Του Περικλή Καπετανόπουλου*
«Έφυγε» από τη ζωή στα 91 της χρόνια η αγωνίστρια της ΕΑΜικής Αντίστασης Τασούλα Τζώνη, μια εμβληματική μορφή του ανυπότακτου λαού της Αθήνας. Συμμετείχε στο συλλαλητήριο στις 4 Δεκεμβρίου του 1944 και εικονίζεται στην εμβληματική φωτογραφία να κρατάει το πανό με το σύνθημα «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα». Μπροστά στην απρόκλητη βία των Εγγλέζων και των πρώην συνεργατών των Γερμανών για να γονατίσουν τον λαό της ανυπότακτης Αθήνας, δεν δίστασε ούτε μια στιγμή. Σήκωσε το λάβαρο και μπήκε μπροστά. Σε όλη την Κατοχή αγωνιζόταν για την λευτεριά της πατρίδας, την κοινωνική δικαιοσύνη, για την πρόοδο του τόπου. Ανήκε στο στρατόπεδο της προόδου, και αγωνιζόταν μαζί με εκατομμύρια ανθρώπους στην Ελλάδα σε μια αδιάκοπη και επίπονη πορεία για γίνει καλύτερη και κοινωνικά δίκαιη η ανθρώπινη κοινωνία. Άλλωστε, η λέξη αυτή, η πρόοδος, συμβολίζει ιδέες και θεσμούς που αποτελούν το επόμενο στάδιο στην εξέλιξη μιας κοινωνίας. Μαζί με την Τασούλα Τσώνη δεκάδες χιλιάδες νέοι εκείνη την εποχή, έκαναν την ίδια επιλογή και οργανώθηκαν στη θρυλική ΕΠΟΝ.
Απέναντι σ’ αυτό το ρωμαλέο και γιγαντιαίο λαϊκό κίνημα της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης στάθηκε ό,τι πιο μουχλιασμένο και σάπιο γέννησε τούτος ο τόπος. Είναι αυτοί που επέλεξαν να υπηρετήσουν τον κατοχικό κρατικό μηχανισμό, συνεργάστηκαν με τους κατακτητές ή το έριξαν στη «μαύρη αγορά». Ο λαός που μάτωνε και αγωνιζόταν τους ονόμασε “μαύρη αντίδραση”. «Λούφαξαν» σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, μακριά από εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις και τις μεγάλες διαδηλώσεις κατά των κατακτητών. Η λέξη “αντίσταση” ήταν διαγραμμένη από το λεξιλόγιό τους. Αντίθετοι σε κάθε πολιτική αλλαγή, πιστοί υπηρέτες του κατεστημένου, οι περισσότεροι είχαν λαϊκή καταγωγή, αλλά δεν είχαν συνείδηση. Αυτοί οι άνθρωποι προέβαλλαν τις παλιές και μουχλιασμένες απόψεις τους σε κάθε ευκαιρία, ενώ αρέσκονταν να αυτοαποκαλούνται «ελεύθεροι άνθρωποι», «αδέσμευτοι», καθώς δεν μετείχαν σε κομματικό σχηματισμό και κυρίως στο Κόμμα. Κάποιοι μάλιστα έγραφαν και σε κύκλους φιλολογικούς επιδίδονταν σε απαγγελίες και αναγνώσεις κειμένων. Ακολουθούσαν τις «δέκα» εντολές για το πώς να περνάς εσύ καλά κι ας καίγεται ο τόπος γύρω σου.
Αρνήθηκαν να υπηρετήσουν συλλογικά οράματα ήταν «πολύ ξεπερασμένα» γι’ αυτούς, αυτά ήταν μόνο για τον «κοσμάκη», όπως υποτιμητικά έλεγαν. Απέφευγαν όπως ο «διάολος το λιβάνι» τη συνάντηση με ό,τι πιο προοδευτικό έχει γεννήσει μέχρι σήμερα η ανθρώπινη σκέψη. Δεν καταδέχτηκαν να ρίξουν ούτε μια ματιά στην περίφημη μπροσούρα του Δημήτρη Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Ο δάσκαλος και αγωνιστής Γληνός άφησε τη σφραγίδα του στο προοδευτικό, δημοκρατικό και κομμουνιστικό κίνημα της χώρας μας. Η πορεία του Δημήτρη Γληνού είναι μια συνεχής πορεία «όλο προς τα αριστερά», όπως έλεγε ο ίδιος, ενώ αυτοβιογραφούμενος τόνιζε ότι η ιδεολογική του διαδρομή ήταν «από τον Μιστριώτη στον Λένιν». Οι αντιδραστικοί όμως ή, αν σας σοκάρει η λέξη, οι συντηρητικοί, έβαζαν ετικέτες σε όσους στέκονται συνεπείς σε προοδευτικές ιδέες για την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου. Τους ονόμαζαν «φανατικούς», ενώ αυτοί ήταν οι «μετρημένοι» που κρατούσαν πάντα «πισινή» και ήταν ευπροσάρμοστοι σε κάθε αλλαγή, όπως οι χαμαιλέοντες.
Στη γνωστή φωτογραφία, τους διαδηλωτές του ΕΑΜ δεν τους πυροβόλησαν μόνο οι γνωστοί δοσίλογοι της Κατοχής και η αστυνομία, με εντολή των Εγγλέζων και του Γ. Παπανδρέου. Τη σκανδάλη τράβηξαν και οι «κυρ-Παντελήδες», όπως θαυμάσια του περιγράφει στο γνωστό τραγούδι του ο αείμνηστος Πάνος Τζαβέλας, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ.
Ήταν όλοι αυτοί οι «καθωσπρέπει» που από τα καφενεία και τις ταβέρνες ασκούσαν κριτική σ’ αυτούς που πρότασσαν τα νιάτα τους στη βαρβαρότητα με τίμημα πολλές φορές και την ίδια τους τη ζωή.
Στο νεκροταφείο της Καλλιθέας συνόδεψαν την Τασούλα Τζώνη σύντροφοι, συναγωνιστές και φίλοι. Στην Κατοχή η νεαρή ΕΠΟΝίτισσα μαζί με χιλιάδες άλλους νέους ακολούθησαν τον δρόμο του αγώνα και του πατριωτικού καθήκοντος με όπλο τη «χρυσή της νιότης πανοπλία» που της έδωσε το πολύ ακριβό συναίσθημα και όταν χρειάστηκε είπε ‘παρούσα’! Δεν κρύφτηκε ούτε αδιαφόρησε!
Ευλογημένη γενιά, σας χρωστάμε ευγνωμοσύνη γιατί εσείς πολλά μας προσφέρατε. Εσείς σηκώσατε το ντουφέκι ενάντια στον κατακτητή, εσείς στα ξερονήσια και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ήρθατε αντιμέτωποι με τον φθόνο του στρατοδίκη, το ρόπαλο του χωροφύλακα, το λεπίδι του ταγματασφαλίτη, τα ύπουλα χτυπήματα του χαφιέ, την αδιαφορία του βολεμένου.
Εσείς ανοίξατε πλατιές λεωφόρους για να βαδίσουμε εμείς...
*Ο Περικλής Καπετανόπουλος είναι δημοσιογράφος - ιστορικός
