το ‘Μανιφέστο’- την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και θα καταργήσετε την εκμετάλλευση ενός έθνους από άλλο έθνος».
Διαβάζοντας ότι τον τάφο του Μαρξ στο Λονδίνο επισκέφθηκε πρόσφατα ο Δημήτρης Κουτσούμπας, αναρωτήθηκα αν ορκίστηκε ότι τηρεί το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο”.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
