Επιστολή 170 διαννοούμενων για τον σεβασμό της ιστορικής μνήμης στην Ευρώπη

Το διοικητικό συμβούλιο του δικτύου transform! europe συνέταξε μια ανοιχτή επιστολή, με αντικείμενο το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: «Η Ευρώπη πρέπει να θυμάται το παρελθόν της προκειμένου να οικοδομεί το μέλλον της». Το προαναφερθέν ψήφισμα εγκρίθηκε από την πλειοψηφία των βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία στις 19 Σεπτεμβρίου, με αντικείμενο τη «σημασία της ιστορικής μνήμης για το ευρωπαϊκό μέλλον», συνιστά πολιτικό και πολιτισμικό λάθος και πρέπει να απορριφθεί κατηγορηματικά.

Πρέπει, καταρχάς, να πούμε ότι τα θεσμικά και πολιτικά όργανα δεν νομιμοποιούνται να εγκρίνουν καμιά αναθεώρηση της Ιστορίας, στηριζόμενα στην απόφαση μιας πλειοψηφίας. Μια αληθινή δημοκρατία δεν πρέπει να επιτρέπει τη χρήση της ιστορίας, όταν αυτή γίνεται με πρόθεση την αναθεώρηση των κυριότερων ιστορικών γεγονότων του περασμένου αιώνα, προκειμένου να αποτελέσουν όπλα που θα χρησιμοποιηθούν στις πολιτικές μάχες του παρόντος.

Κατά δεύτερον, όσα λέγονται στο ψήφισμα για την ιστορία του εικοστού αιώνα περιέχουν απαράδεκτα λάθη και μονομερείς στρεβλώσεις και θεωρήσεις. Σύμφωνα με αυτά, το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ της 23ης Αυγούστου 1939, μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Ναζιστικής Γερμανίας, «έστρωσε τον δρόμο για το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου». Η παραπάνω διατύπωση παραλείπει κάθε αναφορά στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, οι οποίες ευνόησαν με τη στάση τους τον ναζιστικό επεκτατισμό. Έναν επεκτατισμό που ξεκίνησε -το αργότερο- με την επέμβαση στην Αιθιοπία (1935) και τον Ισπανικό Εμφύλιο, ο οποίος προκλήθηκε για να στηρίξει το ακροδεξιό πραξικόπημα του στρατηγού Φράνκο (1936), και συνεχίστηκε με την προσάρτηση της «Αυστρίας» στη Γερμανία, στις 12 Μαρτίου 1938, τη διάσκεψη του Μονάχου το 1938 (κατευνασμός) και τον ακόλουθο διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας, όχι μόνο από τη Γερμανία, αλλά και από την Πολωνία και την Ουγγαρία.    

Επιπλέον, το ψήφισμα δεν αναφέρεται στην τεράστια συμβολή που είχε, στη νίκη επί του Ναζισμού, η Σοβιετική Ένωση (με περισσότερους από 20 εκατομμύρια νεκρούς), καθώς και όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που, τόσο στην Ευρώπη όσο και σε όλο τον κόσμο, καθοδηγούμενοι από τα ιδανικά και τα σύμβολα των ποικίλων τάσεων του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, πολέμησαν ενάντια στα στρατεύματα του Χίτλερ και των συμμάχων του. Το ψήφισμα «ξεχνά» τον Ιταλό κομμουνιστή Αλτιέρο Σπινέλι, που ήταν πολιτικός κρατούμενος από το 1927 μέχρι το 1943 και συνδημιουργός του Μανιφέστου του Βεντοτένε, τον άνθρωπο που έγινε ευρέως γνωστός ως ένας εκ των ιδρυτών της ευρωπαϊκής ενοποίησης και, ως εκ τούτου, σωστά δόθηκε το όνομά του σε ένα από τα κτίρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Αναφέρεται στο Άουσβιτς χωρίς να λέει ότι το απελευθέρωσε, μαζί και τους κρατούμενούς του οι οποίοι προορίζονταν για φυσική εξόντωση, ο σοβιετικός στρατός. Ή, ξεχνά σκόπιμα ότι σε πολλές χώρες (μεταξύ αυτών και στη Γαλλία και την Ιταλία, αλλά όχι μόνο) οι κομμουνιστές αποτέλεσαν τη βασική συνιστώσα της Αντίστασης απέναντι στον ναζισμό και τον φασισμό, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ήττα του και στην αναγέννηση της συνταγματικής δημοκρατίας η οποία κατοχύρωσε εκ νέου τις πολιτικές, τις  συνδικαλιστικές, τις πνευματικές και τις θρησκευτικές ελευθερίες. Για να μην αναφέρουμε την αποφασιστική στήριξη που τα κομμουνιστικά κράτη και τα κομμουνιστικά ιδανικά πρόσφεραν στον αγώνα ολόκληρων λαών κατά της καταπίεσης και, κάποιες φορές, της σκλαβιάς της αποικιοκρατίας.    

Το να θυμόμαστε αυτά τα γεγονότα, που το ψήφισμα σκοπίμως παραλείπει, δεν σημαίνει ότι αγνοούμε ή σιωπούμε για τις ντροπιαστικές όψεις αυτού που αποκαλείται «σταλινισμός», για τα λάθη και τη φρίκη που σημάδεψαν το σοβιετικό στρατόπεδο. Αλλά τα λάθη και η φρίκη δεν μπορούν να σβήσουν την ακόλουθη, θεμελιώδη, διάκριση: όταν ο ναζισμός/φασισμός γέννησε μια αμείλικτη δικτατορία, ακυρώνοντας κάθε έννοια δημοκρατίας, ελευθερίας, κάθε έννοια ανθρωπιάς, διώκοντας, ακόμη και δια της οργανωμένης φυσικής εξόντωσης, τις θρησκευτικές, τις εθνικές, τις πολιτισμικές και τις σεξουαλικές μειονότητες, προσπαθούσε απλώς να εφαρμόσει στην πράξη το πρόγραμμά του το οποίο είχε ανακοινώσει δημόσια. Όταν, αντιθέτως, τα κομμουνιστικά καθεστώτα, τόσο πριν όσο και μετά από τον πόλεμο, παραβίαζαν με ανεπίτρεπτο τρόπο τη δημοκρατία και την ελευθερία, πρόδιδαν τα ίδια τους τα ιδανικά, τις αξίες και τις υποσχέσεις τους. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας κάνει να διερωτηθούμε, να σκεφτούμε και να το ερευνήσουμε αλλά -λαμβάνοντας υπόψιν τη συμβολή των κομμουνιστών και της ΕΣΣΔ στην ήττα του ναζισμού- δεν επιτρέπει με κανένα τρόπο την εξίσωση του ναζισμού με τον κομμουνισμό, πράγμα που είναι η βασική πρόθεση του εν λόγω ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ούτε την ταύτιση του κομμουνισμού με τον σταλινισμό, όπως αρκετά συχνά κάνει το ψήφισμα, γιατί ο κομμουνισμός δημιούργησε μια μεγάλη ποικιλία ρευμάτων σκέψης και πολιτικής εμπειρίας.

Αυτές οι διαστρεβλώσεις και οι παραλείψεις δεν μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας «κοινής μνήμης», ούτε βέβαια ενός κοινού εγχειριδίου ιστορίας που θα διδάσκεται στα σχολεία, όπως προτείνεται. Δεν μπορούν να αποτελέσουν την πλατφόρμα για τη δημιουργία μιας «ευρωπαϊκής ημέρας μνήμης για τα θύματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων», όπως επιδιώκει το ψήφισμα. Ούτε μπορούν να αποτελέσουν κριτήριο για την κατάργηση «ιστορικών μνημείων και τόπων (πάρκων, πλατειών, οδών, κ.ά.)», με την πρόφαση της μάχης κατά του ολοκληρωτισμού, αδιακρίτως. Αντιθέτως, στην πραγματικότητα οδηγούν στη διαγραφή των πιο ξάστερων και πιο διάφανων σελίδων της ιστορίας των ανθρώπων που συνέβαλαν, με τη θυσία τους, στην ήττα του ναζισμού και του φασισμού.

Σημειώνουμε ότι το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιέχει, αναπόφευκτα, και κάποιες διατυπώσεις που αντισταθμίζουν τη βασική του πρόθεση: επιβεβαιώνει την επιθυμία του να πολεμήσει κατά της «παλινδρόμησης στον φασισμό, τον ρατσισμό, την ξενοφοβία και τις άλλες μορφές έλλειψης ανοχής». Αλλά οι αιτιολογημένες αναφορές του στη μάχη κατά του ρατσισμού και του φασισμού δεν μπορούν να στηρίζονται στη στρεβλή και εσφαλμένη χρήση της ιστορίας, ούτε στην πρόδηλη πρόθεση διαγραφής της ιστορίας μιας θεμελιώδους συνιστώσας του αντιφασιστικού αγώνα: των κομμουνιστών. Οι λαοί της Ευρώπης δεν πρέπει να το επιτρέψουν αυτό.   

Υπογράφοντες/ουσσες