Του Γιάννη Κύρκου Αικατερινάρη
Το ανησυχητικό για τη δημοκρατία μας περιστατικό, στο οποίο πρωταγωνιστής -χωρίς τη θέλησή του- και θύμα ήταν ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ινδαρές, μου έφερε και πάλι στη μνήμη ένα άλλο σκηνοθέτη και φίλο, τον Τάκη Κανελλόπουλο. Γνωρίζω βέβαια ότι πολίτες συνειδητοί και χρήσιμοι στην κοινωνία δέχονταν ανέκαθεν -και δέχονται ακόμη- τη βία της εξουσίας στην κάθε εκδοχή της. Είναι συνήθως αυτοί που αρθρώνουν διαχρονικά λόγο διαμαρτυρίας απέναντι σε ενέργειες που θίγουν τα δημοκρατικά δικαιώματα, αυτοί που στηρίζουν τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι βραβευμένοι σκηνοθέτες του κινηματογράφου στους οποίους αναφέρομαι. Αν και οι δημιουργίες τους σημάδεψαν διαφορετικές εποχές, αποτύπωνε ο καθένας τις αξίες της τέχνης και της ζωής με τη δική του οπτική, το ταλέντο και την ψυχοσύνθεσή του. Πέραν όμως απ’ αυτά τους συνέδεε κι ένας άλλος κοινός τόπος. Ήταν η ίδια ψυχολογική βία που υπέστησαν, παρότι οι εποχές στις οποίες έζησαν και δημιούργησαν απείχαν μεταξύ τους μισό αιώνα και το πολιτικό καθεστώς ήταν τελείως διαφορετικό.
Μένω ωστόσο στον Τάκη Κανελλόπουλο γιατί τον γνώριζα καλά και όπως κι άλλοι φίλοι του έγινα κι εγώ κοινωνός των προβλημάτων που αντιμετώπιζε στη σκληρή περίοδο της δικτατορίας, όταν του ασκούνταν κάθε λογής ψυχολογικές πιέσεις. Στέκονταν τότε δίπλα του η οικογένειά του, δημοκρατικοί συμπολίτες και καλοί του φίλοι, όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα με τη μεγάλη συμπαράσταση που έχει ο Δ. Ινδαρές στη δική του περιπέτεια.
Καθώς λοιπόν η επικαιρότητα των ημερών έφερε ως πρώτη είδηση την περιπέτεια του Ινδαρέ, ήρθαν στη μνήμη μου και πάλι ιστορίες με τον Τάκη Κανελλόπουλο. Θυμήθηκα τον προικισμένο σκηνοθέτη και ευαίσθητο πολίτη, περισσότερο όμως την εκδρομή που κάναμε τα Χριστούγεννα του 1971 μαζί με μια παρέα καλών φίλων, στα χιονισμένα βουνά της Φλώρινας και στη λίμνη Πρέσπα.
Ο Τάκης είχε αρχικά την ιδέα να πάμε στο Βίτσι, καθώς το γνώριζε από τα γυρίσματα της ταινίας του «Ουρανός» (1962). Στην πορεία όμως, λόγω καιρικών συνθηκών, αλλάξαμε πρόγραμμα. Αφορμή εκείνης της εκδρομής στάθηκε μια φωτογραφία του πατέρα μου στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας στον ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-41. Ο ίδιος είχε σημειώσει «Σιναπρέντια (στα αλβανικά Σενεπρέντια) Φλεβάρης 1941». Ήταν ένας μήνας πριν γεννηθώ… Ο πόλεμος ήταν κι άλλες φορές η αφορμή των σεναρίων του Τάκη. Εκείνη την περίοδο μας κάλεσε σε μια ιδιωτική -έως κρυφή- προβολή της ταινίας του «Εκδρομή» (1966) στον κινηματογράφο «STUDIO” της Βασιλίσσης Όλγας, στη Θεσσαλονίκη. Αν και κατάγονταν από μια συντηρητική θα έλεγα οικογένεια, ένιωθε αφάνταστα καταπιεσμένος από τις συνθήκες που επικρατούσαν την περίοδο της δικτατορίας. Η απογοήτευσή του μεγάλωνε ιδιαίτερα σε ζητήματα καλλιτεχνικά που τον αφορούσαν άμεσα (λογοκρισίες σεναρίων, απαγορεύσεις προβολών κ.λπ.)…
Στην προβολή της "Εκδρομής" παρευρεθήκαμε καμιά δεκαριά φίλοι, ανάμεσα στους οποίους οι αείμνηστοι Αλέκα Αναγνωστοπούλου, η πολυτάλαντη φίλη μας, η Marion Stone μια Αμερικάνα δημοσιογράφος με επικριτική συμπεριφορά απέναντι στο καθεστώς, ο δημοσιογράφος Γιώργος Γάτος, αυτοεξόριστος στην Ιταλία και ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης, που ήρθε για δυο μόνο μέρες από το Παρίσι στη Θεσσαλονίκη. Ο Τάκης μας μίλησε για την «Εκδρομή», για τις ταινίες και τις σκέψεις του κι όπως πάντα έκλεισε με τον μεγάλο του έρωτα, την Πολωνέζα στο Μόναχο όπου είχε γνωρίσει και τη φίλη του Marion. Ψάχνω να βρω τα χειρόγραφα που τότε μου έδωσε… Ήταν οι πρώτες ιδέες του για τις μετέπειτα ταινίες του «Η τελευταία άνοιξη» (1972) και «Σόνια» (1980).
Σε δέκα χρόνια, από τη «Σόνια» της ουτοπίας του, ο ρομαντικός σκηνοθέτης ενός διαφορετικού κινηματογράφου έφυγε πικραμένος, όπως άλλωστε συμβαίνει και με πολλούς άλλους άξιους και αγνούς πολίτες της «χειμάζουσας» χώρας μας. Πολίτες που θα μπορούσαν να προσφέρουν πολλά!
Γιάννης Αικατερινάρης
Ο Τάκης Κανελλόπουλος
Ο δεκανέας Κύρκος Ι. Αικατερινάρης (στη μέση) στα χιονισμένα αλβανικά βουνά
Κανελλόπουλος και Αικατερινάρης, Χριστούγεννα στη Φλώρινα
