Του Γιάννη Κύρκου Αικατερινάρη*
Κοντά στην έρημο της Σαχάρας, στο νοτιοδυτικό Μαρόκο, βρίσκεται η επαρχία της Εσαουίρα (Essaouira) με πρωτεύουσα την ομώνυμη πόλη. Στην κοιλάδα Σους, εκτός από την ελιά, ευδοκιμεί κι ένα ακόμη αιωνόβιο δέντρο με την επιστημονική ονομασία Argania spinosa, γνωστό περισσότερο ως αργκάν (argan). Το συναντάμε επίσης να ενδημεί και στη νοτιοδυτική Αλγερία. Επισήμως κατατάσσεται στη συνομοταξία των αγγειοσπέρμων (Angiosperms), στην ομοταξία των ευδικοτυλήδονων (Eudicots).
Δεν μπορώ και δεν θέλω να μπω στα χωράφια των γεωπόνων, αλλά σ’ εμένα το δέντρο αργκάν φάνηκε να προσομοιάζει περισσότερο με τη βελανιδιά. Τα φύλλα του, μικρά και οβάλ με στρογγυλεμένη την κορυφή τους, και οι καρποί του, με το σχήμα και τη σκληρότητα του περιβλήματος του βελανιδιού χωρίς τον κάλυκα... προς τα εκεί με πήγαιναν περισσότερο. Όταν έσπασα το σκληρό περίβλημα ενός καρπού, όπως δηλαδή έκαναν οι γυναίκες σε ένα από τα εκεί εργαστήρια παραγωγής λαδιού, και γεύτηκα την ψύχα του, αυτή ήταν πικρή σαν πικραμύγδαλο!
Ολόκληρους αιώνες οι Βερβέροι, οι κατά πλειονότητα κάτοικοι της περιοχής, χρησιμοποιούσαν το δέντρο αργκάν και τον καρπό του -του οποίου η ωρίμανση κρατάει ένα χρόνο- για ζωοτροφή, λάδι μαγειρέματος, ξυλεία και καύσιμο. Αυτός άλλωστε ήταν και ο λόγος της μεγάλης μείωσης του πληθυσμού τους τις προηγούμενες δεκαετίες. Τα πράγματα ωστόσο άλλαξαν άρδην όταν πριν από μερικές δεκαετίες ανακαλύφθηκαν οι «θαυματουργές» ιδιότητες του λαδιού που έβγαινε από τον καρπό τους. Από τότε, μετά την παραγωγή και την κατάλληλη επεξεργασία του, χρησιμοποιείται στην κοσμετολογία και σε διάφορα ιατροφαρμακευτικά σκευάσματα. Όπως είναι ευνόητο, όλα αυτά τα παράγωγα βρήκαν άμεση ανταπόκριση κυρίως στον απανταχού της Γης γυναικείο πληθυσμό!
Με αφορμή αυτό οι γυναίκες της περιοχής Σους ίδρυσαν συνεταιρισμό, που επεξεργάζεται τον καρπό, παράγει χωρίς τη χρήση μηχανικών μέσων ποσότητες λαδιού και με αυτό τα φημισμένα προϊόντα ποιότητας (κρέμες, φαρμακευτικά σκευάσματα κ.λπ.). Η προσεγμένη συσκευασία τους και ο τρόπος της διάθεσής τους συμβάλλουν στην προτίμησή τους και κατ’ ακολουθία στην οικονομία της χώρας!
Οι γυναίκες επιχειρούν, οι άνδρες βασανίζουν...
Το τι κάνουν παράλληλα οι άνδρες αυτών των γυναικών είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία, που αξίζει να τη δούμε... Εκτός από την ανεξέλεγκτη βοσκή των αιγοπροβάτων, που όπως προανέφερα προκαλεί προβλήματα στα πολύτιμα δέντρα, πολλοί από αυτούς τα χρησιμοποιούν και ως μια... τουριστική ατραξιόν, αποτρόπαιη ωστόσο για τους «υποψιασμένους» επισκέπτες. Πάνω στα κλαδιά τους τοποθετούν πρόχειρες ξύλινες βάσεις με επιφάνεια μόλις μερικές τετραγωνικές παλάμες, όπου καθηλώνουν στην κυριολεξία... κατσίκια! Αυτά, αδυνατώντας να αντιδράσουν, παραμένουν ακίνητα επί πολλές ώρες μέσα στο λιοπύρι, σαν στολίδια χριστουγεννιάτικων δέντρων... Τον απίστευτο αυτόν εξαναγκασμό σε παραγωγικά ζώα τον επιβάλλουν «ευρηματικοί (;) επιχειρηματίες» για να εισπράξουν από τη φωτογράφισή τους αμοιβή από τους αφελείς ή, ακόμη χειρότερα, από τους αδιάφορους για όσα συμβαίνουν τουρίστες!
Αρνηθήκαμε να αποδεχτούμε, όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι επισκέπτες της περιοχής, την αχαρακτήριστη αυτή... «τουριστική παροχή».
Ελπίζω ωστόσο ότι με τη στήριξη πολλών ευαισθητοποιημένων συμπατριωτών μας θα υπάρξει μια επίσημη διαμαρτυρία και κάποιοι από τους αρμόδιους θα ευαισθητοποιηθούν. Να σταματήσει επιτέλους ο βασανισμός των ανήμπορων ζώων, των τόσο χρήσιμων σε άλλους παραγωγικούς τομείς! Το Μαρόκο, άλλωστε, έχει να προσφέρει στον επισκέπτη πολλά ενδιαφέροντα από τη φύση, την ιστορία και τον πολιτισμό του!
* Ο Γιάννης Αικατερινάρης είναι αρχιτέκτονας
